Mondkapjes die laboratoriummedewerkers aan het eind van hun werkdag inleveren, bevatten soms antilichamen tegen corona, ontdekten onderzoekers van de universiteit van Colorado. Zouden mensen deze antilichamen aan elkaar kunnen doorgeven, vroegen ze zich af. Om daarachter te komen, namen ze een neusuitstrijkje af van kinderen in gezinnen waarvan de ouders of andere familieleden een bepaalde mate van immuniteit hadden door vaccinatie of een eerdere besmetting.

Wat blijkt? Kinderen van gevaccineerde ouders hebben inderdaad antistoffen tegen corona in de neus. Deze antistoffen ontbreken echter bij kinderen van niet-gevaccineerde ouders. Dit wijst er volgens de wetenschappers op dat mensen antilichamen via kleine vochtdruppeltjes, de zogenaamde aerosolen, aan elkaar kunnen overdragen. „De gegevens die we laten zien leveren bewijs voor een nieuw mechanisme waarop groepsimmuniteit zich manifesteert”, schrijven ze in een voorlopig artikel dat begin deze week verscheen, maar nog moet worden beoordeeld door vakgenoten.

Of de doorgegeven antistoffen voldoende bescherming bieden tegen een infectie, durven ze niet te zeggen, maar „elk beetje overdracht van antistoffen is nuttig.”

Niet aangetoond

Prof. Ger Rijkers, immunoloog aan University College Roosevelt in Middelburg, vindt de resultaten opvallend maar ook niet heel vreemd. „We weten dat je het coronavirus via aerosolen kunt overdragen. Een antistofmolecuul is zeker honderd keer zo klein als een virusdeeltje. Dat past dus makkelijk in een aerosoldruppeltje.”

Overdracht via kleine vochtdruppeltjes is een „waarschijnlijke” route, maar is met de studie niet onomstotelijk aangetoond, zegt Rijkers. „De antilichamen die ze in mondkapjes vonden, kunnen ook van speeksel of snot zijn.”

De studie vermeldt bovendien niet of de kinderen virusvrij waren. Rijkers: „Een zwak punt. Als ik reviewer was, zou mijn eerste vraag zijn of ze een PCR-test hebben gedaan om dat te achterhalen.” Zonder coronatest valt niet uit te sluiten dat de kinderen met corona in aanraking zijn geweest en zelf antistoffen hebben aangemaakt.

Ingespoten

De belangrijkste vraag die de Middelburgse immunoloog bij de studie heeft, is wat eventuele overdracht van antistoffen betekent voor de afweer van de ontvanger. Zo bevat speeksel volgens hem honderd tot duizend keer minder antistoffen dan bloed. „Het beetje dat je via de lucht zou kunnen binnenkrijgen, is niet te vergelijken met de grote hoeveelheden antistoffen die bij passieve immunisatie worden ingespoten.” Hij doelt hiermee op de –overigens niet succesvol gebleken– plasmatherapie van Sanquin, waarbij antistoffen van herstelde coronapatiënten werden toegediend aan ouderen met een verzwakt afweersysteem.

Ook prof. Marjolein van Egmond, immunoloog bij Amsterdam UMC, vraagt zich af wat de studie zegt over daadwerkelijke bescherming tegen corona. Zo is het niveau van antistoffen bij kinderen veel lager dan dat van hun gevaccineerde ouders. „Als je passief een heel klein beetje antistoffen krijgt, is het zeer de vraag is of dat voldoende bescherming biedt tegen een infectie. Bovendien is dat effect kortdurend.”

Bij vaccinatie of een besmetting komt het lichaam zelf in actie. Het maakt antistoffen en afweercellen aan, maar ook geheugencellen die bij een nieuwe infectie in actie komen. Dit zorgt volgens Van Egmond voor een veel krachtigere en langdurigere immuniteit. „Als we groepsimmuniteit willen, zou ik daarom maar niet te veel rekenen op het mechanisme van antistoffenoverdracht via aerosolen, maar gaan voor vaccinatie.”