„Regen helpt het beste tegen brand in de natuur, dat geldt zeker voor een veenbrand die soms metersdiep smeult en dan ineens weer naar boven komt.” Anton Slofstra, portefeuillehouder Natuurbranden bij Brandweer Nederland en in het dagelijks leven directeur Brandweer van de Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden, ziet hoe door de klimaatverandering het land verdroogt en het risico op een onbeheersbare brand in bos, heide en duin toeneemt.

Liever voorkomt Slofstra brand in de natuur; hij zou het mooi vinden als in droge en risicovolle tijden niet meer met vliegtuigjes gepatrouilleerd hoeft te worden. ,Drones kunnen dat werk over twee of drie jaar overnemen. Ze vliegen zelfstandig en kunnen een beginnende brand al automatisch onderscheiden van een barbecue of een stofwolk bij het ploegen”, schetst hij.

Het droge voorjaar leidde eind april al tot een heidebrand op de Holterberg in Overijssel. Twee jaar geleden deden zich twee grote branden voor. Eén in de Peel –die woedde wekenlang en hield pas op na een periode met regen– en één in het Limburgse Nationaal Park Meinweg.

„Een beginnende brand snel ontdekken biedt de beste kans om hem klein te houden en te bestrijden”, legt Slofstra uit. „Maar ingrepen in het landschap zijn elementair om brand te voorkomen én te bestrijden.” Brandweer Nederland overlegt daarom met terreinbeheerders als Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en de Provinciale Landschappen over maatregelen om te voorkomen dat een natuurbrand niet meer kan worden beteugeld. Het sleutelwoord is compartimenteren: het landschap met bufferzones in vakken verdelen, waardoor een brand vanzelf stopt. Een brede sloot kan zo’n buffer zijn, maar ook een zandvlakte en zelfs een autosnelweg.

Buffers aanleggen betekent een behoorlijke ingreep. Slofstra: ,Vergroten van de weerbaarheid hoeft niet ten koste te gaan van de natuur. Als je een naaldbos onderbreekt met een zone van minder brandbare loofbomen, krijg je meer biodiversiteit.’’ Hij sluit echter niet uit dat natuurorganisaties terughoudend kunnen zijn om in te grijpen in hele kwetsbare gebieden. ,Bij strijdige belangen, moet je goede afwegingen maken.’’

Klimaat

De klimaatverandering heeft de risico’s aanzienlijk vergroot: droge periodes duren langer. Ook zijn er meer mensen die meer buitenshuis recreëren. De tracés van hoogspanningsleidingen, spoorrails en snelwegen vormen ook een risico. Een autoband kan een bermbrand veroorzaken, net als oververhitte remmen van een trein. Wat de brandweer betreft reden om bermen met regelmaat te maaien. ,Dat werkt fantastisch!’’

Slofstra: ,Je moet maatregelen treffen en brandpreventie misschien wel honderd jaar volhouden.’’ Hij verwijst naar de strijd tegen het water. ,Ingrepen om te voorkomen dat het water aan de verkeerde kant van de dijk komt, laat je niet afhangen van enkele mensen. Dat moet je borgen in regelgeving.’’

Slofstra bepleit heldere veiligheidsnormen. Daarbij denkt hij aan putten om diep-
liggende waterbronnen snel aan te kunnen spreken. Ook het aanleggen van grote bassins met water kan nuttig zijn en de bereikbaarheid van kwetsbaar gebied moet beter. „Zandweggetjes zijn prima, maar er moeten geen boomstronken dwars liggen.”

Binnen de brandweerorganisatie zelf valt ook nog winst te behalen. De 25 veiligheidsregio’s waar brandweerkorpsen deel van uitmaken, opereren zelfstandig, maar helpen elkaar ook. Niet is geregeld hoeveel bijstand ze de buurkorpsen moeten verlenen als in de eigen regio ook risico bestaat op een natuurbrand. Daarvoor is bovenregionale coördinatie nodig.