Scheldpartijen, beledigingen en bedreigingen zijn aan de orde van de dag. Beschuldigingen van landverraad zijn populair, verwijzingen naar NSB’ers ook. Aankondigingen van terechtstellingen en tribunalen zijn schering en inslag.

Het maatschappelijke debat verhardt. Politici en wetenschappers krijgen regelmatig een grote hoeveelheid bagger over zich heen. Via de mail, via de telefoon of gewoon op straat.

„De Kerstwensen komen binnen”, twitterde hoogleraar en OMT-lid Koopmans dinsdag cynisch. De afzender noemt haar „een goor monster van Dachau” en een „corrupte zakkenvullende volksverlakker.” De viroloog krijgt dit soort –anonieme– haatmail „aan de lopende band.” Voor haar is de maat vol. „Ik ben er helemaal klaar mee.” Ze vraagt het OM op te treden tegen dit soort intimidatie.

Het Erasmus Medisch Centrum heeft aangifte gedaan van bedreiging tegen de topviroloog, die daar werkzaam is. Het OM heeft Koopmans opgeroepen ook aangifte te doen. Eerder kregen Diederik Gommers en Ernst Kuipers van het Erasmus MC doodsbedreigingen.

Klappen

Alle Kamerleden hebben recent een e-mail ontvangen waarop „zware aanvallen” worden aangekondigd voor de politici die voor een lockdown hebben gekozen. „Er gaan klappen vallen”, meldt de mail. „Succes met naar buiten gaan. Dit is een directe waarschuwing.”

Politici lopen in toenemende mate kans op een verbale of non-verbale confrontatie met boze burgers. Coronasceptici maken overuren in het verzenden van haatmailtjes. Vooral bij politici die zich bezighouden met corona stromen de mailboxen over.

Premier Mark Rutte, minister Hugo de Jonge en Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt kunnen daarover meepraten. Huig P. (54) uit Katwijk en Barry K. (29) uit Rijnsburg zijn veroordeeld voor bedreigingen van Rutte en De Jonge. Danny V. (27) uit Heerlen draaide de cel in voor het fysiek belagen van Omtzigt bij het Kamergebouw.

De bedreigingen zijn zo serieus dat verschillende politici persoonsbeveiliging hebben gekregen, waardoor tegelijkertijd hun bewegingsvrijheid wordt beperkt. Niet zo strikt als bij Geert Wilders, maar toch. De politie wil geen mededelingen doen over de maatregelen.

Politieteam

Om de bedreigingen tegen te gaan, heeft de politie Den Haag het Team Bedreigde Politici in het leven geroepen. Het team heeft 600 meldingen in 2020 ontvangen van mogelijke bedreiging van politici. In 274 gevallen gaat het volgens justitie om een strafbaar feit. Het speciale politieteam doet daar verder onderzoek naar.

Het aantal meldingen en strafbare bedreigingen lag vorig jaar hoger dan een jaar eerder. In 2019 waren er 393 meldingen en 206 strafbare bedreigingen. Volgens het OM is het „aannemelijk” dat de hogere cijfers samenhangen met de toenemende polarisatie in de samenleving.

Veel bedreigingen vinden plaats via sociale media, met name via Twitter en Instagram, stelt het OM vast. Het achterhalen van de dader achter een account vergt „vaak ingewikkeld” onderzoek. „Een zaak van lange adem.” In 75 zaken is het onderzoek gestopt omdat er geen verdachte kon worden getraceerd en aangehouden. Bijna negentig zaken zijn nog in behandeling.

Een aanzienlijk deel van de bedreigingen wordt geuit door minderjarigen. Het OM heeft daarom zeven zaken met minderjarigen afgedaan via Bureau Halt. Daarnaast zijn er 42 berispende gesprekken gevoerd, met minderjarigen die niet eerder met de politie in aanraking zijn geweest. Een wijkagent spreekt de jongere thuis, in bijzijn van de ouders, aan op zijn gedrag.

Lees ook

Bedreigers premier Rutte en minister De Jonge veroordeeld

Mode

Het intimideren van politici, artsen en wetenschappers is een soort mode geworden. De Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid (NCTV) wijst op een „onlinevloedgolf aan haat, shitposting en gewelddadige taal.”

