Sinds er luchtreinigers in klaslokalen zijn neergezet, is het aantal besmettingen op Staphorster scholen gekelderd. Dat signaleert directeur Jan Kuijers van de Koning Willem-Alexanderschool, een van de tien basisscholen in Staphorst waar begin november luchtfilters van firma PlasmaMade zijn geplaatst.

„Vóór de herfstvakantie moesten op een paar scholen klassen naar huis worden gestuurd. Dat doen we als er binnen een klas drie of meer besmette leerlingen zijn”, zegt Kuijers. „Sinds de apparaten zijn geplaatst, direct na de vakantie, hebben we op de tien scholen in totaal nog maar twee of drie leerlingen met corona gehad. Zij zijn mogelijk buiten de school besmet geraakt en hebben het virus niet verder in de klas verspreid.”

„De luchtfilters gaan de pandemie zeker de wereld niet uit helpen”, relativeert Kuijers. „Maar we trekken wel de voorzichtige conclusie dat de apparaten hebben bijgedragen aan het lage aantal besmettingen.”

GGD IJsselland merkt inderdaad een afname van het aantal besmettingen in Staphorst. „Overigens zien we dat ook in andere gemeentes in de regio”, zegt woordvoerder Martijn van Leeuwen. Toch is het zeker niet zo dat er sinds de luchtreinigers zijn geplaatst helemaal geen kinderen meer besmet raken. Zo waren er de afgelopen twee weken veertig besmettingen in Staphorst bij kinderen in de leeftijd van 0 tot 11 jaar, 18 procent van het totaalaantal besmettingen in de gemeente.

Contactonderzoek

Of er op scholen waar luchtreinigers zijn geplaatst minder besmettingen plaatsvinden dan op scholen zonder de reinigers, durft de GGD-woordvoerder niet te zeggen. Complicerende factor is dat bron- en contactonderzoek door de hoge besmettingscijfers niet volledig kan worden gedaan. Het is daardoor niet bekend hoeveel van die veertig kinderen een besmetting hebben opgelopen in het klaslokaal of daarbuiten.

Van Leeuwen stelt dat er op dit moment geen conclusie valt te trekken over het effect van de luchtreinigers. „Daarvoor zijn er nog te veel variabelen.”

Ook klinisch viroloog dr. Mariet Feltkamp van het LUMC vindt het moeilijk te zeggen of de afname van het aantal besmettingen in de Staphorster scholen echt te danken is aan de luchtfilters. „Het lijkt ermee te maken te hebben. Maar er zijn ook andere verklaringen denkbaar. Het kabinet kondigde twee weken geleden strengere maatregelen af. Mogelijk houden mensen zich daardoor beter aan de regels. Als er binnen gezinnen minder infecties plaatsvinden, zijn er ook minder besmettingen in de klas.”

Koffiefilter

RIVM-woordvoerder Coen Berends vindt het nog te vroeg om uitspraken te kunnen doen over het effect van de filters. Zo is het onzeker of de luchtreinigers in Staphorst daadwerkelijk virusdeeltjes uit de lucht hebben verwijderd. Dat is inderdaad niet onderzocht, zegt schooldirecteur Kuijers. „Ik weet ook niet of dat kan. Het apparaat is geen koffiefilter waar deeltjes in blijven hangen. Het filter werkt met ionisatie die deeltjes in de lucht vernietigt.”

„Goede ventilatie is de basis”, stelt Berends. „Theoretisch zouden luchtreinigers daarop een mooie aanvulling kunnen betekenen. Daarom juichen wij onderzoek naar de filters toe.”

Ook viroloog Feltkamp ziet wel wat in de luchtreinigingssystemen. „Ik ben ervan overtuigd dat aerosolen een belangrijke rol spelen bij de verspreiding van corona. Dus als je met deze apparaten de aerosoldichtheid omlaag kunt brengen, zou dat in theorie het aantal besmettingen kunnen verminderen.”

De Leidse virologe denkt dat de apparaten vooral in kleine ruimtes met veel aerosolen, zoals cafés en bedompte sportkantines, van toegevoegde waarde kunnen zijn. Van plaatsing in grote ruimtes zoals kerken verwacht ze minder effect.

De luchtreinigers doen niets tegen grotere druppeltjes die bij hoesten of praten vrijkomen en snel naar de grond zakken. Volgens de WHO vinden de meeste besmettingen plaats tijdens nauw contact tussen mensen, als ze minder dan een meter afstand houden. Berends: „Vooral in de jongere groepen is het niet te doen om kinderen uit elkaar te houden. Ze spelen met elkaar. Met luchtfilters kun je daarom zeker niet álle besmettingen voorkomen.”

Directeur Kuijers beaamt dat. „Kinderen kunnen elkaar nog steeds aanhoesten. Ook zitten ze niet altijd bij het filter.” Toch ziet hij vooral veel voordelen. „Ramen en deuren hoeven we niet meer wagenwijd open te zetten. Dat is wel zo fijn in de winter.”