Rutte: Nederland bekijkt sturen meer zware wapens naar Oekraïne
Het is dag 70 van de oorlog in Oekraïne. Volg de laatste ontwikkelingen in dit liveblog.
Advertentie
Russische militairen zijn het terrein van de Azovstal-fabriek in de Oekraïense havenstad Marioepol binnengedrongen. De chef van de regerende partij in het parlement in Kiev erkent dat tegenover Radio Free Europe/Radio Liberty, maar zegt dat er nog altijd contact is met de Oekraïense troepen die het enorme complex verdedigen. Volgens hem zijn de Russische troepen voor de tweede dag op rij bezig met een bestorming.
De burgemeester van de grotendeels door Russen ingenomen havenstad meldde eerder op de dag hevige gevechten op het terrein, waardoor het contact met het regiment van enkele duizenden soldaten daar verloren was gegaan. Het Kremlin had een bestorming van de Azovstal-fabriek ontkend.
Door de gevechten kan een gehoopte nieuwe evacuatie uit het laatste Oekraïense bolwerk van verzet in de Zuid-Oekraïense stad vermoedelijk niet doorgaan. Rusland zou daar komende maandag een overwinningsparade willen organiseren.
Ondertussen weersprak de Oekraïense buitenlandminister Dmitro Koeleba op een livestream op Twitter dat Rusland de hele stad onder controle zou hebben. Het verzet in de fabriek houdt volgens hem stand. Hij wees er volgens de BBC op dat een nieuwe evacuatie met veel inspanningen en druk op Rusland mogelijk is.
De EU-lidstaten hebben meer tijd nodig om het over een invoerverbod van Russische olie eens te kunnen worden. Na Hongarije en Slowakije eist nu ook Tsjechië uitstel van een totale boycot van ruwe aardolie binnen zes maanden en van geraffineerde olie voor het eind van het jaar. De onderhandelingen verlopen volgens ingewijden stroef.
De EU-ambassadeurs staakten hun eerste discussies woensdag na het door de Europese Commissie gepresenteerde sanctiepakket al na enkele uren. Achter de schermen worden de onderhandelingen door technische experts voortgezet. Het Franse EU-voorzitterschap hoopt volgens diplomaten de ambassadeurs donderdagavond weer bijeen te kunnen roepen als er voldoende vooruitgang wordt geboekt, en anders vrijdagmorgen.
De Tsjechische premier Petr Fiala zei in Praag dat zijn land strafmaatregelen tegen Moskou steunt maar dat Tsjechië zichzelf niet moet blootstellen aan meer schade dan Rusland zou lijden bij oliesancties. In Boedapest zei de regeringswoordvoerder geen plannen of garanties te zien in de commissievoorstellen hoe het zwaar van Russische olie afhankelijke land kan overstappen op alternatieve bronnen. Volgens ingewijden stelt de commissie voor dat Hongarije en Slowakije meer tijd krijgen om het invoerverbod te kunnen uitvoeren.
Nederland bekijkt momenteel met onder meer Duitsland, België en het Verenigd Koninkrijk of het meer zware wapens naar Oekraïne kan sturen. Dat meldde premier Mark Rutte woensdag na een telefoongesprek met de Oekraïense president Volodimir Zelenski.
„Nederland blijft ook op de lange termijn Oekraïne steunen in de strijd ter verdediging van democratie en soevereiniteit”, meldt Rutte over dat gesprek op Twitter.
Vorige week maakte het kabinet al bekend een beperkt aantal pantserhouwitsers aan Oekraïne te geven, naar verluidt gaat het om vijf stuks. Duitsland zorgt voor de logistiek, munitie en training die nodig is om de houwitsers te gebruiken. Eerder ging al lichter materieel, zoals antitankraketten en sluipschuttersgeweren die kant op.
Volgens het kabinet heeft Oekraïne, dat sinds 24 februari wordt aangevallen door Rusland, in deze fase van de strijd zwaarder materieel nodig. De Russen proberen de Donbas in het oosten van Oekraïne te veroveren. Rutte heeft in het telefoongesprek „de Oekraïense standvastigheid in de strijd om de Donbas geprezen”.
Een dezer dagen gaat ook een team van zo’n dertig marechaussees naar Oekraïne om te helpen bij het forensisch onderzoek naar oorlogsmisdaden. Ze blijven daar in beginsel voor twee weken. De werkzaamheden worden uitgevoerd voor het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag.