De NCTV van Pieter-Jaap Aalbersberg constateert daarbij in een recent rapport een toenemend „antioverheidssentiment” in de samenleving. Dit komt deels uit links-extremistische en voor een beperkter deel uit rechts-extremistische hoek, terwijl ook sommige bevolkingsgroepen ageren tegen de coronamaatregelen van de overheid. Daarnaast is er een kleinere groep die zich verzet tegen wat hij als de elite beschouwt.

Ook komen mensen in het geweer uit persoonlijke grieven of problemen. „Het ongenoegen manifesteert zich vooral online, waarbij sociale media een middel zijn om onvrede en woede te ventileren”, concludeert de NCTV.

Christelijk

De vraag is mensen met een christelijke achtergrond zich ook schuldig maken aan bedreigingen en beledigingen. Harde cijfers ontbreken. Aanwijzingen zijn er wel. De hoofdredactie van deze krant ontving veel kritische vragen over het coronabeleid. Van bezorgde lezers, maar ook van klagers en schelders. „Sommige bevatten verkapte doodsbedreigingen of vergelijken de hoofdredacteur met Hitler en een kankergezwel”, schreef hoofdredacteur Steef de Bruijn eind september vorig jaar.

Rechterstoel

Ook SGP-Kamerlid Roelof Bisschop krijgt soms vervelende boodschappen in zijn mailbox. „Mensen zeggen bijvoorbeeld: U moet zich wel voor Gods rechterstoel verantwoorden, als u dit of dat niet doet”, zegt Bisschop desgevraagd. Berichten met een zo’n religieuze inhoud moeten wel uit zijn achterban komen? Klopt, erkent het Kamerlid. „Of uit evangelische kring.”

De SGP-politicus krijgt „ettelijke” mails per dag waarin hij voor „gek” wordt verklaard. Bovendien sturen mensen of organisaties soms een „mailbombardement” „met ruige teksten” naar alle Kamerleden. Bisschop haalt zijn schouders daarover op. „Voor mij gaat vanuit dat soort zielige mailtjes niet een intimiderende, maar een lachwekkende werking uit.” Z’n secretaresse verwijdert dergelijk berichten uit zijn mailbox. „Anders kom ik niet meer aan mijn werk toe.” De fractie neemt bezorgde e-mails wel serieus. „Corona heeft de verharding van het maatschappelijk debat geïntensiveerd”, vermoedt Bisschop.

In agrarische kring bijvoorbeeld kunnen de gemoederen over stikstof hoog oplopen. Bisschop, woordvoerder Landbouw, is niet direct onder de indruk van vervelend mailverkeer. „Het hoort ook een beetje bij mijn vak.” Eén keer, tijdens een toespraak voor boerenactiegroep Farmers Defence Force in De Bilt, had Bisschop rotte eieren en tomaten verwacht. „Het viel mee.”

Via de achterdeur

Een wetenschapper in christelijke kring die in aanmerking zou kunnen komen voor vervelende c.q. bedreigende reacties is prof. Wim de Vries. De ‘stikstofprofessor’ van de Wageningen University (WUR) heeft als een van de eersten in Nederland een inschatting gemaakt van de invloed van kritische belasting van stikstof op natuur en milieu. „Ik ben voor sommigen de grote boosdoener.”

Columnist-blogger Rypke Zeilmaker, die zich sterk maakt voor boeren, noemde prof. De Vries medio vorig jaar op internet een „meesterbedrieger.” Verder steekt Zeilmaker, een klimaatontkenner, de draak met een verwijzing van de christelijke hoogleraar naar de Bijbel. Zeilmaker is eind januari opgepakt door de politie voor bedreiging van een klimaatactivist.

Niet iedereen is blij met de stikstofvisie van De Vries, zeker niet in agrarische kring, ook al zijn de verschillen groot. „In de Alblasserwaard is 95 procent van de boeren ervan overtuigd dat er een stikstofprobleem is, in Barneveld de helft.” Na afloop van een lezing in Barneveld heeft De Vries weleens een vervelende mail ontvangen. „Barneveld kan negatief reageren, maar niet op mijn persoon gericht.” De Vries en boeren kunnen daarom best door één deur.

Toch hield de politie eind 2019 een oogje in het zeil tijdens een stikstofdebat op de universiteit van Wageningen uit vrees voor boerenprotesten. „Uit voorzorg”, zegt De Vries. Toen in 2021 tractoren oprukte naar de WUR zeiden collega’s gekscherend: „Wim, je kunt beter via de achterdeur naar huis.”