Voorlopige prognose ANP: D66 op 23 zetels, GL op 8, DENK 3
Woensdag kon iedere kiesgerechtigde naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Volg het nieuws over de verkiezingen in dit liveblog.
Advertentie
De jongerenorganisatie van GroenLinks, DWARS, oordeelt hard over het verlies van de moederpartij tijdens de Tweede Kamerverkiezingen. De GroenLinks-jongeren zijn „diep teleurgesteld” maar allerminst verrast. Partijleider Jesse Klaver moet het ook ontgelden. „De afgelopen maanden zagen we GroenLinks steeds verder afglijden”, schrijft voorzitter Sabine Scharwachter op de website van de organisatie.
Volgens DWARS ontbrak „een sterk verhaal” tijdens de campagne en wilde de partij zich te aantrekkelijk maken voor regeringsdeelname. Idealisme maakte plaats voor concrete plannen en GroenLinks ging „steeds meer dansen naar de pijpen van de grootste partijen”, aldus de DWARS-voorzitter. Ook zou de campagne niet activistisch genoeg zijn. „Het gematigdere imago heeft er ironisch genoeg toe geleid dat de kans op meeregeren aanzienlijk is geslonken.” De idealistische kiezer zou zijn afgehaakt en de gematigde kiezer overgestapt naar D66. Die partij won flink.
Deze nieuwe koers zou Klaver ook niet goed liggen, vindt DWARS. De „ooit zo bevlogen en idealistische leider uit 2017” zou een „stereotiepe tragedie” zijn van een „jonge idealist” die met de jaren „steeds realistischer en rechtser wordt”. DWARS laakt de constructieve houding van Klaver, die volgens de jongeren goed past binnen de oppositie maar niet binnen de campagne. De verbindende toon van Klaver is zelfs „ongepast” op thema’s als „de opkomst van extreemrechts en fascisme”. Klaver zou te ver verwijderd zijn geraakt van het idealistische DNA van GroenLinks.
DWARS wil dat de moederpartij „de noodzakelijke zelfreflectie” toont. „Laat dit een ‘wake-upcall’ zijn.” Toch is de jongerenorganisatie nog strijdbaar, schrijft Scharwachter. DWARS wil graag meedenken over de koers die GroenLinks nu zou moeten inslaan. „Daar zijn we immers de jongerenpartij van GroenLinks voor.”
Rotterdam is als laatste grote stad klaar met tellen van de stemmen die zijn uitgebracht voor de Tweede Kamerverkiezingen. D66 is de grootste partij in de gemeente Rotterdam. De partij haalt 16,7 procent van de stemmen. Bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen in 2017 was de VVD de grootste partij in de stad. Nu staat de partij op de tweede plaats met 15,5 procent. De PVV heeft, met 10 procent van de stemmen, de derde plek in de stad.
De opkomst is 68,7 procent, vorige keer was dat 72,3 procent.
JA21, de partij van Joost Eerdmans, behaalde in Rotterdam 3,3 procent van de stemmen. Hij was eerder wethouder in Rotterdam namens Leefbaar Rotterdam. Volgens de voorlopige prognose van het ANP komt JA21 met 3 zetels in de Tweede Kamer. Bij1 van Sylvana Simons haalde in Rotterdam 3,2 procent van de stemmen. Haar partij komt volgens de voorlopige prognose met 1 zetel in de Kamer.
Rotterdam komt als laatste van de vier grote steden met de uitslag, omdat er te weinig stemmentellers waren. Sommige tellers kwamen niet opdagen, anderen hadden klachten en mochten vanwege de coronaregels niet komen.
In de nieuwe voorlopige prognose van de verkiezingsdienst van het ANP blijkt dat D66 op 23 zetels uitkomt. Dat is er 1 minder dan tot nu toe berekend was. GroenLinks krijgt er juist weer een zetel bij en komt op 8. DENK gaat van 2 naar 3 en JA21 gaat terug van 4 naar 3. BIJ1 van Sylvana Simons krijgt nu zeker 1 zetel in de Tweede Kamer.
In de nieuwe prognose is Rotterdam meegeteld, maar Leiden en Nissewaard nog niet. Ook de briefstemmen uit het buitenland zijn nog niet meegeteld. Daarom kan nog geen definitieve prognose worden gemaakt en kunnen nog enkele wijzigingen ontstaan.
Inmiddels is ruim 98 procent van de stemmen geteld door de stembureaus in de gemeenten. De opkomst komt nu uit op 79 procent. Dat is minder dan vier jaar geleden toen het 81,4 procent was.
Overigens komt de Kiesraad volgende week vrijdag pas met de officiële uitslag in een openbare zitting.
Verkenners Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren denken maandag te kunnen beginnen met verkennende gesprekken voor een nieuw kabinet. Dat zei Kajsa Ollongren donderdag na een eerste gesprek dat zij en Jorritsma hadden met Kamervoorzitter Khadija Arib.
De verkenners moeten uiterlijk 30 maart hun rapport afleveren, op 31 maart debatteert de nieuwe Tweede Kamer erover. Vrijdag beginnen ze met hun voorbereidingen en vanaf maandag willen ze dan om de tafel met de verschillende fractievoorzitters.
Jorritsma zou het „fantastisch” vinden als het lukt voor de zomer al een nieuw kabinet op het bordes te hebben staan. Dat moet ook kunnen, denkt zij. „Het is niet aan mij om te zeggen, maar dat zou wel mijn ambitie zijn.” Volgens Jorritsma is er „behoefte in de politiek en maatschappij om zo snel mogelijk een kabinet te formeren, en te werken aan herstel”.
Ollongren, nu nog demissionair minister van Binnenlandse Zaken, benadrukt dat dit pas het begin van het proces is. „Het is aan ons om te verkennen, dienstbaar opstellen wat de fractievoorzitters ons gaan melden. Wij bereiden het debat van 31 maart voor en dan wordt gesproken hoe we de informatie-fase ingaan.”
Dat Ollongren vrijdag samen met drie partijleiders in de ministerraad zit, ziet zij niet als een probleem. Haar rol als verkenner „staat los van mijn ministerschap”, aldus Ollongren. „Ik hou haar wel in de gaten hoor”, grapte Jorritsma. De VVD-senator vindt haar benoeming een „enorme eer. Het is bijzonder dat er twee verkenners zijn, dat is niet eerder voorgekomen”.
Op Bonaire is het CDA de grootste partij geworden bij de Tweede Kamerverkiezingen. Vier jaar geleden ging D66 nog aan kop op het eiland. Bonaire is de eerste van de drie bijzondere gemeenten die de eindstand heeft doorgeven aan de Verkiezingsdienst van het ANP.
Het CDA krijgt 28,6 procent van de stemmen, D66 volgt op afstand met 14,3 procent. In 2017 was het omgekeerde het geval. Toen haalde D66 28 procent van de stemmen en het CDA 15,9 procent.
De VVD staat op plek drie op het eiland, met 11,9 procent, gevolg door de PvdA (9 procent). Daaronder zitten de partijen elkaar op de hielen: GroenLinks, de ChristenUnie en de PVV halen allemaal ongeveer 5 procent van de stemmen.
Forum voor Democratie is op Bonaire, net als op het vasteland, flink gegroeid, van 1,5 procent in 2017 naar 4,2 procent nu. BIJ1 stond in 2017 ook op 1,5 procent van de stemmen. Dat percentage steeg naar 2,6 procent. De opkomst van de kiezers was met 22,6 procent iets hoger dan vier jaar geleden.
Bonaire is de grootste van de drie bijzondere gemeenten. De andere twee, Saba en Sint Eustatius, hebben de resultaten nog niet aangeleverd.
Twee politieke zwaargewichten van VVD en D66 gaan aan de slag om de mogelijkheden van een nieuwe regeringscoalitie te verkennen. Ze hebben een breed draagvlak bij de lijsttrekkers van de zeventien gekozen partijen in de Tweede Kamer, zei Kamervoorzitter Khadija Arib na overleg met de partijleiders.
Annemarie Jorritsma (70) is sinds 2015 voorzitter van de Eerste Kamerfractie van de VVD. Ze heeft een lange staat van dienst binnen de partij en geldt als trouwe bondgenoot van partijleider Mark Rutte. Ze was eerder minister van Verkeer en Waterstaat in het kabinet Kok-I en daarna van Economische Zaken in kabinet Kok-II. In deze paarse kabinetten van PvdA, VVD en D66 deed Jorritsma veel ervaring op met de sociaal-liberalen.
In 2003 werd ze burgemeester van Almere. Die functie bekleedde ze tot 2015, waarna ze toetrad tot de Eerste Kamer. In 2010 probeerde Jorritsma vergeefs Job Cohen (PvdA) op te volgen als burgemeester van Amsterdam.
Demissionair minister Kajsa Ollongren (53) van Binnenlandse Zaken is door D66 voorgedragen. Zij kent ook premier Mark Rutte goed: niet alleen zat Ollongren de afgelopen jaren in het kabinet, tussen 2011 en 2014 was ze ook de hoogste ambtenaar op zijn ministerie (Algemene Zaken). Ollongren was bovendien als topambtenaar secretaris van de formatie in 2010, die leidde tot het eerste kabinet-Rutte, van VVD en CDA, met de PVV als gedoogpartner.
Daarnaast is Ollongren een belangrijke naam binnen D66. Ze was de afgelopen jaren vicepremier, wat betekent dat zij de belangen van het D66-smaldeel behartigt. Ook stond ze als lijstduwer op de verkiezingslijst van deze verkiezingen. Vooraf gaf ze al aan dat dit niet betekent dat ze de Kamer in wil. Ze vindt dat anderen daarvoor betere „capaciteiten” hebben.
De bewindsvrouw werd eerder nog genoemd als mogelijke opvolger van voormalig lijsttrekker Alexander Pechtold, die in oktober 2018 zijn vertrek uit de politiek bekendmaakte. Maar Ollongren, die tussen eind 2019 en april 2020 met ziekte kampte, kondigde aan geen gooi te doen naar het partijleiderschap.
De VVD groeit volgens de prognose van de verkiezingsdienst van het ANP naar 35 zetels, veruit de grootste partij. Maar D66 groeide meer: van 19 naar 24 zetels. Daarmee is D66 voor het eerst de tweede partij. De liberale partijen kwamen samen tot het voorstel om twee verkenners voor te dragen, zei Arib.