Alle opvangplekken voor Oekraïense vluchtelingen in Rotterdam en omstreken zijn op dit moment bezet, zo meldt de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond. Op dit moment worden 3072 Oekraïners in de regio opgevangen.
Vorige week donderdag waren er nog ruim duizend opvangplekken meer beschikbaar dan dat er Oekraïners waren. Sindsdien is het aantal opvangplekken afgenomen met bijna zeshonderd, maar nam het aantal Oekraïners dat wordt opgevangen juist toe. Volgens een woordvoerder van de gemeente Rotterdam zijn vooral crisisopvangplekken, zoals die in sporthallen in de regio gesloten. „Die crisisopvangplekken waren er vooral voor het begin van de crisis. Maar daar wil je mensen eigenlijk niet laten verblijven.” Ook sluiten er af en toe kortdurende opvanglocaties, zoals die in hotels.
Hij wijst erop dat Rotterdam-Rijnmond ondanks de daling al flink meer plekken heeft gerealiseerd dan was gevraagd. Elke veiligheidsregio moest 2000 plekken regelen, dat komt landelijk neer op 50.000 plekken. Dat aantal is volgens de meest recente cijfers van het ministerie van Justitie en Veiligheid bijna gehaald, maar het aantal plekken verschilt wel per regio.
De regio Rotterdam zoekt nu vooral nog naar meer langdurige opvangplekken. Oekraïners die in Rotterdam aankomen, kunnen via het Knooppunt Coördinatie & Informatie Oekraïners (KCIO) aan een bed in een andere regio worden geholpen. Een overzicht van het aantal opvangplekken dat elke gemeente beschikbaar heeft ontbreekt. Volgens de meest recente cijfers van het ministerie zijn er landelijk nog meer dan 11.000 bedden voor Oekraïners onbeslapen.
Ook in Utrecht loopt de veiligheidsregio tegen de grenzen van de opvang aan. „Er komen zo nu en dan locaties bij. Gemeenten zijn druk bezig die beschikbaar te krijgen, maar we zitten zo goed als vol”, zegt Henri van Maanen van de veiligheidsregio. Daarom worden Oekraïners via het KCIO doorgeplaatst naar andere delen van Nederland. Dat levert volgens Van Maanen steeds vaker weerstand op, omdat het voor de Oekraïners moeilijk in te schatten is hoe ver dat is. „Noord-Nederland lijkt op onze landkaart ver, maar ze moeten dat in het juiste perspectief zien en dat is lastig. Vergeleken met hun land is twee uur reizen een verplaatsing binnen Kiev, maar hier is het een ander deel van Nederland. Dus eigenlijk is het niet zo ver weg.”
In totaal heeft de Veiligheidsregio Utrecht zo’n 3000 mensen vanuit de eerste aanmeldlocatie in de Jaarbeurs in de stad Utrecht doorverwezen naar opvangplekken in de provincie. Dagelijks melden gemiddeld zo’n vijftig tot zestig mensen zich bij de Jaarbeurs, die grotendeels na een nacht slapen worden doorgeplaatst, aldus Van Maanen.
Moldavië mag nog dit jaar rekenen op „aanzienlijke” extra militaire hulp van de Europese Unie. De EU wil het buurland van Oekraïne daarnaast assisteren in de strijd tegen desinformatie en cyberaanvallen, zegt voorzitter Charles Michel van de raad van regeringsleiders van de EU.
De unie „is van plan” het Moldavische leger „aanvullende militaire uitrusting” te leveren, zei Michel op bezoek in Moldavië. Het land is geen lid van de EU of de NAVO en vreest sinds de Russische inval in Oekraïne zelf het volgende slachtoffer te worden. De afgelopen weken was er een reeks explosies die volgens het Westen mogelijk bedoeld was om de weg te plaveien voor zo’n aanval van Rusland.
De EU trok eerder 7 miljoen euro uit voor medische en technische ondersteuning van het Moldavische leger. De unie helpt Moldavië ook met de opvang van de tienduizenden Oekraïense vluchtelingen. Verder zal Brussel het land, dat graag wil toetreden tot de EU, blijven assisteren bij de benodigde hervormingen om „jullie land dichter bij de EU te brengen”, zei Michel.
Het Kremlin spreekt speculaties tegen dat president Vladimir Poetin van plan is op 9 mei Oekraïne de oorlog te verklaren en een nationale mobilisatie af te kondigen. „Daar is geen kans op. Het is onzin”, aldus woordvoerder Dmitri Peskov. Rusland is Oekraïne op 24 februari binnengevallen tijdens wat het land „een speciale militaire operatie” noemt en ontkent dat er sprake is van een oorlog tegen het buurland.
