Dekkers is internist en klinisch epidemioloog aan het LUMC in Leiden. Daarnaast is hij lid van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen.

Waarom bent u er zo zeker van dat de dalende besmettingscijfers te maken hebben met groepsimmuniteit?

Dekkers: „De maatregelen zijn afgebouwd. Toch zie je een sterke daling van het aantal besmettingen. De enige verklaring is dat de bevolking immuniteit heeft opgebouwd door infecties en vaccinaties. In februari waren er in een bepaalde week wel 700.000 positieve testen. Het werkelijke aantal besmettingen ligt flink hoger. Dat betekent dat inmiddels miljoenen mensen omikron hebben gehad. Het is een basisprincipe dat het virus daarna minder makkelijk rondgaat. Steeds meer mensen zijn gevaccineerd en hebben meerdere infecties achter de rug. Hoe meer je hebt doorgemaakt, hoe kleiner de kans dat je opnieuw besmet raakt en het virus overdraagt.

In Aziatische landen zie je nu juist dat omikron hard om zich heen slaat. Dat komt omdat de bevolking daar minder immuniteit heeft opgebouwd.

Misschien speelt daarnaast het seizoenseffect mee.”

Hoe verklaart u het seizoenseffect?

„Als het warmer wordt, gaan mensen vaker buiten zitten of zetten ze de ramen open. Dus het menselijk gedrag verklaart voor een belangrijk deel waarom er ’s zomers minder besmettingen zijn. Toch kunnen er ook bij warm weer flinke corona-uitbraken plaatsvinden. Dat zagen we vorige zomer, toen minister De Jonge zei dat we konden dansen met Janssen. De luchtvochtigheid kan ook een rol spelen. Hoe vochtiger de lucht, hoe langer het virus intact blijft.”

Wat verwacht u voor de herfst?

„Ik denk dat het mee gaat vallen. De bevolking heeft inmiddels een brede immuniteit opgebouwd, die mogelijk ook tegen nieuwe varianten beschermt. Er moet wel een heel vreemde variant ontstaan, wil het helemaal misgaan.

Het is spannend hoe corona gaat muteren. Sommige virologen zijn positief en verwachten dat er omikronachtige varianten zullen ontstaan. Anderen achten het mogelijk dat er hele nieuwe varianten opduiken waartegen de bestaande immuniteit matig beschermt.”

Het coronavirus is in maart 2020 op de A-lijst van gevaarlijke infectieziektes geplaatst. Er geldt daarvoor onder meer een meldingsplicht. Dit wetsvoorstel is pas afgelopen februari officieel in de Wet publieke gezondheid ingevoegd. Zou het niet beter zijn om corona juist van de lijst te verwijderen?

„Terechte vraag. De huidige omikronvariant is in Nederland geen gevaar meer voor de volksgezondheid. Tegelijk zie je in sommige Aziatische landen wel dat ook omikron ontzettend kan huishouden. Dat laat zien dat het virus gevaarlijk is in een bevolking met weinig weerstand.

Komt een virus op de A-lijst te staan vanwege actueel gevaar of vanwege potentieel gevaar? Dat weet ik niet goed. Het is mogelijk dat we straks weer een vervelende coronavariant krijgen.

Als een virus op de A-lijst staat, ben je als regering verplicht je bevolking ertegen te beschermen. Het is de vraag of dat nog nodig is in de huidige setting.”

U bent lid van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen. Hoe staat het met de ontwikkeling van medicijnen tegen corona?

„We hebben het daar nu iets rustiger mee, de grote druk is eraf. De beoordeling van de coronavaccins is achter de rug, dat scheelt. Er verschijnen wel geregeld publicaties over nieuwe therapieën. Probleem van veel van deze studies is dat ze zijn uitgevoerd toen de deltavariant dominant was en er minder mensen waren gevaccineerd. De grote vraag is hoe zinvol deze medicijnen nog zijn bij de mildere omikronvariant. Mogelijk wegen de baten, zoals het voorkomen van ziekenhuisopnames, niet meer op tegen de kosten of de mogelijke bijwerkingen. Dat neemt niet weg dat voor sommige kwetsbare groepen medicijnen belangrijk blijven.”

Er is veel media-aandacht geweest voor de coronapillen van Merck (Lagevrio) en Pfizer (Paxlovid), die respectievelijk in november en januari zijn goedgekeurd voor gebruik. Waarom schrijven huisartsen deze middelen nog niet voor?

„De EMA keurt een middel goed voor gebruik. Het is vervolgens aan de richtlijncommissies, in dit geval het Nederlands Huisartsen Genootschap, om te bepalen of en bij welke patiënten het middel voorgeschreven gaat worden. Het NHG wil eerst meer studies zien, ook omdat de pillen geen wondermiddel lijken te zijn.

De coronapillen zouden nuttig kunnen zijn voor mensen met een grote kans op ziekenhuisopname. Er moet daarom eerst worden onderzocht wie er nog een aanzienlijke kans loopt in het ziekenhuis te belanden door een omikronbesmetting.”

Er lopen momenteel zo’n twintig studies naar medicijnen tegen langdurige coronaklachten, waaronder bloedverdunners en antihistamines. Verwacht u dat er binnenkort een effectief medicijn op de plank ligt tegen Long Covid?

„Nee. Het zou me verbazen als daar een goed middel uit rolt. Voor de meeste chronische ziektes is zoiets enorm ingewikkeld. Van andere infectieziektes kennen we ook een langdurig beloop, zoals bij de ziekte van Lyme. Het is nog niet gelukt om daartegen goede medicijnen te ontwikkelen.

Het ontwikkelen van een dergelijk medicijn is lastig omdat we nog niet goed begrijpen wat er fout gaat bij Long Covid. Daarnaast zijn infectieziektes het best te behandelen in de acute fase. Bij iemand die al drie maanden met langdurige coronaklachten rondloopt, is het de vraag wat je met medicatie nog aan schade kunt herstellen.”