De lijsttrekker van JA21, Joost Eerdmans, zegt dat hij openstaat voor deelname aan een nieuw kabinet. Het wordt volgens hem wel lastig om samen te werken met D66, omdat de twee partijen op sommige onderwerpen „lijnrecht” tegenover elkaar staan.
JA21 komt volgens de laatste prognose van de verkiezingsdienst van het ANP met 4 zetels in de Tweede Kamer. Bovendien heeft de partij al 8 zetels in de Eerste Kamer. Dat noemt Eerdmans een „troef” waar volgens hem „erg naar gekeken wordt” bij het onderzoek naar de samenstelling van een nieuw kabinet.
Hij erkent dat JA21 qua standpunten over bijvoorbeeld Europese samenwerking ver afstaat van D66. Die partij boekte een grote verkiezingswinst en is nu na de VVD de tweede partij in de Kamer. Eerdmans vraagt zich af of een samenwerking met de sociaal-liberalen „realistisch” is.
Annemarie Jorritsma (VVD) en Kajsa Ollongren (D66) zijn door de lijsttrekkers aangewezen als verkenner. Dat maakte voorzitter Khadija Arib van de Tweede Kamer bekend na overleg met de lijsttrekkers. De verkenners moeten uitzoeken welke coalitie de meeste kans maakt.
Jorritsma is voorzitter van de VVD-fractie in de Eerste Kamer. Ollongren is demissionair minister van Binnenlandse Zaken. Ze moeten uiterlijk op 30 maart hun verslag inleveren bij de Tweede Kamer, zei Arib. Een dag later komt de nieuwe tweede Kamer voor het eerst samen om te debatteren over het verslag. De Kamer wijst dan een of meerdere informateurs aan.
VVD en D66 zijn volgens de prognoses de twee grootste partijen in de Kamer na de verkiezingen. Veel partijen hadden voor de bijeenkomst donderdagmiddag met Arib al aangegeven dat VVD en D66 het voortouw moeten nemen bij de kabinetsformatie. Er was bij de lijsttrekkers brede steun voor de benoeming van Jorritsma en Ollongren. „Een ruime meerderheid vindt het prima.”
De Tweede Kamer heeft sinds 2012 de leiding over de kabinetsformatie. Voorheen lag die bij het staatshoofd. Koning Willem-Alexander wordt wel op de hoogte gehouden. In 2017 was Edith Schippers de verkenner en in 2012 was het Henk Kamp.
Op verzoek van D66 gaan niet een maar twee verkenners aan de slag om aan de hand van de verkiezingsuitslag de mogelijkheden tot samenwerking in een nieuwe regeringscoalitie in kaart te brengen. Dat bevestigen Haagse bronnen na een bericht van De Telegraaf.
Normaal gesproken draagt de grootste partij, in dit geval de VVD met volgens een voorlopige prognose 35 zetels, een verkenner voor. Die gaat met alle partijen in gesprek brengt aan de hand daarvan advies uit aan de Tweede Kamer. De nieuwe Kamer, die op 31 maart aantreedt, gaat daar vervolgens over in debat.
Ditmaal zou ook D66 graag een verkenner leveren. De sociaal-liberalen hebben een grote overwinning geboekt en zijn met 24 zetels de tweede partij geworden. Daarom vinden zij het passend dat ook zij nauw worden betrokken bij de verkennende gesprekken.
Advertentie
Voorzitter Khadija Arib spreekt donderdag met lijsttrekkers die zijn gekozen in de Tweede Kamer. Na afloop maakt Arib vermoedelijk bekend dat er twee verkenners komen, een van de VVD en een van D66. Zij gaan na welke mogelijkheden er zijn voor een nieuwe coalitie.
De verkenners spreken met alle lijsttrekkers. Veel partijen hebben al aangegeven dat het initiatief moet liggen bij de VVD en D66. Die worden volgens de prognoses de twee grootste partijen. De VVD van Mark Rutte komt op 35 zetels en D66 van Sigrid Kaag gaat van 19 naar 24 zetels.
De verkenners hebben even de tijd. De nieuwe Tweede Kamer komt pas op 31 maart voor het eerst samen. Daarna wordt gedebatteerd over het verslag van de verkenners en worden een of meer informateurs aangewezen. De Kamer heeft sinds 2012 het initiatief bij de kabinetsformatie.
In de nieuwe Kamer komen vermoedelijk zeventien partijen.
Lijsttrekker Caroline van der Plas van de gloednieuwe partij BoerBurgerBeweging wist de aandacht in Den Haag direct op zich te vestigen door bij het Tweede Kamergebouw aan te komen in een trekker.
Ze denkt er geen wekelijkse gewoonte van te zullen maken als Kamerlid, „maar misschien komt het nog wel een keertje voor”. Ze was naar eigen zeggen door veel boeren gebeld die haar wel in de trekker een lift wilden geven naar Den Haag.
Nieuwkomer Van der Plas is „superblij” met het resultaat voor haar partij. „We hebben twee jaar gewerkt om de stem van het platteland in Den Haag te krijgen. Nu ga ik meepraten over het nieuwe beleid. Gezond beleid, dat hard nodig is.” Zo wil ze dat er in de toekomst bij al het beleid de vraag wordt gesteld wat het gaat betekenen voor het platteland.
Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet wil graag het initiatief nemen in de kabinetsformatie. „Fantastisch”, noemt hij de winst van zijn partij. Hij groeit van twee Tweede Kamerzetels naar acht. „We zijn de grootste winnaar. Volgens mij mogen de grootste winnaars altijd initiatief nemen in formatie. Dus het wordt spannend”, zegt Baudet op donderdagmiddag. Het is zijn eerste reactie op de verkiezingsuitslag.
Volgens de meeste andere lijsttrekkers, ligt het initiatief bij D66 en VVD. Beide partijen willen niet in een coalitie met het FVD. Volgens Baudet kunnen de andere partijen niet meer om hem heen. Het is volgens hem een „hele reële mogelijkheid” dat zijn partij gaat meeregeren. Hij pleit voor een zakenkabinet, waarbij er steeds wordt gezocht naar verschillende meerderheden in de beide Kamers. „Dus niet een kartelkabinet met een dichtgetimmerd coalitieakkoord.” Anders wil hij een „kabinet over rechts”, met de VVD, PVV, SGP en JA21, die bestaat uit oud-FVD’ers.
Baudet had eerder gezegd dat hij de dag na de verkiezingen alle coronaregels zou afschaffen en Nederland zou „bevrijden”. Met zijn acht zetels lukt dat niet. „We zijn niet zo groot geworden dat we alle regels kunnen schrappen of aanpassen naar ons welbevinden”, zegt het FVD-boegbeeld. Toch is hij blij met het resultaat. „Je hoopt natuurlijk altijd op nóg meer, we hadden op een gegeven moment zelfs het gevoel: we gaan 76 zetels halen. Dat hebben we niet gehaald.”
Dat Forum zo fors is gegroeid, ligt er volgens Baudet aan dat zij zich keren tegen de coronaregels. „Mensen zijn er klaar mee.” Zelf overtrad Forum de coronamaatregelen meerdere keren bij bijeenkomsten. Ook op beelden van de verkiezingsavond is te zien dat Baudet de winst van zijn partij met veel mensen in een kleine ruimte viert. „Het was een superfeest”, zegt hij erover. „Wybren en ik hebben nog een dansje gewaagd”, zegt hij over zijn vertrouweling Wybren van Haga. Een eventuele boete betaalt hij „met liefde”, maar waar FVD de verkiezingsavond heeft gevierd, wil hij niet zeggen. „Geheimpie!” Baudet was de enige lijsttrekker die woensdagavond niet reageerde op de verkiezingsuitslag.
VVD-leider Mark Rutte heeft donderdag zijn nieuwe fractie gefeliciteerd met de verkiezingsoverwinning van de partij. Als enige partij kwam de VVD niet bijeen in het Tweede Kamer-gebouw.
In een bijeenkomst op Zoom werd Rutte getrakteerd op een digitaal applaus. „We hebben zo intensief gewerkt allemaal”, zei Rutte. „We hebben een fractie van topkwaliteit bij elkaar gebracht. Helaas kunnen we nu niet in de fractiekamer bij elkaar komen. Ik hoop elkaar zo snel mogelijk fysiek te zien.”
„Er staat ons nu heel veel te doen”, hield Rutte zijn fractiegenoten voor. Er moeten plannen worden gemaakt om na de coronacrisis „het land van het slot te halen”: bedrijven en ziekenhuizen moeten weer snel kunnen opstarten, er moet naar de schuldenpositie van bedrijven worden gekeken en achterstallige zorg moet worden ingehaald.
Bijwerkingencentrum Lareb heeft in Nederland tot nu toe twee meldingen ontvangen waarbij zowel trombose als een verlaagd aantal bloedplaatjes genoemd werd na vaccinatie met AstraZeneca. „Deze zijn qua beeld niet vergelijkbaar met de meldingen in andere landen. In deze meldingen is de aard van de trombose anders en de verlaging van de bloedplaatjes minder sterk”, aldus het centrum. Het ging om patiënten boven de vijftig jaar.
Lareb ontving ook één melding van een sterke verlaging van het aantal bloedplaatjes na vaccinatie met het AstraZeneca vaccin, dat is geduid als ITP (immuun trombocytopenie). „Hierbij was echter geen sprake van trombose. ITP is een zeldzame bekende bijwerking van vaccins in het algemeen, maar kan ook diverse andere oorzaken hebben”, aldus het bijwerkingencentrum.
Lareb gaf eerder deze week al aan geen aanwijzingen voor een verband te zien tussen stollingsproblemen en vaccins tegen corona. Volgens het centrum zijn er tot nu toe enkele tientallen meldingen van stollingsproblemen zoals trombose en longembolie bij alle coronavaccins binnengekomen. „De meldingen geven tot nu toe geen aanleiding om te denken dat trombose een bijwerking is. Er wordt uiteraard ook goed gekeken of de combinatie van trombose en een sterk verlaagd aantal bloedplaatjes optreedt”, aldus de organisatie.
Lijsttrekker van de Partij voor de Dieren Esther Ouwehand wil drie „waakhonden” aanstellen voor tijdens de formatie. Ze wil dat „gezien de notoire schending van de rechtsstaat” door de vorige kabinetten-Rutte, zo schrijft ze donderdag op Twitter.