Over vijf dagen viert Rusland de overwinning van de Sovjet-Unie op nazi-Duitsland in de Tweede Wereldoorlog. Ook in de bijna geheel door de Russen veroverde stad Marioepol wordt volgens Oekraïense inlichtingendiensten dan een militaire parade gehouden. Poetin heeft bij eerdere toespraken tijdens de Dag van de Overwinning hard uitgehaald richting het Westen en de parade in Moskou gebruikt om de militaire macht van zijn land te laten zien.
Nieuwszender CNN meldde dinsdag op basis van Amerikaanse en andere westerse functionarissen dat de Russische leider op 9 mei met de oorlogsverklaring komt. De Britse defensieminister Ben Wallace sprak onlangs al de verwachting uit dat Poetin gaat zeggen dat Rusland in Oekraïne een oorlog tegen de nazi’s voert, wat mobilisatie van reservisten en dienstplichtigen mogelijk maakt. Peskov zegt echter dat mensen niet moeten luisteren naar speculaties dat er een besluit komt over een nationale mobilisatie.
Westerse en Oekraïense officials schatten dat sinds 24 februari minstens 10.000 Russische militairen zijn omgekomen, en nog eens twee of drie keer zo veel gewond zijn geraakt. Volgens de VS stuit het Russische offensief in met name de Oost-Oekraïense Donbas-regio op veel weerstand. De Amerikaanse inlichtingendiensten verwachten dat Rusland medio mei de zelfverklaarde pro-Russische republieken Donetsk en Loehansk inlijft.
Deskundigen denken dat de last die Nederlandse consumenten krijgen van het Europese plan te stoppen met Russische olie mogelijk meevalt.
Het Kremlin ontkent dat Russische troepen de Azovstal-fabriek in Marioepol bestormen, waar Oekraïense bronnen eerder melding van maakten. De staalfabriek is het laatste Oekraïense bolwerk van verzet in de Zuid-Oekraïense stad.
„Het bevel om de aanval af te blazen werd publiekelijk gegeven”, aldus een woordvoerder van het Kremlin. De Russische president Vladimir Poetin zei op 21 april opdracht te hebben gegeven voor de belegering van de staalfabriek en de aanval stop te zetten.
Volgens de burgemeester van Marioepol zitten nog ongeveer tweehonderd burgers vast in de ondergrondse faciliteiten van Azovstal. Naar verluidt zijn daar ook enkele duizenden Oekraïense militairen. De eerste burgers werden afgelopen weekend geëvacueerd.
Advertentie
Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne zijn honderden scholen getroffen door luchtaanvallen en beschietingen. Volgens UNICEF zijn ook honderden kinderen omgekomen en kunnen vele duizenden geen onderwijs meer volgen.
In Oost-Oekraïne is een op de zes door UNICEF ondersteunde scholen beschadigd of vernietigd. Schoolgebouwen worden ook wel gebruikt als informatiecentra, schuilplaatsen of voor militaire doeleinden, waardoor kinderen er niet meer kunnen leren.
Het Kinderfonds van de Verenigde Naties probeert voor gevluchte kinderen zo goed mogelijk onderwijs te bieden. Zo zijn er in Charkov tientallen metrostations ingericht waar kinderen kunnen spelen en leren. Ook buiten Oekraïne werkt UNICEF samen met gemeentes en regeringen om onderwijs voor kinderen te regelen.
School is volgens de kinderrechtenorganisatie van cruciaal belang voor kinderen die in een crisisgebied wonen. School kan een veilige ruimte bieden en deel zijn van het normale dagelijkse leven. UNICEF maakt zich zorgen over de impact die dit conflict heeft op de Oekraïense kinderen en hun toekomst.
Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken beweert dat Israëlische huurlingen meevechten in de oorlog in Oekraïne. Een woordvoerder zei woensdag tegen de Russische radiozender Sputnik dat de Israëliërs „praktisch schouder aan schouder staan met het Azov-bataljon”.
De Russische informatie is niet onafhankelijk bevestigd. Het Azov-bataljon wordt in Russische staatsmedia vaak als nazistische beweging beschreven. Door te suggereren dat Israëliërs samen met nazi’s vechten, laat Rusland de spanningen met Israël verder oplopen.
