Is dit typisch Nederlands? Helaas niet. De huidige kerken in Azië staan ook bekend om hun diversiteit. Er zijn weliswaar megakerken die huizen in gebouwen waar refodomes bij in het niet vallen. Maar de leiding is veelal in handen van een enkele predikant of een echtpaar. En in veel gevallen bestaan kerken uit kleine groepen gelovigen, die geleid of soms beheerst worden door een eigen pastor. Een stad of een dorp verderop kan een andere gemeente zitten waar inhoudelijk ongeveer dezelfde boodschap klinkt, zonder dat er enige vorm van kerkelijk contact is. Zelfs bij de kerken die formeel belijden presbyteriaans te zijn, en waar de predikant dus onder verantwoordelijkheid van de lokale kerkenraad staat, komt het in de praktijk veel voor dat de predikant feitelijk alleen aan het roer staat, met de kerkenraad op enige afstand.

Onze eigen gemeente in Singapore noemt zich reformatorisch-presbyteriaans, maar staat in de praktijk op zichzelf, zonder formele banden met een kerkverband. Weliswaar preekt er soms een predikant van een naburige gemeente en zijn er contacten met de Evangelical Presbyterian Church van Australië. Er kan om advies worden gevraagd en er is warm contact tussen sommige predikanten, maar besluitvorming vindt plaats zonder enige inbreng van meerdere vergaderingen.

Zeker in gevallen van verschillen van inzicht of tucht merk je de beperking daarvan. Het is een zegen en een meerwaarde dat besluiten dan genomen kunnen worden in afstemming met een groter geheel dan de eigen gemeente. Dat is immers kenmerkend voor een presbyteriaanse gemeente: zonder pauselijke hiërarchische structuren en met een lokaal eigenaarschap wél de overkoepelende structuren hebben voor zaken of issues die gebaat zijn bij bredere inzichten en wijsheid. Hebben onze Dordtse voorouders daar vierhonderd geleden in de Kerkorde geen zeer waardevolle dingen over opgesteld?

Dat vind ik een van de fascinerende zaken van het leven in het buitenland: dat oude documenten opeens springlevend blijken te zijn. Soms voelt het alsof je in een tijdmachine zit, waarin de tijd vierhonderd jaar teruggedraaid wordt.

In economisch opzicht zijn het hier gouden tijden. In maatschappelijk opzicht zijn er grote verschillen tussen de elite en het volk. In kerkelijk opzicht lijkt het of er een reformatie aan de gang is en groeit de protestantse kerk als nooit te voren.

Wij moeten aan de ene kant oppassen dan niet te denken dat we de antwoorden al hebben gegeven en dat die zonder meer direct vandaag in een andere cultuur kunnen worden toegepast. Want ja, er zijn verschillen en Oude Pekela is niet het nieuwe Peking. Aan de andere kant mogen we ons ook best bewuster zijn van de waarde die instituties als Dordt, Heidelberg of Westminster ons brachten. Het is soms beschamend hoe gretig ‘onze’ geschriften door Aziatische jongeren verslonden worden, terwijl de inhoud bij een groot deel van de Nederlandse kerkjeugd amper bekend is.

In Azië staan gemeenten vaak op zichzelf en is er een groot risico dat de verscheidenheid en ‘lokale pausjes’ kerkelijke eenheid beperken. Een gezonde afstemming binnen een daadwerkelijke (en niet slechts in naam) presbyteriaanse structuur en serieuze kerkgenootschappen zou kunnen helpen.

Nederlandse en andere westerse gevestigde kerkgenootschappen moeten daarom voorzichtig zijn met het aangaan van individuele banden met op zichzelf staande gemeenten in het buitenland. Er is een grote kans dat ze daarmee de lokale gemeente helpen een onafhankelijke plaats te houden, terwijl die mogelijk beter af is met lokale banden.

Azië is meer gebaat bij een ”Peking-synode”, waarin vertegenwoordigers van lokale individuele kerken samenkomen, hun grondslagen bespreken en vastleggen en dat de komende jaren gebruiken als basis voor eenheid.

De auteur is als adjunct-directeur en universitair docent betrokken bij een academisch ziekenhuis in Singapore.