„Gezien de notoire schending van de rechtsstaat door Rutte I, II en III (klimaat, stikstof, toeslagen) wil de Partij voor de Dieren de verkenners drie waakhonden meegeven: Minnesma, Vollenbroek en de Ombudsman”, twittert Ouwehand.
Marjan Minnesma is directeur van milieustichting Urgenda, die eerder succesvol een zaak aanspande tegen de Staat over het tegengaan van de uitstoot van broeikasgassen. Johan Vollenbroek vocht met milieuorganisatie Mobilisation for the Environment in 2019 met succes bij de Raad van State het gehanteerde stikstofbeleid, het programma Aanpak Stikstof (PAS) aan. Daardoor kwamen talloze bouw- en andere projecten stil te liggen. De Nationale Ombudsman, Reinier van Zutphen, waarschuwde al in 2017 dat ouders onheus werden bejegend door de overheid en de rechterlijke macht in wat later bekend is geworden als de toeslagenaffaire.
Donderdag komen de lijsttrekkers van alle verkozen partijen samen in de Tweede Kamer. Ze gaan daar in gesprek met de huidige Kamervoorzitter Khadija Arib over het aanstellen van een zogenoemde verkenner. Die moet een eerste onderzoek doen naar de samenstelling van een nieuw kabinet.
Wat de waakhonden volgens Ouwehand precies moeten gaan doen tijdens de formatie is niet duidelijk.
Zestien Nederlandse gemeenten zijn donderdag rond 13.00 uur nog altijd druk bezig om de stemmen te tellen.
336 gemeenten hebben al voorlopige uitkomsten van de Tweede Kamerverkiezingen gemeld aan de ANP Verkiezingsdienst. Ze zijn goed voor 91,5 procent van de stemmen. Van de 16 nog ontbrekende gemeenten, is Rotterdam de grootste.
Naast de Nederlandse gemeenten is het wachten ook nog op de drie bijzondere gemeenten in het Caribisch gebied Bonaire, Saba en Sint Eustatius en op de telling van de briefstemmen van Nederlanders die vanuit het buitenland hebben gestemd.
Gert-Jan Segers is opgelucht dat de ChristenUnie waarschijnlijk op vijf zetels blijft staan. „Vijf of vier, dat scheelt heel veel”, zei hij een dag na de verkiezingen. De ChristenUnie stond in de eerste exitpolls op een verlies van een zetel. Er was dan ook taart voor de fractieleden.
De partij had gehoopt op een zetel winst, aldus Segers. Maar hij vindt het een „knappe prestatie” dat de christelijk-sociale partij stabiel is gebleven nadat ze regeringsverantwoordelijkheid had genomen. Zeker nadat er zoveel zware maatregelen moesten worden genomen na het uitbreken van de coronacrisis.
Segers wil nog niet ingaan op de formatie en een mogelijke rol daarin voor zijn partij. Het is volgens hem veel te vroeg om hierover te speculeren. „Wij moeten eerst even rustig kijken wat dit betekent voor de politieke verhoudingen, wat andere partijen willen. We zijn echt nog niet toe om te spreken over onze eigen positie. Ik wacht rustig af.”
Forum voor Democratie liet donderdagochtend weer van zich horen op Twitter. Het bleef sinds de verkiezingen stil. De partij bedankt de stemmers nu voor „een daverende klap tegen de eindeloze lockdowns”. „Een enorme overwinning voor de vrijheid.” Partijleider Thierry Baudet heeft persoonlijk nog altijd niks van zich laten horen.
„Met uw steun - en de steun van onze geweldige, onmisbare vrijwilligers - gaan we door. We hebben véél meer slagkracht in de Tweede Kamer en zullen ons geluid nog veel sterker verkondigen. Onze campagne voor onze vrijheid en voor Nederland blijft ook buiten de Kamer doorgaan”, staat op het partijaccount.
De nummer vier op de Forum-lijst, Hans Smolders, zei donderdagochtend bij Goedemorgen Nederland dat Baudet te moe was om nog te reageren. Tegelijk doken er filmpjes op van een hossende Baudet op een druk uitslagenfeestje.
De PvdA wil nog altijd alleen meeregeren als minstens één andere linkse partij dat ook doet, ook nu de partij als enige van de traditionele linkse oppositiepartijen niet zwaar heeft verloren. Dat heeft politiek leider Lilianne Ploumen gezegd voorafgaand aan de eerste fractiebijeenkomst na de Tweede Kamerverkiezingen. Zij ziet „geen enkele reden” om op die eerdere uitspraak terug te komen.
Ploumen werd door haar fractie onthaald met applaus en een grote bos rode rozen. Toch valt er ook bij de PvdA weinig te vieren. De sociaaldemocraten had gehoopt op herstel na de historische verkiezingsnederlaag van 2017, toen zij kelderden van 38 naar negen zetels. Maar het werden er opnieuw negen. „We hadden natuurlijk op meer gehoopt”, erkent Ploumen. „Maar we gaan aan de slag voor de mensen die op ons gestemd hebben.”
Over eventuele kabinetsdeelname wil Ploumen zich nog niet uitspreken. „U kent ons als een verantwoordelijke partij”, zei zij wel. Maar de PvdA zal dus niet als enige linkse partij aanschuiven. Vanuit de oppositie is zij er volgens Ploumen de afgelopen vier jaar ook in geslaagd „de regering een beetje bij te sturen”.
Het Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt van het CDA heeft meer tijd nodig om te herstellen. De nummer twee van de kandidatenlijst van de partij nam medio vorige maand midden in de verkiezingscampagne een pauze na een zwaar jaar.
Omtzigt zegt op Twitter dat hij langer afwezig is. „Het herstel kost mij langer en ik heb in de afgelopen weken toch nog net te veel campagne proberen te voeren, soms tegen beter weten in.”
Het CDA verloor 4 zetels bij de verkiezingen en komt nu uit op 15, aldus een prognose van de Verkiezingsdienst van het ANP. Omtzigt spreekt van een „forse tegenvaller” voor de christendemocraten.
Omtzigt was vorig jaar nog kandidaat voor het lijsttrekkerschap. Hij verloor die strijd nipt van Hugo de Jonge. De minister van Volksgezondheid gaf het lijsttrekkerschap in december op omdat het niet te combineren zou zijn met de bestrijding van het coronavirus. Daarop werd Wopke Hoekstra de nieuwe leider.
Ondanks de pijnlijke nederlaag bij de Tweede Kamerverkiezingen mocht GroenLinks-leider Jesse Klaver donderdag bloemen en applaus in ontvangst nemen van zijn fractie. Hij noemde de halvering van het aantal zetels van zijn partij „heel heftig”, maar wil wel door als partijleider. „Omdat de missie van GroenLinks urgenter is dan ooit en omdat ik daar graag met de partij mee doorga.”
Klaver, die zich op de verkiezingsavond ook al strijdbaar had getoond, benadrukt wel dat uiteindelijk de fractie beslist of hij kan aanblijven. Van de huidige veertien Kamerleden nemen er acht noodgedwongen afscheid. GroenLinks krijgt volgens een voorlopige prognose zeven zetels, waarvan er op basis van de kieslijst één wordt ingenomen door een nieuwkomer.
Niet alleen GroenLinks maar ook de SP heeft fors verloren, en bij de PvdA is het gehoopte herstel na de historische verkiezingsnederlaag van 2017 uitgebleven. Klaver vindt de electorale dreun voor de linkse oppositie „heel verontrustend”, omdat volgens hem „meer dan ooit progressieve politiek nodig is in Nederland”.
Door de verkiezingsuitslag is het vrijwel zeker dat het minimumloon gaat stijgen, aldus economen van ABN AMRO. Bij een centrumrechtse coalitie blijft die verhoging waarschijnlijk beperkt tot 10 procent, maar als er een bredere coalitie komt waarbij ook één of meer linkse partijen aansluiten kan dat een grotere stijging worden.
Niet alleen het minimumloon, maar ook de AOW en de bijstand gaan vermoedelijk omhoog, verwachten de economen. Die stijging is echter onzekerder. Zo willen VVD, de grootste partij van Nederland, en CDA de koppeling tussen minimumloon en bijstand loslaten. Ook zou de AOW mogelijk minder hard kunnen toenemen dan het minimumloon.
Als er gekozen wordt voor een bredere coalitie met linkse partijen als PvdA en GroenLinks dan kan het zijn dat het minimumloon nog wat verder stijgt. Daar hebben die partijen zich namelijk hard voor gemaakt. Ook bijstand en AOW zouden dan vermoedelijk wat meer meestijgen. Hoe groter de verhoging wordt, des te groter is ook de kans dat dit in stapjes gebeurd en afhankelijk wordt gemaakt van ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, denken de ABN AMRO-economen.
Behalve de blik op het loon zal er ook aandacht uitgaan naar flexwerk. Er ligt een advies van de commissie-Borstlap om in flexcontracten een hoger minimumloon op te nemen en strenge regels in te voeren rond laagbetaalde zzp’ers en uitzendkrachten. Die dragen nu nog onevenredig zwaar de risico’s van flexwerk, terwijl ondernemers vooral de voordelen hebben. De voorstellen om dat recht te trekken kunnen weer leiden tot hogere loonkosten voor werkgevers en een grotere herziening van belastingen en subsidies in de hand werken.
SP-leider Lilian Marijnissen zegt dat er met haar partij „altijd te praten” valt, maar deelnemen aan een kabinet ligt nu niet voor de hand. „De uitslag geeft er geen aanleiding toe”, aldus Marijnissen.
De socialisten willen in ieder geval niet „een rechts kabinet aan de meerderheid helpen”. Marijnissen ziet niets in een kabinet dat op „de oude voet verder wil”.
De SP verliest in de voorlopige prognose van de verkiezingsdienst van het ANP vijf zetels. De partij moet dan ook goed bij zichzelf te rade gaan wat er misging, zegt Marijnissen. Ze had het flinke verlies niet helemaal verwacht. „Ik had best wel het idee dat de campagne goed werd ontvangen.”
D66-leider Sigrid Kaag wil donderdagochtend nog niet speculeren over eventuele coalitiepartners. Andere partijen vinden dat VVD en D66 de leiding moeten nemen in de formatie, maar daar vindt Kaag het te vroeg voor.
