Wie is Titus Brandsma?

Anno Sjoerd Brandsma wordt geboren op 23 februari 1881 in het Friese Oegeklooster, bij Bolsward. Hij treedt op 17-jarige leeftijd toe tot de kloosterorde van de karmelieten, waar hij de naam Titus aanneemt. Later wordt hij priester. Brandsma studeert tussen 1906 en 1909 in Rome en promoveert in de wijsbegeerte. Vanaf 1923 is hij verbonden aan de Katholieke Universiteit Nijmegen, eerst als hoogleraar filosofie en geschiedenis van de vroomheid, later als rector magnificus. De katholieke mystiek speelt een belangrijke rol in zijn leven.

Brandsma, hoofdredacteur van een rooms-katholieke krant, zet zich in voor de professionalisering van de katholieke journalistiek. Rooms-katholieke journalisten uit Nederland en België vragen de paus nu dan ook om Brandsma uit te roepen tot patroonheilige van de journalistiek.

Hoe verzet Brandsma zich tegen het nazisme?

Brandsma begint zich in de jaren dertig openlijk tegen het nazisme te verzetten. Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog vraagt hij rooms-katholieke kranten om geen nazipropaganda te plaatsen. Ook verzet hij zich tegen het verwijderen van Joodse leerlingen van middelbare scholen.

De Duitse bezetters pakken Brandsma in 1942 op. Ze bestempelen hem als ”gevaarlijk persoon”. Brandsma overlijdt dat jaar, op 26 juli, in concentratiekamp Dachau. Voormalige kampgenoten herinneren zijn grote (geestelijke) steun aan medegevangenen.

In 1982 krijgt Brandsma postuum het Verzetsherdenkingskruis toegekend. Drie jaar later besluit paus Johannes Paulus II hem als martelaar zalig te verklaren, de laatste stap op weg naar een heiligverklaring.

Hoe gaat dat, iemand zalig of heilig verklaren?

Alleen zogenoemde eerbiedwaardigen, zoals martelaren, komen in aanmerking voor een zaligverklaring. Dat doet de paus. Een zalige mag niet vereerd worden in de wereldwijde kerk, maar alleen in bijvoorbeeld het bisdom waar hij of zij vandaan komt.

Heiligverklaring is een volgende stap, die alleen kan plaatsvinden als er een wonder is gebeurd. Aan de heiligverklaring door de paus gaat een langdurig en uitvoerig onderzoek vooraf.

Paus Franciscus stemde in november in met een voorstel van de bisschoppen en kardinalen van de Vaticaanse Congregatie voor de Heiligverklaringen. Hij erkende toen een wonder dat wordt toegeschreven aan Brandsma. Een Amerikaanse pater zou in 2004 genezen zijn van kanker nadat hij een stuk kleding van Brandsma had aangeraakt.

Na de heiligverklaring mag Brandsma in de „universele” kerk worden vereerd en komt zijn naam op de heiligenkalender te staan. In het Nederlands komt er ”Sint” of ”H.” (van ”Sanctus” of ”Heilige”) voor zijn naam te staan.

En wat als Brandsma een ”heilige” is?

De Catechismus van de Katholieke Kerk (CKK) zegt over heiligverklaring: „Door sommige gelovigen heilig te verklaren, dat wil zeggen door plechtig af te kondigen dat deze gelovigen op heldhaftige wijze de deugden hebben beoefend en geleefd hebben in trouw aan Gods genade, erkent de kerk de kracht van de Geest van heiligheid die in haar is, en door hen als voorbeelden en voorsprekers te geven aan de gelovigen, ondersteunt zij hun hoop” (828).

Rooms-katholieken kunnen de heiligen in de hemel aanroepen en vragen om hun voorspraak. De CKK schrijft over deze heiligen: „Zij houden niet op voor ons bij de Vader ten beste te spreken door hem de verdiensten aan te bieden die zij hier op aarde verworven hebben door de ene Middelaar tussen God en de mensen, Jezus Christus. Daarom is hun broederlijke zorg een zeer grote steun voor onze zwakheid” (956).

Is de heiligverklaring van Brandsma uniek?

Dat niet, maar voor veel rooms-katholieken is het wel een bijzonder moment. Titus Brandsma is een grote naam in het katholicisme. In tal van Nederlandse en buitenlandse plaatsen zijn kapellen, kerken, scholen en straten naar hem vernoemd. In Bolsward is er een Titus Brandsma Museum.

Het is niet uniek dat een rooms-katholiek die in een naziconcentratiekamp omkwam, heilig wordt verklaard. Eerder gebeurde dat bijvoorbeeld met de Poolse priester Maximiliaan Kolbe in 1982 en de Duitse non Edith Stein in 1998. Beiden vonden de dood in Auschwitz.

De laatste keer dat een Nederlander heilig werd verklaard, was in 2007. Dat betrof pater Karel Houben.

Hoe wordt Brandsma zondag heilig verklaard?

De heiligverklaringen vinden doorgaans plaats tijdens hoogmissen in Vaticaanstad, meestal op het Sint-Pietersplein.

De paus spreekt de –Latijnse– formule voor de heiligverklaring uit tijdens de openbare plechtigheid: „Ter ere van de heilige Drie-eenheid, voor de glorie van het katholieke geloof en de ontwikkeling van het christelijk leven, met het gezag van onze Heer Jezus Christus, van de heilige apostelen Petrus en Paulus en van onszelf, na langdurige overweging, na de goddelijke bijstand veelvuldig te hebben ingeroepen en na de opinies van vele van onze vaders in het bisschopsambt te hebben geluisterd, verklaar en definieer ik als heilige de zalige Titus Brandsma en schrijf ik hem bij in het register der heiligen en beveel ik dat hij in de gehele kerk onder alle heiligen devoot wordt geëerd.”

Vanuit Nederland zullen kardinaal Eijk en de bisschoppen De Korte en Van den Hout deze zogenoemde canonisatie bijwonen. Eijk noemde de heiligverklaring eerder „een bijzonder en groots moment in de Nederlandse kerkgeschiedenis.”

Hoe kijkt de gereformeerde traditie aan tegen het fenomeen heiligen?

De gereformeerde traditie wijst heiligenverering af, vooral omdat die afdoet aan het werk van de enige Middelaar, Jezus Christus (artikel 26 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis). De zestiende-eeuwse theoloog Theodorus Beza schrijft dat de praktijk van het bidden tot gestorven heiligen „geheel nutteloos is en God niet welgevallig. Die praktijk heeft immers geen enkele grond in Gods Woord en men onteert en beledigt Christus ermee.”