Uitleg: Turkse economie vliegt uit de bocht
Turkije zorgt voor grote onrust binnen de financiële wereld. De crisis, die al langer dreigde, grijpt in steeds ernstigere mate om zich heen. Enkele vragen.
De situatie verslechtert de laatste dagen. Waaraan merken we dat?
Vooral aan de koersval van de lira tegenover de dollar. Die geeft uitdrukking aan de economische problemen in het land en aan een tanend vertrouwen onder internationale investeerders. De nationale munt verliest weliswaar al maandenlang aan waarde, maar recent schakelde de neerwaartse beweging over op een fors hoger tempo. Directe aanleiding voor die versnelling was de diplomatieke ruzie met NAVO-partner de VS. Trump heeft sancties afgekondigd omdat Ankara weigert de Amerikaanse dominee Andrew Brunson vrij te laten. Turkije verdenkt die van betrokkenheid bij de couppoging in 2016.
Wat is er mis met de Turkse economie?
Oververhitting, mogen we het noemen. De overheid heeft in de achterliggende tijd de bedrijvigheid stevig aangejaagd met behulp van infrastructurele projecten. Tegelijk maakte een lage rente lenen goedkoop. Verder trokken ondernemingen veel kapitaal aan uit het buitenland om hun expansie te financieren. Het leidde allemaal tot hoge groeicijfers: in het eerste kwartaal van 2018 steeg het bbp, ten opzichte van een jaar eerder, met ruim 7 procent, in het derde kwartaal van 2017 zelfs met 11 procent. Mooi, zou je denken. Maar het kan ook te hard gaan. Het overmatig stimuleren van de productie en de bestedingen veroorzaakte namelijk een sterke stijging van de inflatie –inmiddels meer dan 15 procent– en een omvangrijk tekort op de handelsbalans. De economie is uit de bocht gevlogen.
Welke rol speelt president Erdogan bij dit alles?
Die heeft zijn macht uitgebreid. Hij zette het excessieve stimuleringsbeleid in gang om zijn land in economisch opzicht op te stuwen in de vaart der volkeren. De huidige omstandigheden, met een op hol geslagen inflatie, vragen dringend om tegengas via een (drastisch) hogere rente. Maar Erdogan gruwt daarvan. Met de mond wordt weliswaar beleden dat de centrale bank onafhankelijk opereert, maar niemand gelooft dat. De president legt de schuld van de crisis bij het buitenland, spreekt van een „economische oorlog” tegen Turkije. Zulke retoriek gooit olie op het vuur. Maandag richtte hij zijn pijlen op hem onwelgevallige berichten op sociale media. Voorts is bedenkelijk dat hij zijn schoonzoon heeft aangesteld als minister van Financiën. Kortom, zijn hele optreden ondermijnt het vertrouwen van buitenlandse beleggers en investeerders.
En dus keren financiële spelers van elders het land de rug toe?
Precies. Zij trekken hun geld terug. Als gevolg daarvan stort de koers van de lira in en schiet de rente op staatsobligaties omhoog. De overheid is daardoor steeds duurder uit bij het ophalen van de benodigde middelen op de internationale kapitaalmarkt. Een zwakkere munt betekent hogere importprijzen en dus wordt de inflatie verder aangewakkerd. Voor het bedrijfsleven dreigen door de lage valutakoers problemen bij de verplichtingen over de buitenlandse schuld. Om die bedragen over bijvoorbeeld in dollars verstrekte kredieten te betalen, hebben zij meer lira’s nodig; en die moeten zij eerst verdienen. Een harde landing van de economie, met een recessie, lijkt onvermijdelijk.
Wat zijn voor Europa en de rest van de wereld de risico’s van deze crisis?
Bij een ontwikkeling als deze dreigt er altijd besmettingsgevaar. Het verlies aan vertrouwen, waar de financiële markten blijk van geven, kan gemakkelijk uitwaaieren naar andere, vooral opkomende economieën die hun zaken niet op orde hebben.
En als Turkse bedrijven er niet langer in slagen hun rente en aflossing op te brengen, zorgt dat voor verliezen bij de instellingen die de leningen toekenden. Diverse banken in eurolanden, zoals het Spaanse BBVA, het Italiaanse Unicredit en het Franse BNP Paribas, hebben aanzienlijke belangen in Turkije. Onder de Nederlandse sectorgenoten heeft ING er het meeste geld uitstaan: 15 miljard euro, ruim 2 procent van zijn totale kredietportefeuille. Het zal niet verbazen dat bij de koersdalingen op de beurzen de aandelen van banken de zwaarste klappen oplopen.
Spaarders bij Nederlandse vestigingen van Turkse banken, zoals Garantibank en Anadolubank, hoeven zich geen zorgen te maken. Deze kantoren opereren met een Nederlandse vergunning en vallen onder het hier geldende depositogarantiestelsel, dat tegoeden tot 100.000 euro veiligstelt.