Over samenwerking gaat de D66-lijsttrekker voorlopig nog niets zeggen. De thema’s waar een nieuw kabinet zich mee bezig moet gaan houden „ontstijgen eigenlijk partijkleur”. Ze wil nu „gesprekken gaan voeren op basis van de inhoud. Eerst het wat en hoe en dan met wie”.
D66 behaalt volgens de voorlopige prognose van de verkiezingsdienst van het ANP 24 zetels, een historisch hoog aantal. Kaag is donderdag dan ook met een „heel fijn gevoel” opgestaan. Woensdagavond verschenen foto’s van een dansende D66-lijsttrekker op sociale media. Het feestje bij de partij is volgens Kaag niet heel lang doorgegaan, maar ze heeft er „wel een gezellige avond van gemaakt”.
Donderdagochtend is de fractie bijeen in de Tweede Kamer. Daar zegt Kaag dat ze „bijna tranen in haar ogen” heeft van de mooie uitslag. In de eerste exitpoll woensdagavond stond de partij nog op 27 zetels. Die kleine daling mag de pret niet drukken, zegt Kaag. „We zijn echt als winnaar uit de bus gekomen.”
De winkeliers hopen op een snelle formatie waarbij oog is voor de sector omdat er werk aan de winkel is. Dat zeggen brancheorganisaties Raad Nederlandse Detailhandel (RND) en INretail. Volgens de RND moet het consumentenvertrouwen snel worden verbeterd zodat klanten weer meer geld gaan uitgeven.
Daarnaast moet de overheid de regie gaat nemen bij de transformatie van de binnensteden.
Het consumentenvertrouwen zou volgens directeur Eus Peters van de RND kunnen worden verbeterd door snel een „nationaal herstelplan” op te zetten, waar minister-president en VVD-lijsttrekker Mark Rutte eerder voor pleitte. „Dat zou consumenten zekerheid geven over hun eigen financiële situatie voor de komende jaren, waardoor ze weer geld gaan uitgeven”, aldus Peters. Volgens ABN AMRO is vorig jaar door Nederlanders 37 miljard euro extra gespaard door de coronacrisis.
Peters zegt dat winkeliers mede doordat consumenten meer via internet winkelen op dit moment te veel oppervlak hebben. Die ruimte kan volgens hem ook gebruikt worden voor woningen. „We moeten met elkaar keuzes maken hoe Nederland ingericht moet worden en daarbij is centrale regie noodzakelijk.”
INretail vindt het belangrijk dat er bij de formatie oog is voor de problemen in de sector. Door de coronacrisis is er „gigantische schade geleden en er moet overheidsbeleid komen zodat de sector kan herstellen en weer vitaal wordt”, aldus een woordvoerder.
Volgens de branchevereniging zit er „enorme sociale waarde” in goed functionerende winkelgebieden. Winkels zijn meer dan een plek om spulletjes te kopen, vindt INretail. „Ze geven ook sfeer aan een centrum en het is een ontmoetingsruimte. Voor sommige ouderen is dat het enige sociale contact dat ze op een dag hebben.”
De verkiezingen draaiden vooral om stabiel leiderschap tijdens de coronacrisis. Dat vonden campagneleiders eensgezind tijdens een gesprek in Nieuwspoort donderdagochtend. „Het was moeilijk met een ander verhaal dan het leider-verhaal de kiezer voor je te winnen,” aldus Maarten Hijink, campagneleider van de SP.
„Voor de kiezer was stabiel leiderschap belangrijk. Ik denk dat dat gisteren gebleken is.”
De grote winnaars deze verkiezingen waren de VVD van demissionair premier Mark Rutte en D66 van Sigrid Kaag. Opvallend is dat de VVD tijdens de verkiezingen van 2017 de standpunten zelf centraal stelde op posters, en deze verkiezingen juist campagne voerde met de persoon Mark Rutte. Zo zond de partij spotjes uit waarin kiezers tegen een kartonnen beeltenis van de minister-president konden vertellen waarom ze hem een goede leider vonden.
„Deze campagne ging heel erg over leiderschap,” zegt ook campagneleider Sophie Hermans van de VVD. „Hoe kom je uit deze crisis en gaan we daarna als land fris en gezond verder?”
Volgens Raymond Knops, campagneleider van het CDA, begon dat al met de uitspraak van Rutte dat hij geen campagne wilde voeren tijdens de coronacrisis. „En hij heeft de persconferenties gewoon heel goed benut. Mensen zoeken toch houvast. Je weet met Rutte wat je eraan hebt.”
Wijnand Duyvendak van GroenLinks zag dat de VVD koos voor „een apolitieke campagne”. „Het depolitiseren van verkiezingstijd, dat is niet waartoe GroenLinks op aarde is. Het is niet gelukt om er wel een politieke campagne van te maken.” Duyvendak had liever maandenlang „een ideeënstrijd” gehad, maar die kwam volgens hem niet van de grond. „Zestien dagen of zo konden we even los.”
De ouderenbonden laten zich vanwege „politieke onafhankelijkheid” niet uit over de verkiezingsuitslag, maar hebben wel „een boodschap aan de partijen die aan zet zijn en die in de Kamer komen: houd rekening met de belangen van senioren”, aldus woordvoerders van de ANBO en KBO-PCOB.
De ANBO had wel een verkiezingswijzer gemaakt met ouderenthema’s, om mensen te helpen een keuze te maken. „Maar je kunt, heel terecht, ook kiezen op andere thema’s zoals klimaat.” Achter de schermen probeert de ouderenbond wel invloed uit te oefenen op de politiek. „Met allianties proberen we met gebundelde kracht de partijen en het toekomstig kabinet te beïnvloeden over ouderenzorg waar een gigaprobleem ligt”, zegt woordvoerder Ewald van Kouwen.
Van Kouwen noemt thema’s die er „al lang aankomen, maar waar maar geen beweging in komt”. Een van die onderwerpen is de ouderenzorg. „Ik weet niet of mensen dat realiseren, maar de ouderenzorg kunnen we niet betalen en er zijn geen mensen voor in de toekomst”, zegt de woordvoerder. Ook de woningmarkt moet in beweging komen. „Er moeten in tien jaar een miljoen nieuwe huizen komen. Als senioren kunnen doorstromen, dan ook gezinnen en starters. Ook de pensioenen die eraan komen, de overgang van mensen die net met pensioen gaan of mensen die nu niet de tijd hebben om pensioen op te bouwen, is een onderwerp. Het kabinet krijgt het zwaar.”
Uit een peiling van de seniorenorganisatie KBO-PCOB onder de eigen achterban, kwam naar voren dat volgens de leden op wonen, zorg, welzijn, koopkracht en het ouderenpensioen de nadruk moet liggen. „De groep ouderen wordt alleen maar groter, over twintig jaar is er een enorme vergrijzing. Wil je ervoor zorgen dat het dan voor die mensen goed geregeld is, dan moet je nu beginnen”, aldus de woordvoerder.
Actiz, de branchevereniging voor zo’n 400 zorgorganisaties, houdt zich op de vlakte over de verkiezingsuitslag. „Het wordt een interessante periode met de formatie. We hebben onlangs met een aantal andere organisaties een tienpuntenplan gemaakt voor de zorg. Hier gaan we bij de partijen zeker aandacht voor vragen”, aldus een woordvoerder.
Hoewel politieke partijen deze campagne afzonderlijk tonnen uitgaven aan advertenties op internet, ging het in de nabeschouwing tussen campagneleiders op donderdag maar weinig over digitaal campagnevoeren. De politici misten vooral de mogelijkheid om de kiezers in het echt te zien. „Als er geen corona was geweest, hadden we hele grote bijeenkomsten gehad,” zei Sjoerd Sjoerdsma van D66.
Van half december tot en met vorige week gaven partijen volgens rapporten van Facebook en Google gezamenlijk ruim 2,3 miljoen euro uit aan advertenties online. Hierbij is alleen gekeken naar de partijen die volgens de laatste Peilingwijzer in het voor hen gunstigste geval kans maakten op een zetel.
Die miljoenen bleven onbesproken tijdens het gesprek tussen campagneleiders in Nieuwspoort. De SP moet het traditioneel hebben van een campagne van deur tot deur, aldus SP-campagneleider Maarten Hijink. Dat kon nu niet. Campagneleider Wijnand Duyvendak van GroenLinks vond het wel moeilijk dat zijn partij, die de vorige verkiezingen grote bijeenkomsten organiseerde, „geen contact” kon maken.
„Een beetje online, daar gebeurde best veel,” zegt hij. Online is volgens hem erg belangrijk, maar als je het niet kunt combineren met een offlinecampagne, blijf je volgens Duyvendak ergens steken.
CDA, een partij die deze verkiezingen flink verlies boekte, gaf veruit het meest uit aan internetreclames: bijna 650.000 euro in dertien weken. Daarna volgen D66 (451.000 euro), GroenLinks (212.000 euro), VVD (207.000 euro), PvdA (184.000 euro) en Forum voor Democratie (182.000 euro). Het gaat hierbij om uitgaven van de landelijke afdelingen van de partijen, maar ook van kandidaten, regionale vertakkingen en gelieerde organisaties als jongerenafdelingen.
Partijen bereikten niet alleen kiezers op internet met advertenties, maar zochten ook op andere manieren contact. Zo kocht de landelijke afdeling van de PVV geen enkele internetreclame, maar stuurde deze wel actief berichten naar volgers op sociale media als Facebook en Twitter. GroenLinks ging via WhatsApp in gesprek met met potentiële stemmers. Het is niet bekend hoeveel geld partijen hebben gestoken in zulke vormen van digitaal campagnevoeren.
Wopke Hoekstra kan ondanks het forse zetelverlies aanblijven als leider van het CDA, zegt partijvoorzitter Rutger Ploum. Hij noemt de uitslag een „hele teleurstelling”.
De partij moet „heel kritisch” naar zichzelf kijken, zegt Ploum. „Maar we hebben een hele goede leider en daar gaan we mee door.” Ook Hoekstra zelf blikt donderdagochtend alweer vooruit. „Teleurstellingen horen bij het leven. En vervolgens moet je jezelf herpakken en moet je verder.”
Het CDA komt in de jongste voorlopige prognose van de verkiezingsdienst van het ANP op 15 zetels, een verlies van 4 ten opzichte van de vorige verkiezingen in 2017.
