Voor de Reformatie is het hoofdaccent op het Woord essentieel. In ons dagelijks leven is het van groot belang ons rekenschap te geven van ons woordgebruik met het oog op de positieve of negatieve gevolgen ervan. Dat vraagt om een nadere toetsing.

Wie denkt niet aan de opzwepende, holle retoriek van het nationaalsocialisme? Het gesproken woord als propagandamiddel bij uitstek om de mensen rijp te maken voor de Führer en zijn rijk. Na jaren van economische neergang en nationale vernedering zou nu alles beter worden. De verstorende elementen zouden uitgeroeid worden.

Brallende woorden, die bol stonden van loze beloftes, insinuaties aan het adres van ”de schuldigen” en aperte leugens, vielen als kiemkrachtig zaad in mensenharten. Stap voor stap werd de samenleving rijp gemaakt voor enorme veranderingen en voor de greep naar de macht. Het ideologische fundament was levensgevaarlijk en bedrieglijker dan drijfzand, maar werd getrakteerd in termen van een nieuwe heilsleer.

Het mag ons niet verbazen dat in reactie op zulke voze en loze woorden en beloften er inmiddels grote scepsis is ontstaan over de waarde van woorden. Op veel terreinen is gebleken dat woorden vaak misbruikt worden om de echte werkelijkheid te verhullen. Woorden zijn maar al te vaak een afleidingsmanoeuvre om daarachter iets essentieels te verbergen. Dat speelt niet alleen in het politieke bedrijf, maar evenzeer in het economische en sociale leven een belangrijke rol. Wie de moeite neemt om zich te verdiepen in allerlei fraudegevallen, ontdekt dat. Als een affaire aan het licht dreigt te komen, wordt via buitensporig verbaal geweld alsnog geprobeerd de zaak te ontkennen. Vaak dreigen juist de klokkenluiders de dupe te worden en de schuldigen buiten schot te blijven.

Op het christelijk erf zou men mogen verwachten dat er zorgvuldig met woorden omgesprongen wordt. Laten we maar dicht bij huis beginnen. In de gereformeerde gezindte lopen we niet minder dan in de wereld het gevaar om woorden vooral in stelling te brengen om ons eigen gelijk te verdedigen. Woorden ontaarden vaak in strijdwapens. Terwijl van echte communicatie nauwelijks sprake is. We doen er goed aan ons hart op dat punt grondig te onderzoeken, om erger te voorkomen. Meer dan eens ontstaat in conflicten door felle woordenstrijd een golf van verwijdering. En het effect is vaak desastreus van aard, namelijk een repeterende breuk. Tot op heden vindt ieder allerlei redenen om eigen de opstelling met stevige en soms zelfs diep kwetsende, grote woorden te onderbouwen. Zo zijn we er inmiddels meesterlijk in geslaagd om al onze breuken en scheuren te bewimpelen. Maar wat zou onze Heere en Meester ervan vinden? We gebruiken grote woorden over onze zondigheid en geesteloosheid, de donkerheid van onze tijd en nog veel meer. Maar diep vanbinnen zijn we mogelijk in eigen oog toch nog wat beter af dan we naar buiten toe doen voorkomen.

Zijn we als gereformeerde gezindte lichtend licht en zoutend zout? We weten naar ik vrees onze onderlinge verschillen haarscherp te verwoorden, maar leerden we ook uiting te geven aan waarachtige christelijke liefde?

Het heeft er veel van weg dat we dan zuinig zijn en geen recht weten te doen aan de royale stijl van het Koninkrijk. We vermijden vaak krampachtig de Bijbelse woorden over broeders en broederlijke liefde. We praten wat af, terwijl dat soms dreigt te ontaarden in kille woordenstrijd. We proberen te formuleren op het scherp van de snede, maar zijn onze woorden wel doordrenkt van waarachtige liefde en bewogenheid? Het gevaar van selectie ligt steeds op de loer, ook als je zegt de Bijbel van kaft tot kaft te geloven. Mogelijk zijn er dan toch thema’s die we maar liever verzwijgen, omdat ze in ons eigen zondige vlees snijden. Kunnen we en willen we nog stil zijn voor God om te leren luisteren naar Zijn Woord? De Meester zocht de stilte voor de omgang met Zijn Vader. Terwijl we luisteren, gaan Gods woorden leven en worden mensenwoorden met zout besprengd. De Heilige Geest wil ons van onze stokpaarden verlossen, leiden in de heilzame weg van het levende Woord en zo Christus verheerlijken.

De auteur is emeritus hoogleraar Nieuwe Testament aan de Theologische Universiteit Apeldoorn. Weerwoord gaat in op vragen over het christelijk geloof. > rd.nl/weerwoord