Kabinet kijkt naar „functioneren van de hele overheid”
Het kabinet Rutte III treedt vrijdag af vanwege de toeslagenaffaire. Volg de ontwikkelingen in dit liveblog.
Advertentie
Als een kabinet aftreedt, mag het in principe alleen lopende zaken afhandelen en geen nieuw beleid meer maken. Dit keer gaat het anders. Een demissionair kabinet past eigenlijk op de winkel en laat grote politiek gevoelige onderwerpen liggen voor het nieuwe kabinet dat na de verkiezingen wordt gevormd.
Het zijn de Tweede en Eerste Kamer die bepalen welke onderwerpen controversieel zijn en welke niet. Dat lijstje gaan ze in de komende weken opstellen. Overigens zouden de Tweede en Eerste Kamer een dergelijke lijst ook al opstellen direct na de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart. Formeel wordt het kabinet demissionair op de dag van de verkiezingen. Nu het kabinet is afgetreden, moeten beide Kamers van de Staten-Generaal deze lijst twee maanden eerder opstellen. De lijst is overigens dynamisch.
In principe kan het kabinet doorgaan met de crisisaanpak, maar wel onder een belangrijke voorwaarde: uiteindelijk zijn het de Tweede en Eerste Kamer die bepalen welke ingrijpende besluiten het demissionaire kabinet mag nemen.
Het kabinet gaat kritisch kijken naar het „functioneren van de hele overheid”, als inhoudelijke reactie op het vernietigende toeslagenrapport dat de commissie-Van Dam eind vorig jaar publiceerde. Het kabinet wil meer transparantie geven door stukken die ten grondslag liggen aan kabinetsbesluiten altijd te publiceren. Ook wordt na afloop van elke ministerraad een besluitenlijst gepubliceerd. Daarnaast komt er geld waarmee uitvoeringsorganisaties meer persoonlijke hulp kunnen bieden.
Burgers die bij het UWV, CBR, Belastingdienst of andere uitvoeringsorganisaties terechtkomen, moeten altijd goed geholpen worden. „Er is geen verkeerde deur” moet het leidende principe worden. Zo wil het kabinet voorkomen dat burgers eindeloos van het kastje naar de muur worden gestuurd en nergens terechtkomen met hun probleem.
Premier Mark Rutte heeft het ontslag van alle ministers en staatssecretarissen toegelicht aan de koning op paleis Huis ten Bosch. Inmiddels is hij daar weer vertrokken, bevestigt de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD). Met de aanbieding van het ontslag is het kabinet demissionair geworden.
Coronaminister Hugo de Jonge heeft er vertrouwen in dat het demissionaire kabinet genoeg gezag zal hebben in het parlement om door te gaan met de aanpak van de coronacrisis. Dat zei hij vrijdag, nadat de val van het kabinet bekend was geworden.
Volgens De Jonge waren er twee dingen nodig om „dit besluit” te kunnen nemen. „Het besef dat het mogelijk is enerzijds om verantwoordelijkheid te nemen voor wat er is gebeurd, en we anderzijds voldoende in charge kunnen blijven op de aanpak van de coronacrisis.” De Jonge gelooft dat „we een Kamer hebben die net als het kabinet aan dezelfde kant van het touw trekt om te zorgen dat de crisis bezworen wordt”.
Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) voelt zich „niet schuldig, wel heel zwaar medeverantwoordelijk” voor de toeslagenaffaire. Hij was in het vorige kabinet als staatssecretaris van Financiën verantwoordelijk voor de Belastingdienst, die met een totaal ontspoorde jacht op vermeende fraude met de kinderopvangtoeslag duizenden ouders in diepe financiële ellende stortte.
Wiebes noemt de manier waarop deze mensen bejegend zijn „buitengewoon ernstig” Hij worstelt daar naar eigen zeggen al een tijdje mee, meer dan hij tot dusver heeft toegegeven. „Ik kan het moeilijk van me afzetten, het is eigenlijk in me gaan zitten”, zegt hij. Daarom heeft hij besloten per direct uit het kabinet te stappen.
Premier Mark Rutte wil wel door als lijsttrekker van de VVD, ondanks het aftreden van zijn kabinet vanwege de affaire met de kinderopvangtoeslag. De kiezer moet dan maar oordelen of ze op zijn partij stemmen, aldus Rutte.
Het stoppen als lijsttrekker heeft hij ook niet overwogen, zei Rutte in de persconferentie waarin hij het opstappen van zijn kabinet toelicht. „Het is aan de kiezer. Ik heb zelf geen directe betrokkenheid. Ik ben eindverantwoordelijk voor alles wat wel goed en niet goed gaat”. Hij wees erop dat de hele impact van deze kwestie pas vorig jaar zomer volledig in beeld is gekomen.