De VVD is vrijwel in heel Nederland de grootste partij geworden. De teller van gemeenten waar de partij de meeste stemmen kreeg, staat inmiddels op 280.
Naaste concurrenten zijn de PVV en D66, die respectievelijk dertien en twaalf gemeenten op hun naam schreven. Enkele tientallen gemeenten hebben hun uitslag nog niet doorgegeven aan de Verkiezingsdienst van het ANP.
In de zee van VVD-blauw op de landkaart is het zoeken naar de andere partijen. De steun voor de PVV is vooral te vinden in Limburg (Heerlen, Kerkrade, Brunssum, Landgraaf, Echt-Susteren, Roerdalen en Stein) en in het noordoosten van het land (Emmen, Westerwolde, Pekela, Stadskanaal). Daarnaast kreeg de
PVV de meeste stemmen in Rucphen (Noord-Brabant) en Edam-Volendam (Noord-Holland).
D66 won in steden als Zwolle, Groningen, Haarlem, Arnhem, Nijmegen, Leeuwarden en Delft.
De SGP werd de grootste in tien gemeenten in de zogeheten Biblebelt, zoals Tholen, Staphorst, Barneveld en Urk. Het CDA kreeg in acht gemeenten de meeste stemmen: vier in Friesland en vier in Overijssel. ChristenUnie kreeg net als vier jaar geleden de meeste stemmen in Oldebroek (Gelderland) en Bunschoten (Utrecht).
Vier jaar geleden was de VVD de grootste partij in 285 van de 391 gemeenten (inclusief Bonaire, Sint Eustatius en Saba). In 2012 won de VVD 282 van de 418 gemeenten.
Voor BIJ1 waren afgelopen uren „zenuwslopend”, laat een woordvoerder weten. Het spant erom of de partij van Sylvana Simons in de Tweede Kamer komt.
Donderdagochtend leek dat wel te gaan gebeuren, maar in de prognose van een paar uur eerder haalde BIJ1 de kiesdrempel niet. De partij heeft er vertrouwen in de zetel nu vast te houden, aldus de woordvoerder. Maar lijsttrekker Sylvana Simons en andere leden zijn wel „erg nerveus”.
Simons zelf wilde donderdagochtend nog niet reageren.
Vier partijen lijken nieuw in de Tweede Kamer binnen te komen: JA21, Volt, de BoerBurgerBeweging en BIJ1. Zij hebben allemaal hun eigen ‘terrein’, blijkt uit de uitslagen die zijn doorgegeven aan de Verkiezingsdienst van het ANP.
JA21 trekt veel stemmen in de voorsteden van de grote steden. Dat zijn ook de plaatsen waar PVV en Forum voor Democratie populair zijn. JA21 haalde zijn vooralsnog beste resultaat in Edam-Volendam. Daar kreeg de partij 6,6 procent van de stemmen. In de omgeving van Rotterdam kreeg de partij relatief veel stemmen in gemeenten als Albrandswaard, Brielle, Westvoorne, Capelle aan den IJssel en Ridderkerk. Daarnaast scoorde de partij in de gemeenten Westland en Midden-Delfland, onder de rook van Delft en Den Haag.
De pan-Europese beweging Volt heeft veel kiezers in studentensteden. De partij kreeg bijvoorbeeld 8 procent van de stemmen in Wageningen. Volt is daar nu de vierde partij, na D66, GroenLinks en VVD. Ook in Delft, Utrecht, Amsterdam, Groningen en Nijmegen haalt Volt veel stemmen.
De BoerBurgerBeweging (BBB), die voortkomt uit de boerenprotesten, heeft vooral steun in het noorden en oosten van het land. In Raalte kreeg de partij 6,9 procent van de stemmen, net iets minder dan de PVV. In het Twentse Tubbergen werd BBB de vierde partij, met twee stemmen meer dan D66. De boerenpartij is ook een stemmentrekker in gemeenten als Ommen en Olst-Wijhe in Overijssel en in Bronckhorst en Lochem in Gelderland.
BIJ1, de partij van Sylvana Simons, haalt volgens de meest recente voorlopige prognose van het ANP ook een Kamerzetel. In Amsterdam, waar Simons tot voor kort in de gemeenteraad zat, staat de partij vooralsnog op 5,9 procent van de stemmen. Daarmee is BIJ1 in de hoofdstad groter dan de PVV en Forum voor Democratie. Amsterdam is nog bezig met het tellen van de stemmen. Ook in Diemen, Almere en Utrecht heeft BIJ1 veel stemmen gekregen.
De Belgische premier heeft opgetogen gereageerd op de voorlopige uitslag van de verkiezingen in Nederland. „Nederland heeft een duidelijke keuze gemaakt voor positief en verbindend leiderschap”, schrijft de liberaal Alexander De Croo op Twitter.
De Croo feliciteert in zijn bericht VVD-leider Mark Rutte en D66-lijsttrekker Sigrid Kaag. Hun partijen gaan aan kop in de prognoses. „Hartelijke felicitaties”, zegt de Belgische leider. „Ik kijk ernaar uit onze goede samenwerking verder te zetten.”
BIJ1 van Sylvana Simons krijgt toch een zetel in de Tweede Kamer. Dat blijkt uit een nieuwe voorlopige prognose van de verkiezingsdienst van het ANP, die is gebaseerd op ruim 88 procent van de stemmen. Daarmee komen in de nieuwe Kamer zeventien partijen.
De zetel voor BIJ1 gaat ten koste van de VVD. De partij van Mark Rutte behaalt 35 zetels, een winst van 2, en wordt de grootste partij. Verder laat de prognose geen verschuivingen zien.
D66 van Sigrid Kaag maakt een flinke sprong en gaat van 19 naar 24 zetels. De PVV wordt de derde partij met 17 zetels, gevolgd door het CDA met 15 zetels.
Die twee partijen verliezen respectievelijk 3 en 4 zetels. De PvdA blijft gelijk op 9 zetels, evenveel als de SP die er 5 verliest. GroenLinks gaat van 14 naar 7 zetels.
Forum voor Democratie wint flink en gaat van 2 naar 8 zetels. JA21 waarin veel oud-FVD’er zitten, komt uit op 4 zetels. Andere nieuwe partijen in de Kamer zijn het pro-Europese Volt met 3 zetels en de BoerBurgerBeweging met 1 zetel.
Van de zittende partijen gaat de Partij voor de Dieren van 5 naar 6 zetels. De ChristenUnie blijft gelijk op 5 zetels staan. Ook de SGP blijft stabiel met 3 zetels. DENK gaat terug van 3 naar 2 zetels en de ouderenpartij 50PLUS houdt 1 zetel over, een verlies van 3.
ChristenUnie-voorman Gert-Jan Segers heeft op Twitter gereageerd op de verkiezingsuitslag. Ondanks dat nog niet alle stemmen geteld zijn, is hij voorzichtig positief over het feit dat de ChristenUnie haar vijf zetels in de Tweede Kamer behoudt.
Ook buitenlandse media besteden volop aandacht aan de Nederlandse verkiezingen. Niet alleen de verwachte overwinning van de VVD trekt de aandacht, maar ook de flinke zetelwinst van D66 wordt overal benoemd. De correspondente van de Britse omroep BBC legt uit dat wordt gesproken over het „Kaag-effect”, naar lijsttrekker Sigrid Kaag.
In Duitsland noemt Bild de uitslag van D66 de „grote verrassing” van deze verkiezing. De krant meldt dat PVV-leider Geert Wilders zijn tweede plek in het parlement nu moet afstaan aan de partij van Kaag. Bild constateert ook dat „drie extreemrechtse partijen” volgens prognoses samen 27 zetels krijgen in de Tweede Kamer. „Een duidelijke verhoging ten opzichte van 2017.”
„Partij van premier Mark Rutte blijft grootste bij Nederlandse verkiezingen, maar links-liberale D66 wint fors”, kopt het Belgische VRT NWS online. „Rutte wint met zijn VVD voor de vierde keer op rij de verkiezingen en is dus zo goed als zeker dat hij premier blijft”, klinkt het op de nieuwssite, die vaststelt dat de partijen van Rutte en Kaag de „grote winnaars” lijken te worden.
De correspondente van de BBC zegt dat Kaag linkse kiezers achter zich lijkt te hebben gekregen met haar „open en optimistische” visie. De omroep deelt online een foto van de D66-leider die omringd door haar partijgenoten jubelend op een tafel staat. Ook Forum voor Democratie van Thierry Baudet deed het volgens de BBC beter dan verwacht. „Ze voerden actie om de lockdown te beëindigen. Het was de enige partij die manifestaties hield tijdens de pandemie.”
Ook in de Verenigde Staten blijft de overwinning van de VVD niet onopgemerkt. In de krant The New York Times schrijft de Nederlandse journalist Thomas Erdbrink dat Rutte afstevent op een vierde termijn als premier. Hij legt uit dat het kabinet van Rutte eerder dit jaar viel over de toeslagenaffaire, maar dat die zaak vervolgens geen grote speelde tijdens de campagne.
Thierry Baudet was woensdagavond te moe om op de verwachte verkiezingsuitslag te reageren, zegt Forum voor Democratie-kandidaat Hans Smolders. De exitpolls voorspelden een klinkende overwinning voor de rechtse partij, die van twee naar acht zetels zou groeien, maar partijleider Baudet was nergens te vinden. „Thierry Baudet was gewoon dood- en doodop”, zegt Smolders in Goedemorgen Nederland. „Hij heeft echt twintig uur per dag gewerkt de afgelopen weken. Dat is de werkelijke reden waarom hij er gisteren gewoon niet was.”
Smolders gaf in het televisieprogramma aan dat FVD geen grote bijeenkomst heeft gehouden op verkiezingsavond. De partij was tijdens de campagne juist uiterst zichtbaar: Forum was de enige partij die fysieke bijeenkomsten voerde. Baudet sprak in verschillende steden grote menigten toe. Die actieve campagne zorgde ervoor dat Baudet „echt helemaal op” was, verklaart Smolders.
De voormalig LPF’er zegt trots te zijn op de uitslag van Forum, maar hij heeft „ook een dubbel gevoel” bij het resultaat van acht zetels. „We waren eigenlijk liever gegaan voor de grote verandering.” Daarvoor had de partij volgens Smolders eerder vijftien tot twintig zetels nodig. Bovendien baalt hij van de winst die VVD en D66 hebben geboekt. „Rutte en Kaag liggen zwaar op de maag. Daar gaat een hele hoop beleid komen, dat eigenlijk onze kiezers alleen maar nog meer zal teleurstellen.” FVD verzette zich in de campagne stevig tegen het coronabeleid van het demissionaire kabinet, waar ook VVD en D66 deel van uitmaken.
