Dat zegt biograaf Arjan Boersma (38). Hij studeerde sociologie in Utrecht en Rotterdam en heeft geen theologische achtergrond. Zijn boek verschijnt in mei bij uitgeverij KokBoekencentrum. „Ik werd tijdens mijn studententijd gegrepen door het werk van Graafland, vooral door de manier waarop hij over de predestinatie schreef. Toen zijn bij mij de deuren opengegaan.”

Hij heeft alle medewerking gekregen van de kinderen van Graafland. Het archief –zo’n vijftig dozen– bevindt zich in de Vrije Universiteit Amsterdam. Boersma heeft Graafland nooit persoonlijk ontmoet. Met diens vrouw, die vorig jaar stierf, was er wel contact. Twee kinderen, Johan en Hilde, hebben het manuscript ook gelezen en materiaal aangeleverd. „Ik vond dit contact belangrijk, want ik kan me voorstellen dat een biografie over hun vader een mijlpaal is.”

Motieven

Boersma legt in de biografie vooral de nadruk op de motieven van Graaflands theologie. „Ik was onder de indruk van de dynamiek die hij uitstraalde en de tegenspraak die hij opriep. Hij riep erkenning op bij het algemene publiek, maar veroorzaakte ook veel reuring in eigen kring.”

Wat was er de oorzaak van?

„Ik denk door de onderwerpen die hij aansneed. Zo sprak hij over de „tragiek” van het steeds meer centraal stellen van de dubbele predestinatie. Een dergelijke benaming had al een polemische ondertoon. In zijn proefschrift schiep hij een tegenstelling tussen de dynamische Calvijn en de versmalling bij de Nadere Reformatie. Maar in zijn latere werk nam hij dat terug en had hij ook kritiek op Calvijn, bij wie volgens hem het verbond te veel onder de beheersing van de verkiezing stond. Graafland vond dat je niet bij voorbaat Calvijn moet volgen, als einde van alle tegenspraak, maar dat je hem moet toetsen aan het Woord.”

In zijn Veenendaalse periode kon Graafland soms kritisch zijn over de Gereformeerde Bond, wat leidde tot verwijdering tussen hem en ds. G. Boer. „Hij voelde zich qua theologie thuis in de Bond, maar niet als die zich als machtsblok ging gedragen. Toen hij predikant werd in de Oranjekerk in Amsterdam, zag hij in de stedelijke context nieuwe uitdagingen. Daarna werd hij hoogleraar namens de Gereformeerde Bond en wierp hij zich op als verdediger van de hervormd-gereformeerde richting, al werd hij later ook weer kritischer, zoals bleek in zijn boek over de ambten. Hij zag een voorzichtige opening voor de vrouw in het ambt, maar in het openbaar was hij daarover terughoudend en voorzichtig. Hij wilde niet de indruk wekken dat hij zijn dochter Hilde ging verdedigen, die predikante werd. Kortom, als contextueel gedreven theoloog wist hij waar de fronten lagen. Hij koos dan zijn positie, vaak op polemische wijze.”

En toen kwam zijn befaamde boek ”Gereformeerden op zoek naar God”, met een pleidooi voor openheid richting de charismatische beweging.

„Die openheid was er vanwege zijn piëtistische achtergrond, vooral van de kant van zijn moeder, die hem levenslang sterk heeft beïnvloed. Hij vroeg aandacht voor de gaven van de Geest en stelde dat de gereformeerde gezindte het werk van de Heilige Geest te zeer versmalde tot de wedergeboorte, ten koste van het uitwaaieren over alle facetten van het leven.”

Hij bleef dus een beweeglijk theoloog.

„Ja en nee. Ja, als theoloog voer hij op de golven van de actualiteit, om het wat oneerbiedig te zeggen. Nee, als het gaat om de constante in zijn leven: de Bijbels-gereformeerde theologie, die hij vooral dynamisch opvatte. Hij had een hekel aan „verstolling” van de gereformeerde leer.

Ik typeer Graafland als een existentieel theoloog, die met heel zijn wezen betrokken was bij de theologie. Dat zag ik vooral bij het lezen van zijn laatste preek. Die had hij uitgeschreven, maar hij kon deze niet meer houden vanwege een ernstige ziekte. Het is een sterk bevindelijke preek, waar je hem in het hart kijkt. Dan merk je hoe belangrijk voor Graafland de authentieke omgang met God was, het dagelijks leven met Hem. Ik vond dat de mooiste ontdekking in mijn onderzoek.”