Volgens Biden moet er veel meer gebeuren om het institutioneel racisme uit de samenleving –en vooral uit het politieapparaat– te bannen. Daarin staat hij niet alleen. Vooral linkse politici en anti-autoritaire groepen vinden dat een grondige reorganisatie van het politieapparaat, al dan niet met een fikse budgetkorting noodzakelijk is. Sommigen gaan zelf zover dat ze het helemaal willen opheffen.

Inmiddels ligt er bij het Congres een wet die een veelomvattende hervorming van de politie inhoudt. De wet, genoemd naar George Floyd, houdt onder meer in dat de federale overheid het gebruik van wurggrepen door de politie verbiedt. Ook moet de gerechtelijke immuniteit van politiemensen worden beperkt, zodat vervolging van hen na geweldsincidenten gemakkelijker wordt.

Daarnaast komt er onder de paraplu van het ministerie van justitie een landelijke database waarin informatie over het gedrag van agenten wordt bijgehouden. Op die manier moet het onmogelijk worden gemaakt dat agenten die in het verleden de fout in zijn gegaan met het uitoefenen van geweld, bij een ander korps aan de slag kunnen gaan.

De ”George Floyd Justice in Policing Act” is recent met een kleine meerderheid (220–212) aangenomen door het Huis van Afgevaardigden. De stemming liep min of meer langs partijlijnen: Democraten voor; Republikeinen tegen. Naar alle waarschijnlijkheid zal de wet echter niet door de Senaat komen. Daarvoor zijn 60 stemmen nodig, terwijl de Democraten er maar 50 hebben. Het ligt niet in de lijn der verwachtingen dat 10 Republikeinse senatoren met deze nieuwe politiewet instemmen.

Dat betekent niet dat de Republikeinen geen kritiek op het politieapparaat hebben. Zeker wel. Dat er veranderingen nodig zijn, was ook de overtuiging van president Donald Trump. Enkele weken na de dood van George Floyd verbood hij in een presidentieel decreet het gebruik van de nekklem. Daarnaast wilde de president dat politiekorpsen informatie over gebruik van geweld uitwisselen, zodat ze van elkaar kunnen leren. Agenten zouden verder meer van niet-dodelijke wapens gebruik moeten maken. En dienders die een slechte staat van dienst hebben bij het ene korp,s zouden bij een ander niet meer moeten worden aangenomen. Deze ideeën zijn grotendeels terug te vinden in de wet die nu in het Congres op de agenda staat.

Voor een totale ontmanteling van het politieapparaat voelde Trump echter niets. Dat geeft chaos, zo was zijn argument. Heel duidelijk wilde hij de president van ”law and order” zijn. „En daarvoor heb je een sterke politie nodig.” President Biden zal dat niet ontkennen. Zijn probleem is echter dat met name de linkerflank van de partij radicale ideeën heeft.

Lees ook

Politieapparaat VS is versnipperd geheel

Verlammend

Politieonderzoeker Maki Haberfeld van het John Jay College of Criminal Justice in New York noemt de gepolariseerde discussie over politiehervorming verlammend. „Iedere weldenkende Amerikaan weet dat je de politie nodig hebt. Bijna iedereen vindt tegelijkertijd dat hervorming noodzakelijk is. Maar effectieve stappen worden niet gezet.”

Haberfeld noemt de problemen bij de Amerikaanse politie complex. „Als je op de cijfers let, dan zie je dat het aantal zwarte Amerikanen oververtegenwoordigd is onder de slachtoffers van politiegeweld. Een zwarte Amerikaan heeft 21 keer meer kans om te komen door een politiekogel dan een blanke. Daarnaast is het waar dat de rechter zeer terughoudend is om politieagenten te veroordelen voor het inzetten van dodelijk geweld. Sinds 2005 zijn er 14.000 dodelijk incidenten geweest. Zo’n 140 agenten moesten voor de rechter verschijnen. Daarvan zijn er 44 veroordeeld – 7 van hen voor moord. In alle andere gevallen oordeelde de rechter dat er sprake was van een lichter vergrijp. In dat licht is de veroordeling van Derek Chauvin voor de dood van George Floyd opvallend.”

Toch wil Haberfeld het beeld dat de politie „per definitie” racistisch is nuanceren. „Het komt inderdaad voor. Maar het institutioneel racisme beperkt zich niet tot politiemensen. Het zit in de hele maatschappij.”

Reflex

Dat agenten niet zelden keihard tegen Afro-Amerikanen optreden, heeft volgens de politieonderzoeker met diverse factoren te maken. In de eerste plaats wijst zij op het gebrek aan kennis bij veel agenten over de Afro-Amerikaanse gemeenschap. „Feitelijk zijn veel agenten bang om een open gesprek met zwarte mensen aan te gaan. Als ze maar even denken dat een zwarte man die ze staande houden niet mee wil werken, dan is de reflex: hardhandig of gewelddadig optreden.”

Dat agenten bij aanhoudingen op scherp staan, begrijpt Haberfeld zeker. „Veel meer dan in Europa, moeten politiemensen ermee rekenen dat degene die ze aanhouden een wapen bij zich heeft. Het grondwettelijk recht op wapenbezit versterkt het gevoel van onveiligheid bij politiemensen. En er zijn burgers die wapens hebben, waar geen enkel kogelwerend vest tegen bestand is. Ook al kun je er vragen bij hebben, het is verklaarbaar dat agenten in die omstandigheden uit lijfsbehoud ervoor kiezen hun pistool te trekken.”

Politiehervormingen noemt Haberfeld noodzakelijk. Maar met het verbieden van bijvoorbeeld een nekklem kom je er volgens haar niet. „Er moet veel meer worden gedaan aan de opleiding en vorming van agenten. Die is nu veel te summier. Meer aandacht dient aan de ontwikkeling van sociale vaardigheden te worden gegeven.”

„Vooral sinds de aanslagen van 2001 is de Amerikaanse politie met name gericht op het optreden tegen ontwrichting van de samenleving”, vervolgt Haberfeld. „De grondhouding van veel agenten is dat ze de ander met een zeker wantrouwen benaderen. Dat moet anders. En omgekeerd moet de maatschappij meer waardering tonen voor de politie. Want daar schort het nogal aan. Laat duidelijk zijn: hervorming zonder mentaliteitsverandering heeft weinig zin.”