De PvdA weet nog niet uit het dal te kruipen waarin het vier jaar geleden is beland. Toen zakte de partij van 38 zetels naar negen, het slechtste resultaat ooit. En ook de komende vier jaar lijkt de partij negen Kamerleden te hebben.
Nog niet alle uitslagen zijn binnen, maar in de meeste gemeenten blijft de PvdA redelijk op haar plek. In de ene plaats wint de partij iets, in de andere partij gaat wat steun verloren. In Maastricht, geboortestad van lijsttrekker Lilianne Ploumen, boekte de partij wel een flinke vooruitgang. Vier jaar geleden was de PvdA de zevende partij in de Limburgse hoofdstad, met 5,3 procent van de stemmen. Nu is de PvdA er de vierde partij met 9,7 procent. CDA, SP en GroenLinks zijn ingehaald. Ook in andere Limburgse gemeenten won de PvdA terrein, zoals in Stein, Meerssen, Simpelveld, Brunssum, Valkenburg aan de Geul en Kerkrade.
De laatste keer dat de PvdA in een gemeente de meeste stemmen kreeg, was in 2012. Toen won de partij in 116 gemeenten. In al die gemeenten kozen de kiezers in 2017 voor andere partijen. De PvdA bleef met lege handen staan. En ook dit jaar wacht de PvdA nog op de eerste overwinning in een gemeente.
Ongeveer vijftig gemeenten moeten hun uitslagen nog doorgeven aan de Verkiezingsdienst van het ANP, maar daar zitten veel VVD-bolwerken tussen.
Voor GroenLinks zijn de Kamerverkiezingen slecht uitgepakt. In de Tweede Kamer lijkt de partij te worden gehalveerd, van veertien naar zeven zetels. In het land moest de partij verlies na verlies incasseren.
Ongeveer driekwart van alle uitslagen is nu binnen bij de Verkiezingsdienst van het ANP. In geen enkele gemeente wist GroenLinks terrein te winnen. Op Urk bleef de partij procentueel gelijk. Vier jaar geleden kreeg de partij 29 stemmen op het voormalige eiland, nu 28. In elke andere gemeente tot nu toe ging de partij achteruit. Het verlies is het grootst in Amsterdam. Volgens de voorlopige uitslag daar zakte de partij 9,4 procentpunt. Vier jaar geleden was de partij van Jesse
Klaver de grootste in de hoofdstad, nu zijn D66 en VVD groter. Ook in Groningen, Utrecht en Haarlem was het verlies van GroenLinks fors.
Jesse Klaver zei woensdagavond in een eerste reactie dat de uitslag pijnlijk is, maar dat hij wil aanblijven als fractievoorzitter.
VVD en D66 zijn de grote winnaars geworden van de Tweede Kamerverkiezingen. Zij staan nu op poleposition bij het begin van de kabinetsformatie. Ook Forum voor Democratie, dat een paar maanden geleden nog in ruzie ten onder leek te gaan, boekte een winst. Verliezers zijn de SP en GroenLinks.
Volgens de voorlopige prognose van het ANP krijgt de VVD 36 zetels in de Tweede Kamer. Dat zijn er drie meer dan de partij van premier Mark Rutte vier jaar geleden won. Het is de vierde verkiezingszege op rij voor Rutte. D66 klom van 19 naar 24 zetels. Dat zou een evenaring van de beste uitslag van de partij ooit zijn. Coalitiepartner CDA verliest terrein en daalt van 19 naar 15 zetels. De drie partijen hebben samen 75 zetels, precies de helft van de Kamer.
Forum voor Democratie verviervoudigde. Vier jaar geleden kreeg de partij van Thierry Baudet twee zetels, nu lijken dat er acht te worden. GroenLinks likt haar wonden. De partij daalt van veertien naar zeven zetels. De SP ging van veertien naar negen zetels. Ook de PVV van Geert Wilders daalde iets, van twintig naar zeventien zetels. De PvdA blijft op negen zetels staan, het slechtste resultaat uit de geschiedenis van de partij.
Drie partijen komen nieuw in de Kamer. JA21 staat in de voorlopige prognose op vier zetels, Volt op drie en de BoerBurgerBeweging op 1. Sylvana Simons van BIJ1 leek bij de exitpolls ook in de Kamer te komen, maar dat lijkt een steeds moeilijker verhaal te worden nu de meeste uitslagen binnen zijn.
De Nederlandse kranten zijn redelijk eensgezind in hun analyses van de Kamerverkiezingen van woensdag. Met deze uitslag ligt het voor de hand dat winnaar VVD en het verrassend sterke D66, eventueel aangevuld met het tegenvallende CDA, een coalitie gaan vormen. In de tussenstanden hebben de drie net wel of net niet een meerderheid in de Tweede Kamer.
„De grote winst voor D66 is een historische verrassing, want de partij moest in het verleden vooral veel zetels inleveren na kabinetsdeelname. Ook de VVD mag tevreden zijn, want blijft de grootste partij van het land. De goede uitgangspositie van de partijen maakt een doorstart van de huidige coalitie mogelijk. De VVD sorteerde daar op voor. D66 weigerde in de campagne grotendeels kleur te bekennen, waardoor ze een toevluchtsoord kon worden voor zowel twijfelende rechtse als linkse kiezers. Het ligt zeer voor de hand dat VVD, CDA en D66 met elkaar doorgaan”, schrijft De Telegraaf.
Van de drie traditionele stromingen in Nederland is er nog maar één over, concludeert NRC. „Twee liberale partijen zijn veruit de grootste partijen in de Tweede Kamer geworden. Zo blijft nog maar één stroming uit het traditionele driestromenland over. De christen-democratie en de sociaal-democratie zijn ver teruggevallen. D66 lijkt zichzelf onvermijdelijk te hebben gemaakt voor de VVD.”
D66 blijkt de grote verrassing van deze verkiezingen, schrijft Trouw, vooral dankzij een nieuwe, bevlogen lijsttrekker. Haar ferme weerstand tegen Wilders’ beschuldigingen heeft haar veel steun opgeleverd. Na vier jaar kabinetsdeelname boekt de partij met vermoedelijk 24 zetels een kapitale overwinning. Een historische ook, want nooit eerder was de partij zo groot.
Rutte heeft het vertrouwen gekregen dat hij vroeg; dat tamelijk mistige thema vertrouwen was in coronatijd het enige dat ertoe deed, schrijft de Volkskrant.
Kaag deed het goed in het debat en kreeg de premie van de veelbelovende nieuweling, ondanks vier jaar ministerschap. Zij was de enige met de boodschap dat de wereld groter is dan Nederland. Als de Europapartij Volt er niet was geweest, had Kaag mogelijk nog meer zetels gehaald. Een flink deel van de winst van D66 moet te danken zijn aan het CDA. Bij de christendemocraten is het vertrouwen te paard vertrokken. Wopke Hoekstra trachtte een betrouwbare minister van Financiën neer te zetten. Hij was de enige die zei dat het financieel niet uit kan, anders dan Rutte en de anderen die allemaal beloofden niet te zullen bezuinigen.
Met meerdere nieuwkomers in de Tweede Kamer versplintert het politieke landschap verder. De 150 Kamerzetels worden straks door maar liefst zeventien fracties bezet, een nieuw record. Maar dankzij de groter dan verwachte overwinning van D66 levert die versplintering de formateurs van een nieuw kabinet niet de ingewikkelde puzzel op waarvoor werd gevreesd, vermoedt het FD. D66-lijsttrekker Sigrid Kaag heeft dankzij haar roep om nieuw leiderschap flink wat zetels erbij gekregen. Daar steken de extra zetels voor de VVD wat magertjes bij af, al geldt daar de wet van de remmende voorsprong: Mark Rutte leidt nog altijd de veruit grootste partij. Concreet betekent deze verkiezingsuitslag dat de twee samen met de verzwakte christendemocraten verder kunnen regeren.
Het moet gek lopen als er geen kabinet-Rutte IV komt. Maar de formatie wordt zwaar. VVD en D66 zullen allebei hun stempel op een nieuw kabinet willen drukken. En het CDA is zuur, schrijft het AD. De peilingen gaven de VVD al maanden een enorme voorsprong op de andere partijen. En die voorsprong heeft de partij gehouden. Toch zal D66-leider Sigrid Kaag zich de morele winnaar van de verkiezingen voelen. In de tussenstand lijkt het erop dat regeringspartijen VVD, D66 en CDA met zijn drieën verder kunnen. Maar de uitslag maakt dat alle drie hun huid in dat geval zo duur mogelijk zullen willen verkopen. En dat maakt de onderhandelingen juist uiterst ingewikkeld.
Nergens in Nederland was de opkomst voor de Kamerverkiezingen zo laag als in Vlaardingen. In de Zuid-Hollandse plaats heeft maar 54,4 procent van alle inwoners gestemd. Vier jaar geleden stemde ongeveer 80 procent van de mensen, vergelijkbaar met de landelijke opkomst.
De VVD bleef de grootste partij in Vlaardingen. De PVV werd opnieuw de tweede partij in de gemeente, maar de voorsprong op D66 is aanzienlijk kleiner geworden. De vierde partij in de gemeente is DENK, dat 7 procent van de stemmen krijgt, meer dan Forum voor Democratie.
Ook in Ermelo daalde de opkomst hard. Vier jaar geleden stemde 84 procent van de inwoners, nu 62,7 procent. In Ommen zakte de opkomst van bijna 87 procent naar iets meer dan 68 procent.
De VVD heeft bij de landelijke verkiezingen verreweg de meeste stemmen gekregen en komt met 36 zetels in de Tweede Kamer. D66 maakt een flinke sprong.
De partij van de nieuwe partijleider Sigrid Kaag behaalt 24 zetels. Dat is vooralsnog 3 zetels minder dan de eerste exitpoll aangaf van Ipsos, die onderzoek deed voor de NOS.
Dat blijkt uit een voorlopige prognose van de verkiezingsdienst van het ANP, die is gebaseerd op het tellen van 63 procent van de stemmen. Amsterdam, Utrecht en Den Haag zijn hierin meegeteld na het tellen van het grootste deel van de stemmen. Rotterdam nog niet.