Minister Eric Wiebes van Economische Zaken heeft zelf besloten om niet terug te keren in een demissionair kabinet dat ontstaat na het ontslag van het hele kabinet. Volgens premier Mark Rutte was het een persoonlijke afweging van Wiebes om niet door te gaan en terug te treden.
Rutte zei de beslissing van Wiebes te respecteren. „Hij heeft vaak bijgedragen aan oplossingen voor ingewikkelde vraagstukken en we gaan hem missen.”
Wiebes was in het vorige kabinet als staatssecretaris van Financiën nauw betrokken bij de toeslagenaffaire.
De val van het kabinet heeft geen gevolgen voor de ouders die slachtoffer zijn geworden van de toeslagenaffaire. Dat heeft minister-president Mark Rutte de gedupeerden op het hart gedrukt. Er zijn wat hem betreft twee prioriteiten voor het demissionaire kabinet: „corona en de afwikkeling deze verschrikkelijke kwestie”.
Premier Mark Rutte heeft vrijdag het ontslag van alle ministers en staatssecretarissen aangeboden aan de koning. De koning heeft de ontslagaanvraag in overweging genomen en de minister-president, ministers en staatssecretarissen verzocht al datgene te blijven verrichten, wat zij in het belang van het Koninkrijk noodzakelijk achten, meldt de RVD.
Advocaat Vasco Groeneveld laat weten dat zijn cliënten blij zijn met het aftreden van het kabinet vrijdag. „Maar dat gaat over politieke verantwoordelijkheid. Nu de strafrechtelijke aansprakelijkheid nog”, liet hij in een eerste reactie weten.
De coronacrisis drukt een onuitwisbaar stempel op het derde kabinet-Rutte. Maar ook voordat het gevaarlijke longvirus in Nederland de kop opsteekt, holt de moeizaam tot stand gekomen coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie van incident naar incident.
Op het Binnenhof hebben zich flink wat mensen verzameld in afwachting van de politieke ontwikkelingen vrijdag. Er is extra veel politie in touw om de boel in goede banen te leiden. Het gaat om ruim 150 mensen, waarschijnlijk vooral belangstellenden. De sfeer is rustig.
De politie schermt de dienstauto’s van de bewindslieden af. Er is ook politie te paard.
Elke vrijdag staan er wel groepjes belangstellenden op het Binnenhof. Vrijdag zijn het er veel meer.
Premier Mark Rutte geeft om 14.15 een toelichting op zijn ministerie van Algemene Zaken. De persconferentie is te volgen bij de NOS.
Premier Mark Rutte gaat het ontslag van zijn kabinet aanbieden bij koning Willem-Alexander. Het is voor Willem-Alexander de eerste keer dat hij als koning een kabinet ziet vallen.
Toen Rutte I in 2012 viel, was hij nog geen koning en diende de premier zijn ontslag in bij koningin Beatrix. Rutte II zat de rit uit.
Het is gebruikelijk dat de premier een ontslagbrief inlevert bij de koning. Als een kabinet de rit volledig uitzit, gebeurt dit de dag voor de Tweede Kamerverkiezingen.
Het besluit tot aftreden van het kabinet viel tijdens de wekelijkse ministerraad vrijdag. Daar werd gesproken over de politieke gevolgen van de affaire, waar vele duizenden mensen het slachtoffer van zijn geworden.
De positie van het kabinet werd onhoudbaar door de verregaande conclusies van het rapport van de commissie-Van Dam over de affaire. Al snel na de publicatie ervan in december nam de druk op het kabinet toe om de ultieme vorm van politieke verantwoordelijkheid te nemen. Vrijwel de voltallige oppositie wilde ook dat het kabinet zou aftreden.
De speciale Kamercommissie concludeerde dat ouders „ongekend onrecht” is aangedaan. Het kabinet, de Kamer, de Belastingdienst en de rechtspraak hebben de „grondbeginselen van de rechtstaat” geschonden, met verregaande gevolgen voor vele duizenden ouders. De ontspoorde fraudejacht vond vrijwel volledig plaats tijdens de kabinetten-Rutte.
In de zomer van vorig jaar stemde de volledige Kamer in met een parlementaire ondervraging naar de politieke en ambtelijke verantwoordelijkheid in het overheidsschandaal. Het rapport kwam half december uit en zorgde al voor een belofte van het kabinet om ouders sneller en ruimhartiger te compenseren. Een maand later werd pas intensief gesproken over politieke gevolgen.
Lodewijk Asscher, in het vorige kabinet minister van Sociale Zaken, kondigde donderdag al aan dat hij zich terugtrekt als lijsttrekker van de PvdA.
Het kabinet treedt af vanwege het snoeiharde rapport over de toeslagenaffaire. Een bron binnen de coalitie meldt dat aan het ANP.
Advertentie
