Als alle gedachten waar FVD-leider Thierry Baudet mee speelt werkelijkheid worden, overtreft hij zelfs de refozuil. Het resultaat? „Om samen met onze achterban veel meer te zijn dan alleen een politieke partij, maar een sociaal-economisch vlechtwerk. (…) Zodat het mogelijk is voor een mens om min of meer binnen een kring van FVD’ers te leven.”

De fractieleider heeft in de achterliggende tijd een inkijkje gegeven in zijn gedachten over vergaande verzuiling, een soort ‘superzuil’ voor FVD’ers. Hoewel hij zijn gedachten al op tal van plekken heeft uitgesproken, gaat hij vooral de diepte in in twee video’s: een aflevering van FVD-talkshow ”Het Forum” van 24 mei en een uitzending van het YouTube-kanaal blckbx, waarin Baudet te gast is. In beide video’s gaat hij uitgebreid in op het optuigen van ”Forumland”, al vindt hij dat er nog een betere naam verzonnen moet worden.

Hoe komt Baudet bij zijn ideeën? En wat schuilt erachter? Welke overeenkomsten en verschillen zijn er met de refozuil? En tot slot: welke rol wil de FVD-leider zelf spelen in zijn zuil? Vier observaties.

1. Radicaal van koers veranderd

„Ik denk dat ik dan minister-president ben. Ik denk dat ik dan een kabinet leid. En dat we een begin hebben gemaakt om de slechte koers die dit land vaart te verleggen.” Baudet hoefde in november 2019 niet lang na te denken toen hij op tv de vraag kreeg waar hij zichzelf over vijf jaar zag.

De uitspraak onderstreept dat Baudet in vroeger tijden veel bezig was met verandering van de samenleving door middel van politieke macht. In vroeger tijden? Jazeker. De atypische politicus heeft in de afgelopen jaren een „omslag in denken” doorgemaakt, zegt hij zelf.

Baudet stelde ooit dat het potentieel van zijn partij tussen de tachtig en negentig Kamerzetels ligt, en hij stond er voor open om in een kabinet te stappen met andere partijen. De wens of bereidheid om te gaan regeren lijkt behoorlijk in verval geraakt.

FVD’ers zullen een minderheid blijven, klinkt het nu. „Volgens mij moeten we niet meer majoritair denken, maar minoritair. Wij moeten de minderheid die we zijn en zullen blijven zó goed organiseren dat we het kunnen overleven. Dat we sterk genoeg zijn om niet uit elkaar gespeeld te worden, en opgeslokt door die rampspoed die op ons afkomt. Dat is eigenlijk de omslag in denken die bij mij in de afgelopen jaren is gekomen.” De oorzaak van de omslag? Baudet zag „hoe onwaarschijnlijk rot de boel” in Den Haag is, en hoe VVD’ers en CDA’ers liegen om mensen die het misschien eigenlijk wel met FVD eens zijn, toch elke keer weer achter zich te krijgen, „en zo door te gaan met hun GroenLinksagenda.”

In plaats van dat deze constatering voor Baudet een stimulans is om met nog meer energie de politieke strijd aan te gaan, lijkt het er bijna op dat hij op politiek vlak het bijltje erbij neergooit. Ruim twee jaar geleden kruiste Baudet in een één-op-ééndebat de degens met VVD-premier Rutte. Het kan verkeren: van kandidaat-premier tot de aanstaande ongekroonde ‘koning’ van Forumland.

2. Opvallend defensief

Baudets hersenspinsels over de vorming van een zuil laten niet alleen een koersverandering zien, maar tonen ook een opvallend defensieve houding, die past bij al eerder geëtaleerd slachtofferschap en wij-zijdenken.

Volgens de FVD’er wordt de gevestigde macht in Nederland gevormd door de „120 zetels van het links-liberale blok dat dit land bestuurt en stuk maakt.” De gevestigde macht „sluit alles en iedereen buiten die daar niet in zit”, meent hij. Een voorbeeld: als je niet pro-EU bent, is het „ondenkbaar” dat je docent Europees recht wordt op een rechtenfaculteit.

Het antwoord? Eigen sociaal-economische verbanden creëren. „Wij moeten ervoor zorgen dat wij elkaar gaan versterken en in leven houden. Dat doen zij ook.”

„Zij kunnen zich eigenlijk vrijwel geheel onttrekken aan ons.” En dat gebeurt ook, stelt hij: er is volgens hem sprake van weren, ontslaan en het niet verlengen van contracten.

Volgens de FVD’er willen „ze” onder andere „die lhbtiq-cultuur”, het christendom weg hebben, een „totaal andere benadering van gezinnen” en „de energietransitie afmaken zodat we allemaal vegetariër zijn geworden.”