Forum voor Democratie krijgt naar verwachting 8 zetels en wordt daarmee groter dan GroenLinks. Die laatste krijgt 7 zetels. Dat is nog een zetel minder dan eerder bij de exitpoll naar buiten kwam. De SP daarentegen krijgt er weer 1 zetel bij in de voorlopige prognose en komt uit op 9. Dat zijn er nog steeds 5 minder dan nu in de Tweede Kamer. De Partij voor de Dieren stijgt in de prognose naar 6 zetels. Dat is 1 meer dan de partij nu in de Kamer heeft.
De PVV wordt de derde partij met 17 zetels, een verlies van 3 zetels in de Kamer. Het CDA haalt 15 zetels, een verlies van 4. De PvdA blijft op 9 zetels, net zoveel als de partij nu heeft. De ChristenUnie blijft ook op de huidige 5 zetels staan. De SGP is stabiel op 3. DENK verliest 1 zetel en komt uit op 2. En voor
50PLUS zit Liane den Haan nog steeds op 1 zetel. Dat zijn 3 zetels minder dan de partij onder leiding van Henk Krol bij de vorige verkiezingen in 2017 haalde.
Nieuwkomer JA21 gaat in de voorlopige prognose omhoog naar 4 zetels. Volt haalt er 3, de BoerBurgerBeweging 1. Sylvana Simons van BIJ1 komt vermoedelijk toch niet in de Kamer. In de eerdere exitpoll kwam zij op 1 zetel uit, maar na telling van bijna twee derde van de stemmen is de kans groot dat ze dit net niet haalt.
BIJ1, de partij van Sylvana Simons, haalt vermoedelijk toch geen zetel voor de Tweede Kamer. Dat blijkt uit de voorlopige prognose van de verkiezingsdienst van het ANP. Volgens exitpolls van Ipsos, die onderzoek deed voor de NOS, kon de partij wel rekenen op een zetel. Ipsos hanteerde een foutenmarge van twee zetels.
De voorlopige prognose is gebaseerd op 63 procent van de stemmen. De stad Rotterdam is hierin nog niet meegenomen. Amsterdam, Utrecht en Den Haag wel na telling van het grootste deel van de stemmen.
BIJ1 zet zich in voor „radicale gelijkwaardigheid”. Simons, lang bekend als presentatrice, sloot zich eerst aan bij DENK. Na onenigheid daar richtte ze haar eigen partij op, die toen nog Artikel 1 heette. In 2017 haalde ook die partij geen zetels tijdens de Tweede Kamerverkiezingen.
De nieuw gekozen fracties in de Tweede Kamer komen donderdag bijeen om de overwinning te vieren dan wel het verlies te verwerken. Deze donderdag zal het anders gaan dan normaal, omdat de fracties vanwege de coronacrisis niet met grote groepen mogen samenkomen. Een aantal partijen kiest ervoor om de bijeenkomst (deels) virtueel te houden. Onder meer D66 en SP hebben wel een zaal gereserveerd in het Kamergebouw.
Traditioneel gaan de lijsttrekkers of fractievoorzitters van alle gekozen partijen op de dag na de verkiezingen ook langs bij de voorzitter van de Tweede Kamer.
Net als in 2017 is dat Khadija Arib. Daar zullen ze een verkenner aanwijzen. De partij die het grootst is geworden, ook in 2021 weer de VVD, draagt iemand voor deze taak aan. Bij de vorige overwinning in 2017 koos de VVD Edith Schippers.
De nieuwe verkenner gaat de komende dagen praten met alle partijen, over de verkiezingsuitslag en hun wensen en ideeën. De verkenner zal een verslag opstellen van de bevindingen waarover de nieuwe Tweede Kamer zal gaan debatteren.
De nieuwe Kamer wordt op 31 maart geïnstalleerd. De dag ervoor neemt de oude Kamer afscheid. Bijzonder is dat volgende week woensdag 24 maart de Tweede Kamer in de oude samenstelling nog twee debatten gaat voeren. Die gaan over de coronacrisis en over de Europese top die eind volgende week plaatsvindt.
In Rotterdam is het tellen van de stemmen omstreeks 03.00 uur gestaakt. Dat meldt een woordvoerder van de gemeente. Donderdagochtend om 08.00 uur wordt het tellen hervat. In de loop van dag wordt de uitslag verwacht, maar een exact tijdstip kon nog niet worden gegeven.
Aanvankelijk was gemeld dat het tellen van de stemmen de hele nacht zou doorgaan. Bij het stoppen van het tellen was ongeveer 62 procent van de stemmen verwerkt. Volgens de woordvoerder kon nog geen betrouwbare tussenstand worden gegeven.
Ondanks de aanvankelijke problemen bij het tellen van de briefstemmen zijn tot nu toe heel weinig stemmen ongeldig verklaard. Ongeveer 0,2 procent van alle stemmen is ongeldig in de ruim tweehonderd gemeenten die hun uitslagen al hebben doorgegeven aan de Verkiezingsdienst van het ANP. Dat is vergelijkbaar met vier jaar geleden.
In Olst-Wijhe zijn naar verhouding de meeste stemmen ongeldig verklaard. Zo’n 0,6 procent van alle uitgebrachte stemmen in de gemeente aan de IJssel telde niet mee. Dat is drie keer zo veel als vier jaar geleden. In Vaals is 0,4 procent van de stemmen ongeldig, maar dat is minder dan bij de vorige Kamerverkiezingen.
Bij het tellen van de eerste briefstemmen op maandag bleek dat veel ouderen het stembiljet en de stempas in dezelfde envelop hadden gestopt. Dat mocht niet, en daarom waren de stemmen aanvankelijk ongeldig. Minister Kajsa Ollongren paste daarom de werkwijze aan.
Meerdere gemeenten zijn gestopt met het tellen van stemmen omdat het al zo laat is. Donderdag wordt het tellen hervat. Het is niet precies bekend om hoeveel gemeenten het gaat maar in ieder geval Hellevoetsluis (Zuid-Holland) en Berkelland (Gelderland) zijn voor nu gestopt.
Berkelland is een gemeente in de Achterhoek en telt bijna 44.000 inwoners, de gemeente Hellevoetsluis heeft ruim 40.000 inwoners.
Aanvankelijk meldde de gemeente Horst aan de Maas, met ruim 42.000 inwoners, ook donderdag verder te tellen. Maar de gemeente bleek toch in staat om tot een einduitslag te komen. Net als in heel veel andere gemeenten werd de VVD daar de grootste partij.
Donderdagochtend werd bekend dat de vier grote steden in de nacht van woensdag op donderdag nog niet met een volledige uitslag komen. Den Haag, Amsterdam en Utrecht kwamen met uitslagen gebaseerd op de stand nadat nog niet alle stemmen geteld waren.
Het verloop van de verkiezingen was dit jaar anders dan in andere edities wegens het coronavirus. Daarom waren stembureaus drie dagen open in plaats van één en mochten 70-plussers per brief stemmen. Stemmen die op maandag 16 en dinsdag 17 maart uitgebracht waren, mochten wel pas vanaf woensdag geteld worden. Vanwege de benodigde 1,5 meter afstand waren veel stembureaus te klein om met veel mensen te kunnen stemmen. Daarom zijn ook stemmen vanuit kleinere stembureaus naar grotere locaties gebracht.
In sommige gemeenten zijn de uitgebrachte briefstemmen nog niet geteld. Er zijn ook gemeenten waar centraal en openbaar wordt geteld op donderdag 18 maart, meldt de Kiesraad.
Nog lang niet alle uitslagen zijn binnen, maar de VVD is al in meer dan 200 gemeenten de grootste partij geworden. In meerdere gemeenten nam de partij van premier Mark Rutte de koppositie over van een andere partij. De voorsprong is niet meer in te halen, de VVD wint opnieuw de meeste gemeenten.
De VVD nam zeker achttien gemeenten over van het CDA. De VVD boekte ook de zege in minstens zeven gemeenten waar de PVV vier jaar geleden de grootste was. Een daarvan is Wilders’ geboortestad Venlo. Verder snoepte de VVD drie overwinningen af van de SP, waaronder Boxmeer, waar de voormalige SP-leider Emile Roemer vandaan komt.
De VVD zelf hoefde tot nu toe maar zes gemeenten af te staan. Die gingen bij deze verkiezingen allemaal naar D66. Daaronder zijn Zwolle, Arnhem, Haarlem en Deventer.
Vier jaar geleden was de VVD de grootste partij in 285 van de 391 gemeenten (inclusief Bonaire, Sint Eustatius en Saba). In 2012 won de VVD 282 van de 418 gemeenten.
Tot nu toe zijn ongeveer 250 van de 356 uitslagen binnen. Dat zijn de 352 gemeenten in Nederland, de bijzondere gemeenten Bonaire, Sint Eustatius en Saba, en de per brief uitgebrachte stemmen van Nederlanders in het buitenland.
D66, PVV en SGP zijn tot nu toe de grootste partij geworden in acht gemeenten, het CDA in zeven en ChristenUnie in twee.
De SGP is met 54,4 procent van de stemmen opnieuw de grootste partij op Urk geworden, een daling van 1,7 procent in vergelijking met vier jaar geleden. Forum voor Democratie is procentueel de grootste stijger. De partij van Thierry Baudet krijgt 9,5 procent van de stemmen tegen 1,7 procent vier jaar geleden.
Daarmee is FVD op Urk na de SGP en PVV de derde partij geworden. De PVV krijgt 13,8 procent van de stemmen, een winst van 2,8 procent.
De VVD, landelijk de grote winnaar van de verkiezingen, krijgt op Urk slechts 1,7 procent van de stemmen tegen 1,8 procent in 2017.
Net als vier jaar geleden haalt D66 op Urk een score van 0,5 procent. Voor het eerst in de geschiedenis komen twee niet-christelijke partijen op nummer 2 en 3 in Urk te staan. Voorheen vormden SGP, CU en CDA altijd de top-drie en bleven overige partijen daar ver bij achter. De PVV klom de afgelopen verkiezingen gestaag op.
De vier grootste steden (G4) komen in de nacht van woensdag op donderdag niet meer met een volledige uitslag. Dat laten de G4 weten aan de verkiezingsdienst van het ANP.
