De zaak begon in 1976 toen industrieschap Hagestein-Vianen grond verkocht aan Niemans Beton dat plannen had om zijn heipalenfabriek uit te breiden. Later wilde het schap de grond niet meer leveren, omdat getwijfeld werd of Niemans inderdaad de plannen wilde realiseren die aan gemeente Hagestein waren voorgespiegeld. Niemans startte een rechtszaak om de grond toch geleverd te krijgen en de aansprakelijkheid van de gemeente voor de geleden schade vast te stellen.

In de jaren tachtig werd het industrieschap door de rechtbank veroordeeld om de grond alsnog te leveren. In 1990 begon Niemans een rechtszaak tegen gemeente Vianen –waar Hagestein sinds 1986 toe behoorde– waarin schadevergoeding werd geëist vanwege het te laat leveren van de grond en de inkomsten die het bedrijf daardoor was misgelopen. Niemans claimde 117 miljoen gulden, omgerekend zo’n 53 miljoen euro.

Langstlopend

In de daaropvolgende decennia ontwikkelde zich de waarschijnlijk langstlopende rechtszaak die ons land kent. Het gerechtshof Den Haag stelde in 2002 vast dat Niemans destijds wel degelijk uitbreidingsplannen had en dus inkomsten was misgelopen. Vanaf dat jaar steggelen beide partijen over de hoogte van het schadebedrag.

In 2017 kwam het gerechtshof met een tussenarrest dat verkeerd uitpakte voor de gemeente. Het hof gaf beide partijen opdracht te gaan onderhandelen over een schikking. In oktober 2017 bood Vianen tien miljoen euro, Niemans vroeg 52 miljoen. Een compromis bleek niet haalbaar, waarna Vianen in cassatie ging bij de Hoge Raad. Afgelopen zomer wees die het cassatieberoep van Vianen –nu Vijfheerenlanden– van de hand en wees de kwestie terug naar het gerechtshof.

Aandelenverkoop

Volgens kenners is hierdoor de kans op een bedrag van tientallen miljoenen aanzienlijk vergroot. De schade, de juridische kosten en de misgelopen rente stuwden de voorspellingen op naar bedragen tot rond de 50 miljoen. Een berekening van RTV Utrecht kwam zelfs uit op 345 miljoen euro. „Al vindt niemand zo’n bedrag realistisch”, benadrukte de omroep.

In hetzelfde artikel berekende econoom Tjerk Budding van de VU Amsterdam de gevolgen van een uitspraak van 50 miljoen euro. „Verkoop van de aandelen Eneco die de gemeente bezit, is dan een oplossing. Dat levert ongeveer dat bedrag op. Maar de gemeente loopt dan wel het jaarlijkse dividend mis. Om dat te compenseren, zou de ozb met acht procent omhoog moeten.”

Waarnemend burgemeester Jan Pieter Lokker hield zich op de vlakte over de bedragen die rondzongen. „Ik durf daar geen uitspraken over te doen. Ik ga niet met getallen strooien als ik niet weet of ze kloppen.”

Twee maanden later houdt de gemeente zich nog steeds op de vlakte. „Wij hopen dat deze slepende zaak snel tot een eind komt, zodat raad en inwoners weten waar ze aan toe zijn. Zolang de zaak onder de rechter is, doen we geen uitspraken over bedragen. Ook niet hoe we die willen dekken”, aldus een woordvoerder, die laat weten dat beide partijen elkaar binnenkort bij het hof ontmoeten om te kijken hoe de procedure wordt voortgezet.

Raadsleden zijn gehouden aan strenge geheimhouding en laten daarom niet het achterste van hun tong zien. SGP-voorman Evert Geluk vindt niet dat er sprake is van een ‘herindelingslijk’ dat uit de kast komt. „Zederik en Leerdam wisten dat de kwestie liep. Ik hoop dat het bedrag meevalt. Het is ons streven dat de inwoners daar niets van merken.”

Grote gevolgen

Ook Wim van Dijk, voorman van VHL Lokaal, kiest zijn woorden met zorg. „Die kwestie had allang opgelost moeten zijn.” Van Dijk weet niet precies waar het is misgegaan. „Na de herindeling in 1986 werd de kwestie overgenomen door Vianen. Ik heb de indruk dat een paar eigenwijze knakkers die daar aan het roer stonden, de kwestie danig onderschat hebben.” De politicus vreest dat de Viaanse erfenis inderdaad tot een miljoenenclaim leidt. „Dat hangt als het zwaard van Damocles boven Vijfheerenlanden.”

Van Dijk verwacht niet dat de kwestie grote politieke gevolgen zal hebben. „Wie moet je daar na zoveel jaar verantwoordelijk voor stellen? We moeten gewoon ons verlies nemen. Erger is dat de inwoners de dupe worden. Je kunt de ozb verhogen, de reserves aanspreken of de Eneco-gelden gebruiken. Of je het nu links- of rechtsom doet: de inwoners betalen het gelag.”

serie

Grote dossiers

Grote projecten, fusies, jarenlang slepende dossiers. Het lokale bestuur, burgers en bedrijven staan soms lijnrecht tegenover elkaar. Maandag deel 2.