Het Azov-bataljon werd in het verleden geassocieerd met extreemrechtse denkbeelden, maar is volgens Oekraïne hervormd en maakt tegenwoordig deel uit van het Oekraïense leger. Voor Rusland is het „denazificeren” van Oekraïne een van de voornaamste doelen van de „speciale vredesmissie”.
Dinsdag beschuldigde de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov Israël van het steunen van „het neonaziregime in Kiev”. Rusland en Israël botsten enkele dagen eerder al omdat Lavrov stelde dat Joden „de grootste antisemieten” zijn en dat Adolf Hitler net als de Oekraïense president Volodimir Zelenski „ook Joods bloed had”. Israël reageerde woedend op de uitspraken van Lavrov. Minister van Buitenlandse Zaken Yair Lapid noemde het „schandelijk, onvergeeflijk en een historische fout”.
De Deense containerrederij en vrachtvervoerder A.P. Møller-Maersk heeft in het eerste kwartaal meer dan 700 miljoen dollar verloren door de oorlog in Oekraïne. Dit komt volgens het transportconcern door de kosten voor het verlaten van zijn activiteiten in Rusland.
De rederij, die ongeveer een zesde van de wereldwijde containerhandel controleert, is gestopt met het vervoeren van nieuwe lading naar Rusland en heeft de belangen die het bezit in havens in het land te koop aangeboden. Maersk voltooide zijn laatste vracht in een Russische haven op maandag 2 mei, zei het bedrijf woensdag bij de publicatie van de definitieve cijfers over het eerste kwartaal.
Maersk liet in maart al weten zijn belangen in Russische havens te verkopen vanwege de Russische inval in Oekraïne. Het concern heeft een minderheidsaandeel van bijna 31 procent in Global Ports Investments. Daaronder vallen zes haventerminals in Rusland en twee in Finland. Het vertrek uit Rusland heeft de inkomsten vóór rente en belastingen in het eerste kwartaal met 718 miljoen dollar, omgerekend zo’n 682 miljoen euro, gedrukt.
Het concern kwam op 26 april al met voorlopige resultaten, die beter waren dan analisten hadden verwacht. Ook verhoogde Maersk zijn winstverwachting voor het hele jaar, dankzij de grote vraag naar containervervoer en de sterk gestegen vrachttarieven. Het concern gaf daarbij aan dat de wereldwijde vraag naar containers dit jaar met 1 procent zou kunnen stijgen of licht zou kunnen dalen, vanwege de problemen in de logistieke ketens en tekorten aan containers.
Het Russische ministerie van Defensie beweert woensdag dat het zes treinstations in Oekraïne heeft uitgeschakeld door hun stroomvoorzieningen te bombarderen. De stations werden volgens de Russen gebruikt om Oekraïense troepen van buitenlandse wapens te voorzien.
De Russische informatie valt niet onafhankelijk te verifiëren en Kiev heeft er nog niet op gereageerd. Volgens het ministerie zijn ook veertig Oekraïense militaire doelen geraakt, waaronder vier depots voor munitie en artilleriewapens.
Opnieuw zijn evacuatiebussen vertrokken uit Marioepol, heeft de gouverneur van de regio Donetsk bekendgemaakt. Het konvooi rijdt naar de door Oekraïners gecontroleerde stad Zaporizja.
Bij de evacuatiepoging werkt Oekraïne samen met de Verenigde Naties en het Rode Kruis. Gouverneur Pavlo Kirilenko deelde geen verdere details. Zo is bijvoorbeeld niet bekend om hoeveel bussen het gaat.
Het is ook niet duidelijk of meer burgers zijn geëvacueerd uit de staalfabriek Azovstal, het laatste Oekraïense bolwerk van verzet in Marioepol. Zo’n honderd mensen die afgelopen weekend van het industrieterrein werden gehaald, arriveerden dinsdag met een dag vertraging in Zaporizja.
De burgemeester van Marioepol meldde dinsdag dat in de ondergrondse faciliteiten van Azovstal nog zo’n tweehonderd burgers vastzitten, in de stad zouden in totaal nog ongeveer 100.000 burgers zijn. Volgens Oekraïense bronnen werd de staalfabriek woensdagochtend opnieuw bestormd door Russische troepen.
De Europese Commissie wil binnen een half jaar de invoer van ruwe aardolie uit Rusland verbieden en voor het eind van het jaar die van benzine en andere olieproducten. Verder stelt zij voor drie grote banken af te sluiten van internationale betalingsdienst SWIFT en Europese accountants en consultants aan te pakken die Rusland helpen. Ook wil de commissie drie grote Russische tv-zenders weren.
