Donderdagochtend thuis, aan de ontbijttafel. Daar en op dat moment hakte ”het team-De Jonge” de knoop door: hij zou geen lijsttrekker meer zijn, besloot De Jonge met zijn gezin. Hij ontbood partijvoorzitter Ploum op het ministerie en ’s avonds volgde het nieuws: het CDA moet zonder hem de verkiezingen in.

Vooral de onrust en de nervositeit in de partij waren voor De Jonge doorslaggevend om het bijltje erbij neer te gooien, zo viel tussen de regels door uit zijn woorden op te maken. „Deining rond een leiderschapswissel is er bij het CDA altijd”, zei hij. „Daar is goed mee om te gaan als je daar tijd voor hebt. En die heb ik niet.” Hij bedoelde: coronaminister én partijleider zijn, is alleen te combineren als de partij als één man achter je staat.

Juist het tegendeel was het geval. In De Telegraaf verklaarden partijprominenten zaterdag anoniem: „Met Hugo wordt het niks”, en: „we gaan op het ravijn af.” Voor De Jonge was dat genoeg: hij oordeelde dat wie alles op alles moet zetten om zijn leiderschap te vestigen, niet ook geloofwaardig coronaminister kan zijn.

Of na het aanwijzen van een nieuwe kandidaat de rust weer snel zal weerkeren, is echter twijfelachtig. Woensdag wees CDA-kenner Ten Hooven op het „valse zelfbeeld” dat veel oudgedienden en leden van de oudere generatie nog altijd parten speelt. Zij lijken maar niet te kunnen verkroppen dat de partij niet meer de oude spil is in de landspolitiek. Zodra de verkiezingen in zicht zijn, leven zij daar met irreële verwachtingen naar toe.

Als die verwachtingen niet worden waargemaakt, volgen er verkrampte koersdiscussies en zijn verwijzingen naar 2010, toen de samenwerking met de PVV de partij bijna spleet, nooit ver weg.

Historicus prof. dr. Gerrit Voerman, hoofd van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (DNPP) van de Rijksuniversiteit Groningen, noemt de ontstane situatie voor het CDA bijna een ramp. „De verkiezingen staan voor de deur en de partij oogt als een verdeeld huis.” Intussen is het ledencongres van de partij, dat voor deze vrijdag en zaterdag stond gepland, met slechts één week verplaatst. Ploum moet dus al in de loop van de komende week een nieuwe lijsttrekker naar voren schuiven, zodat de leden diens kandidatuur zaterdag kunnen bekrachtigen.

In de partij zingt opnieuw de naam van minister van Financiën Hoekstra rond. Bronnen houden er ook rekening mee dat het partijbestuur probeert toe te werken naar een duolijsttrekkerschap, waarbij er naast Hoekstra een rol voor Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt blijft weggelegd.

„Toch leiden op dit moment alle wegen naar Hoekstra”, denkt Voerman. Hij denkt dat een kandidatuur van Omtzigt voor het kamp-De Jonge niet acceptabel zal zijn. „Hoekstra hield zich de afgelopen maanden afzijdig van alle interne partijperikelen. Dat vergroot de kans dat hij op dit moment voor alle stromingen aanvaardbaar is.”

Kan Hoekstra, die vrijdag liet weten af te wachten of het bestuur hem benadert, de partij uit het electorale slop halen? Voerman vindt het een lastige vraag. Hooguit is duidelijk welk scenario de partij echt moet zien te vermijden: dat de onenigheid over de strategie aanhoudt tot de verkiezingen. „Prominenten moeten niet blijven denken: We moeten op een ander spoor komen, het roer moet om, maar ik durf niets te voorspellen. Dit zijn mechanismes die bijna niet te beheersen zijn.”