De Pandora Papers? Wat zijn dat?

Het gaat om de gelekte administratie van veertien financiële dienstverleners uit onder meer de Britse Maagdeneilanden, Panama en de Seychellen over de jaren 1996-2020. Deze landen staan bekend als belastingparadijzen.

De pakweg 12 miljoen e-mails, klantenbestanden en registers van bestuurders en aandeelhouders worden onderzocht door een collectief van journalisten uit 117 landen, onder wie journalisten van Trouw, Het Financieele Dagblad en het platform voor onderzoeksjournalistiek Investico. De twee Nederlandse kranten kwamen er zondag mee naar buiten en komen later met meer details. De kwestie doet denken aan de zogeheten Panama Papers, een geruchtmakend lek uit 2016. Ook dat ging over het wegsluizen van geld door rijke ondernemers en politici.

De naam verwijst naar de Griekse mythe over de eerste vrouw, Pandora. Zij opent een doos waaruit allerlei rampen ontsnappen die de mensheid sindsdien teisteren.

Wat is een belastingparadijs?

Hiermee wordt een land bedoeld dat bedrijven, organisaties en particulieren de gelegenheid biedt om geld te parkeren en te investeren Over het vermogen en het ermee behaalde rendement heft zo’n ‘paradijs’ veel minder belasting dan het eigen land doet. Dienstverleners (trustkantoren) zetten in die landen zogeheten brievenbusfirma’s –met bijbehorende bankrekening– op. Dit zijn bedrijven die alleen op papier in zo’n land zijn gevestigd: ze hebben geen personeel en kantoor, ze fungeren alleen als doorgeefluik.

Waarom steken mensen daar hun geld in?

Dat ligt voor de hand: dan hoeven ze minder belasting te betalen. Bij grote investeringen kan dat veel geld schelen. Ook anonimiteit is belangrijk. Een brievenbusfirma wordt beheerd door het trustkantoor, de eigenlijke eigenaren staan niet in openbare registers . Dat is mooi als je op je privacy gesteld bent, maar het komt ook goed uit als je belasting wilt ontduiken of protesten in eigen land wilt voorkomen.

Welke bekende namen noemen Trouw en het FD?

Uit het buitenland noemen ze onder meer de Jordaanse koning Abdullah. Die kocht tijdens de Arabische Lente voor 58 miljoen euro drie dure huizen in de Amerikaanse staat Californië. In diezelfde tijd was er in zijn land veel onrust vanwege corruptie en werkloosheid.

De Tsjechische premier Babis kocht voordat hij in de politiek ging via brievenbusfirma’s voor 15 miljoen euro een kasteel aan de Franse Middellandse Zeekust. Tegenwoordig roept hij juist schande over de corruptie onder de elite in zijn land.

De Britse premier Tony Blair verklaarde in 1994 dat zijn land zich sterk moest maken tegen belastingontwijking. Maar in 2017, toen hij allang vertrokken was uit Downing Street 10, kocht hij via een firma op de Britse Maagdeneilanden voor het advocatenkantoor van zijn vrouw een pand in Londen. Kosten: 7,6 miljoen euro. Ontweken vermogensbelasting: 345.000 euro.

En uit Nederland?

De onderzoeksjournalisten achterhaalden de namen van 944 Nederlanders, maar wat ze precies voor ogen hadden blijft bij de meesten onduidelijk. Opvallende namen zijn de huidige minister van Financiën en CDA-leider Wopke Hoekstra en drie commissarissen van grote banken. Zij waren/zijn lid van een beleggingsclub met een brievenbusfirma op de Britse Maagdeneilanden.

Is er verschil tussen ontduiking en ontwijking van belasting?

Belastingontduiking is illegaal, belastingontwijking is handig gebruik maken van mazen in de wet. Je mag als Nederlander best een rekening hebben op de Britse Maagdeneilanden, als je dat maar meldt aan de Belastingdienst. De drie commissarissen en minister Hoekstra hebben dat naar eigen zeggen netjes gedaan.

Hebben zij dan iets fout gedaan?

Juridisch niet. Maar experts zeggen in het FD en Trouw dat er sprake is van de schijn van belangenverstrengeling. Commissarissen controleren de leiding van de bank. Toezichthouder DNB hamert er al jaren bij de banken op om belastingontduiking aan te pakken.