Een ander element van slachtofferschap in de ideeën van de politicus is dat hij een verband legt tussen de afsplitsingen bij FVD en ‘de buitenwereld’. „Wij zijn eigenlijk altijd maar omsingeld door andersdenkenden. En daarom dat je ook al die afsplitsingen hebt, omdat er niet genoeg verband tegenover staat. Mensen knappen gewoon, mensen buigen, mensen breken. De druk is te hoog.” Volgens Baudet is daar iets aan te doen door hier iets tegenover te stellen: „Een warme familie die handel drijft met elkaar, die mensen aannemen uit dezelfde kringen, die gewoon helemaal zoals een sterke minderheid opereert.”

Zelfkritiek ontbreekt. Enkele jaren geleden steunden méér kiezers Forum dan nu, en sloten mínder partijen samenwerking met FVD uit. Dit is, net als de scheuringen in de partij, niet los te zien van allerlei uitlatingen van Baudet en de zijnen.

3. Verder dan de refozuil

Onbekend met de refozuil is de FVD-leider zéker niet. „Jullie scholen zijn geweldig!”, zei hij in december 2018, tijdens een debatavond met SGP-leider Kees van der Staaij op hogeschool Driestar Educatief in Gouda.

De reformatorische zuil, soms aangeduid als de laatst overgebleven zuil in Nederland, heeft eigen scholen, eigen zorginstellingen, eigen media en tal van platforms om mensen met elkaar in contact te brengen voor werk, opvoeding en ontspanning. Als Baudets ideeën werkelijkheid worden, komt er een nieuwe, tweede zuil die tal van gelijkenissen heeft met de refozuil. Dat is voor de FVD-leider, afgaand op zijn uitspraken, echter niet genoeg. Hij wil bijvoorbeeld een eigen crypomunt, en spreekt over een „land”: „Forumland.” Volgens de politicus „misschien niet een territoriaal land, maar een virtueel land.” In de blckbx-uitzending zei hij echter ook dat FVD’ers mogelijk uiteindelijk een provincie gaan domineren, „zoals de SGP in Staphorst of zo.” In een podcast ging hij nog een stuk verder: „Ik ben eigenlijk een separatist. Ik vind eigenlijk dat alle Forummensen één provincie moeten krijgen. Geef ons Groningen.”

Er is nog een ander, groter verschil tussen de FVD-wereld en de refozuil. Bij laatstgenoemde is er –ondanks gekibbel op z’n tijd– sprake van een gerijpte, eenduidige levensbeschouwing die door de eeuwen heen gegroeid is. Bovendien is er niet één persoon die het roer van de zuil zomaar kan omgooien.

Overigens is het noemen van de SGP in Staphorst niet het enige geval waarin de gereformeerde gezindte genoemd wordt. Ralf Dekker, bestuurslid bij het Renaissance Instituut van FVD, filosofeerde in de uitzending van ”Het Forum” over het „tot een enorm succesvolle krant” maken van het Reformatorisch Dagblad.

Enerzijds is er bij Baudet waardering, misschien zelfs een beetje bewondering voor de gereformeerde gezindte. Dat blijkt bijvoorbeeld uit zijn opmerking over de onderwijsinstellingen. Tegelijkertijd benoemde hij in de campagne weinig verhullend zijn visie op de SGP: „een heel impotent soort christendom” en „een beetje slappe hap.”

4. Baudet centraal?

Uit de twee video’s waarin Baudet uitgebreid spreekt over zijn ideeën over het bouwen van een FVD-gemeenschap, wordt niet duidelijk welke rol de politicus voor zichzelf ziet weggelegd. Met het uitrollen van zijn plannen zal hij onvermijdelijk steeds meer uit handen moeten geven. Maar gaat dat goed verlopen? Baudet straalt uit dat hij vindt dat hij het behoorlijk goed met zichzelf getroffen heeft, ook nadat er drie scheuringen in de partij hebben plaatsgevonden. Een écht samenbindend figuur is hij duidelijk niet.

Het Kamerlid is overgebleven met een ‘gezuiverde’ club met vooral jonge mensen. De vraag kan rijzen of het huidige FVD niet een ál te select gezelschap is om bijvoorbeeld scholen op te richten. Belangrijker is echter dat Baudet herhaaldelijk een rol heeft gespeeld in interne conflicten, waarbij mensen die hem soms al jaren kennen uiteindelijk met hem breken. Al met al moet de eerste langere periode van stabiliteit bij Forum voor Democratie nog aanbreken.

Tegelijkertijd is er op dit moment geen Forumland denkbaar zonder een cruciale rol voor de FVD-leider. ”Baudet Centraal”, het zou zomaar de naam van een treinstation in Forumland kunnen zijn.