De maatregelen maken deel uit van een zesde pakket sancties tegen Rusland, dat zich van de vijf voorgaande vooralsnog weinig aantrekt en de oorlog tegen Oekraïne voortzet.
Belarus is woensdag begonnen met onaangekondigde, grootschalige legeroefeningen. Het ministerie van Defensie in Minsk stelt dat deze geen bedreiging vormen voor buurlanden of de Europese gemeenschap in het algemeen.
Na het begin van de Russische invasie in Oekraïne zeiden functionarissen van onder meer de Verenigde Staten en de NAVO te geloven dat Belarussische troepen mogelijk betrokken zouden raken bij de oorlog. Rusland en Belarus zijn nauwe bondgenoten.
Voorafgaand aan de oorlog waren Russische en Belarussische militairen bezig met gezamenlijke oefeningen. Russische troepen trokken vanaf 24 februari vanuit Rusland en Belarus Oekraïne binnen. Ook werden vanaf Belarussisch grondgebied aanvallen op Oekraïne uitgevoerd. De rol van Belarus leverde het land internationale sancties op.
De stoet aan Nederlandse brandweervoertuigen die gedoneerd worden aan Oekraïne is dinsdag aangekomen op de eindbestemming. In de stad Oezjhorod in het uiterste zuidwesten van Oekraïne zijn de zeven voertuigen overhandigd aan de lokale brandweer, meldt brandweerman Simon Doorn, die deel uitmaakt van het reisgezelschap.
„We hebben onze missie volbracht. De voertuigen zijn na een korte ceremonie overgedragen aan de brandweer van Uzhhorod (Oezjhorod)”, schrijft Doorn in een korte verklaring op sociale media. De Nederlanders kregen van de Oekraïners ook een soort oorkonde overhandigd, waarin ze worden bedankt voor hun „humanitaire missie”.
De stoet van vijf tankautospuiten, één autoladder en een personenbus met motorspuitaanhanger was in de nacht van zondag op maandag vanuit IJsselmuiden vertrokken. Via Hongarije werd dinsdag de grens met Oekraïne overgestoken.
Volgens Doorn was het na de overdracht in Oezjhorod nog lastig om terug te keren naar Hongarije. „Onze gids mag voor de tweede keer niet de grens over”, zo schreef hij in zijn laatste update. „Er is nu een nieuwe chauffeur onderweg naar ons om toch te zorgen dat wij de grens overgaan.” Volgens een online volgsysteem was de ploeg aan het einde van de avond bij de Hongaarse plaats Ajak aangekomen.
Het doneren van de brandweervoertuigen was een initiatief van het brandweerkorps van IJsselmuiden, dat al jarenlang contacten heeft met brandweerlieden in Oekraïne. In het Oost-Europese land is door de oorlog een tekort ontstaan aan brandweerspullen. Eerder gingen al vier trailers met onder meer Nederlandse bluspakken en ander materiaal richting Oekraïne.
Na weken van gepuzzel en gepalaver komt dan toch een Europees olie-embargo tegen Rusland op tafel. De Europese Commissie heeft de EU-landen een reeks nieuwe sancties voorgesteld wegens de Russische oorlog tegen Oekraïne, mét een olieboycot.
Commissievoorzitter Ursula von der Leyen presenteert het inmiddels zesde sanctiepakket woensdagochtend in het Europees Parlement, zeggen ingewijden.
Na een nacht van luchtaanvallen zijn Russische troepen woensdagochtend vroeg begonnen met het bestormen van de Azovstal-fabriek in Marioepol, zeggen Oekraïense bronnen. De staalfabriek is het laatste Oekraïense bolwerk van verzet in de Zuid-Oekraïense havenstad.
Dinsdag liet het Russische ministerie van Defensie al weten dat het de fabriek aanviel met beschietingen en bombardementen. Bij de bestorming zijn volgens de Oekraïense autoriteiten twee burgers omgekomen.
Dinsdag kwamen ruim honderd geëvacueerde burgers die vastzaten op het door Russen omsingelde terrein van de Azovstal-fabriek veilig aan in de stad Zaporizja. Naar schatting zitten nog zo’n tweehonderd burgers vast in de fabriek, naast een onbekend aantal Oekraïense strijders.
Lees hier het liveblog van gisteren.
Advertentie