In Den Haag wordt de hele nacht door geteld, maar een voorlopige uitslag wordt daar niet voor 03.00 uur verwacht. Utrecht verwacht rond 02.00 uur een voorlopige uitslag, op basis van zo’n 85 procent van de stemmen. De hele nacht gaat het tellen door, maar een definitieve uitslag wordt pas vrijdag verwacht.
Amsterdam komt in de nacht met een voorlopige uitslag, op basis van ongeveer 84 procent van de stemmen. Een woordvoerder van de stad kon nog niet zeggen hoe representatief die voorlopige uitslag zou zijn voor de hele stad.
Rotterdam telt ook de hele nacht door, maar durft nog niet te voorspellen wanneer er een voorlopige uitslag kan worden gegeven.
De liberalen winnen de verkiezingen. De VVD van Mark Rutte wordt opnieuw de grootste partij. Maar de nieuwe D66-leider Sigrid Kaag is met een verrassende winst van 8 zetels de grote winnaar.
Eenpitters Henk Krol en Femke Merel van Kooten-Arissen verdwijnen na de verkiezingen uit de Tweede Kamer. De exitpolls laten zien dat ze hoogstwaarschijnlijk niet op een zetel kunnen rekenen. De politici, die allebei afsplitsten van andere partijen, stonden ook in meeste peilingen nog niet op één zetel.
Krol was lang het boegbeeld van 50PLUS maar stapte uit de partij in mei vorig jaar, en richtte met Van Kooten-Arissen de Partij voor de Toekomst op. Ook die partij eindigde in conflict. De twee Kamerleden gingen weer hun eigen weg, en uiteindelijk richtte Krol de Lijst Henk Krol (LHK) op. Op Radio Veronica zei de politicus dat hij een Bed and Breakfast zou oprichten als hem geen zetel gegund bleek. Sinds 2012 zat hij met een enkele onderbreking in de Tweede Kamer. Krol gaf 50PLUS grote bekendheid, maar die partij kwam vooral in het nieuws wegens de vele interne ruzies.
Van Kooten-Arissen kwam in 2017 in de Kamer via de lijst van de Partij voor de Dieren. Ze stapte in de zomer van 2019 uit die fractie omdat de PvdD volgens haar niet genoeg oog had voor menselijke zaken. De politica werd later lid van 50PLUS, maar trad niet toe tot de fractie. Uiteindelijk richtte ze de partij Splinter op, nadat ze uit de Partij voor de Toekomst was gestapt. Splinter moest benadrukken dat het juist goed is voor de democratie dat er veel kleine partijen zijn.
Lisa van Ginneken, de nummer 22 van de kandidatenlijst van D66 wordt waarschijnlijk de eerste transgender persoon in de Tweede Kamer. De partij van Van Ginneken stevent volgens de exitpolls af op 27 zetels.
De 48-jarige inwoner van Amsterdam gaat zich in de Kamer inzetten voor LHBTI’ers.
De PVV is niet langer de grootste partij in Venlo, de geboortestad van partijleider Geert Wilders. De VVD kreeg er de meeste stemmen. Ook D66 won flink.
De VVD kreeg dit jaar 21,5 procent van de stemmen in Venlo. Vier jaar geleden had de partij van premier Mark Rutte 19,3 procent gekregen in de tweede stad van Limburg. De PVV zakte juist van 20,2 procent naar 18,3 procent. D66 steeg in Venlo van 10 procent naar 13 procent, Forum voor Democratie ging omhoog van 2,1 procent naar 5,7 procent.
De PVV bleef wel de grootste partij in Heerlen, de thuisstad van PVV-Kamerlid Dion Graus, die onlangs in opspraak kwam vanwege vermeend seksueel wangedrag. Maar ook in Heerlen verloor de PVV terrein. De partij zakte van 23,4 naar 19,7 procent. Grote stijger is Forum voor Democratie, dat van 1,9 procent naar 9,6 procent steeg en daarmee de vijfde partij in Heerlen is. De SP zakte van 20,3 procent naar 12,1 procent.
Hoewel de ChristenUnie volgens het landelijke beeld zetels moet inleveren bij deze Tweede Kamerverkiezingen, was de partij woensdag wel het populairst in de gemeenten Bunschoten (Utrecht) en Oldebroek (Gelderland).
In de gemeente Bunschoten (22.036 inwoners) kreeg de partij 21,9 procent van alle stemmen. Dat was wel een lichte daling ten opzichte van vier jaar geleden, toen 25,4 procent van de stemmen naar de partij ging. De SGP volgde met 14,8 procent van de stemmen, weer gevolgd door de VVD (15,3 procent).
In de gemeente Oldebroek (ruim 23.749 inwoners) stemde 19,7 procent van de kiesgerechtigden op de partij, iets minder dan in 2017. Ook daar kwam de SGP met 14,8 procent van de stemmen als tweede partij uit de bus en de VVD als derde (14,5 procent).
D66 is de eerste partij die door de kiezer niet wordt afgestraft voor deelname aan een kabinet met de VVD onder leiding van Mark Rutte. De sociaal-liberalen stevenen volgens de exitpolls zelfs af op hun beste verkiezingsresultaat ooit.
Na de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 werd Rutte voor het eerst minister-president. Hij passeerde de PvdA, die met slechts één zetel minder de tweede partij was geworden, en ging samen met het CDA een minderheidscoalitie aan met gedoogsteun van de PVV van Geert Wilders.
In het voorjaar van 2012 kwam aan die samenwerking een einde, toen de PVV niet mee wilde werken aan een pakket bezuinigingen om het door de financiële crisis sterk opgelopen begrotingstekort terug te dringen. Bij de verkiezingen die volgden in september van dat jaar, leed zowel het CDA als de PVV een forse nederlaag, terwijl de VVD er tien zetels bijkreeg.
De liberalen sloegen daarop de handen ineen met de PvdA van Diederik Samsom. Het tweede kabinet-Rutte haalde de eindstreep wel en wist de overheidsfinanciën met stevige bezuinigingen op orde te brengen. Maar de PvdA betaalde bij de verkiezingen van 2017 een hoge prijs. De sociaaldemocraten leden een historische nederlaag en duikelden van 38 naar 9 Kamerzetels. De VVD verloor ook, maar bleef veruit de grootste partij.
Van de partijen die de afgelopen jaren met de VVD samenwerkten in het kabinet Rutte-III, staan het CDA en de ChristenUnie in de exitpolls op verlies. D66 daarentegen behoort tot de grote winnaars. Daarmee lijkt de partij ook te breken met een veel langere traditie: met uitzondering van de Tweede Kamerverkiezingen van 1977 kwam regeringsdeelname D66 steevast op een (fors) zetelverlies te staan.
Milieudefensie heeft bij de aanpak van de klimaatverandering de hoop gevestigd op D66, dat onder leiding van Sigrid Kaag het beste verkiezingsresultaat uit de geschiedenis van de partij heeft neergezet.
„Het is nu aan Sigrid Kaag de klimaatstem aan de formatietafel te verzilveren. Haar diplomatieke vaardigheden gaan van pas komen, nu Mark Rutte ook grote vervuilende bedrijven moet aanpakken”, zegt Donald Pols, directeur Milieudefensie.
In de campagne voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer was de aanpak van de klimaatverandering een van de speerpunten van D66.
De Tweede Kamer verwelkomt waarschijnlijk 64 nieuwkomers, zo berekende het Parlementair Documentatie Centrum (PDC) op basis van de voorlopige uitslag. Onder de nieuwelingen zitten zeven (oud-)ministers en vier (oud-)staatssecretarissen.
Zo komen de zittende demissionair ministers Wopke Hoekstra (Financiën) en Sigrid Kaag (Buitenlandse Handel) voor het eerst in de Kamer. Ministers en staatssecretarissen hoeven niet eerst in de Tweede Kamer te hebben gezeten om in het kabinet te komen. Sommigen worden speciaal voor die functie gevraagd.
Gedurende de periode dat er nog geen nieuw kabinet is gevormd, zijn enkele demissionaire ministers officieel ook Tweede Kamerlid. In die periode behandelt de Kamer geen controversiële zaken.
Volgens de huidige exitpoll van Ipsos nemen ook vier Eerste Kamerleden in de nieuwe Tweede Kamer plaats: Marjolein Faber van de PVV, Christine Teunissen van de PvdD, Mirjam Bikker van de ChristenUnie en Nicki Pouw van JA21. Kati Piri (PvdA) en Derk-Jan Eppink (JA21) stappen over vanuit het Europees Parlement.
Onder de nieuwelingen zitten ook flink wat lijsttrekkers: Laurens Dassen (Volt), Sylvana Simons (BIJ1) en Caroline van der Plas (BBB) komen waarschijnlijk met hun partijen voor het eerst in de Kamer. Liane den Haan (50PLUS) leidt een partij die al langer bestaat, maar zijzelf is wel een nieuweling. Voor JA21 geldt het omgekeerde: hoewel de partij voor het eerst in de Kamer komt, zat Joost Eerdmans er namens de LPF al een aantal jaar in.
Van de nieuwelingen kunnen er ook weer een paar plaatsnemen in het kabinet, waarmee zij hun zetel in de Kamer beschikbaar stellen aan een partijgenoot.
Het Kamerlid met de meeste ervaring is Kees van der Staaij. Hij zit al sinds 1998 in de Kamer en is op basis van de exitpolls nu voor de achtste keer gekozen.
Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet wil nog niet reageren op de zetelwinst waar hij volgens de exitpoll van Ipsos op kan rekenen. Zijn partij staat volgens het onderzoeksbureau op 6 zetels winst, waarmee FVD 8 zetels in de Tweede Kamer zou krijgen. De peiling houdt wel een marge van 2 zetels aan.
Het is niet duidelijk waar Baudet is. Op Twitter gaat inmiddels al de hashtag #waaristhierry rond.
Baudet heeft de afgelopen weken vaker media gemeden. Hij was afwezig bij het NOS-lijsttrekkersdebat afgelopen dinsdag, terwijl hij wel was uitgenodigd. Ook ging hij eerder niet naar een uitzending van EenVandaag. Die volgde na een uitzending met Baudet bij Jinek. Daar werd hij ‘geroast’ door cabaretier Martijn Koning. Baudet vertrok toen vroegtijdig van tafel vanwege de grappen aan zijn adres.
Advertentie
