De gemiddelde christen is niet-westerse vrouw
De gemiddelde christen is een vrouw, spreekt Spaans en woont op het zuidelijke halfrond. Een eeuw geleden was ‘de’ christen nog een blanke, welgestelde westerling. In de toekomst zal de relatie tussen christenen en moslims steeds meer gaan spelen.
Stel dat er wereldwijd geen 2,5 miljard, maar honderd christenen zouden zijn. Dan zouden er 66 in Azië, Afrika, Latijns-Amerika of Oceanië wonen en 33 in Europa of Noord-Amerika. De meeste christenen leven in steden (65), in tegenstelling tot het platteland (35).
Van die honderd christenen spreken er zestien Spaans, tien Engels, acht Portugees, vijf Russisch en drie Mandarijn-Chinees. Ruim 25 van hen is nog niet eens vijftien jaar. Ongeveer de helft van de christenen heeft toegang tot internet. Veertien zouden er geen gezond drinkwater hebben; vijf lijden er aan malaria.
Afrika
De onlangs verschenen World Christian Encyclopedia laat zien dat christenen in Nederland en andere Europese landen al bijna vijftig jaar lang niet meer representatief zijn voor het christendom. Dat zag er aan het begin van de twintigste eeuw totaal anders uit, schrijven de onderzoekers van het Amerikaanse Center for the Study of Global Christianity in hun naslagwerk. In 1900 woonde 82 procent van alle christenen in het noorden: in Europa en Noord-Amerika. Dat aandeel nam in de loop van de tijd steeds meer af. Ergens rond 1980 daalde het onder de grens van 50 procent. Inmiddels woont 67 procent van alle christenen in het mondiale zuiden en naar verwachting is dat 77 procent in 2050.
Sinds 2018 wonen de meeste christenen in Afrika. Dat zijn er ruim 667 miljoen; ongeveer de helft van de Afrikaanse bevolking.
En in de toekomst, los van ontwikkelingen die niet zijn te voorspellen of in cijfers te vangen? De gemiddelde christen zal er in 2050 niet heel veel anders uitzien dan nu, denkt dr. Gina A. Zurlo. Ze is mededirecteur van het Center for the Study of Global Christianity in South Hamilton, Massachusetts, en verzorgde samen met dr. Todd M. Johnson de derde editie van de World Christian Encyclopedia. De Britse omroep BBC plaatste de Amerikaanse religiewetenschapper vorig jaar op een lijst met „de meest inspirerende en invloedrijke vrouwen ter wereld.”
Hoe betrouwbaar zijn al die cijfers?
„Het vinden van betrouwbare cijfers is zeker een van de lastigste onderdelen van het werk dat we doen. Hoe meet je bijvoorbeeld de groei van kerken in gesloten landen? Wat doe je met mensen die vanaf hun geboorte lid zijn van de Rooms-Katholieke Kerk, maar die op zondag een pinksterkerk bezoeken?
In sommige opzichten is het werk eenvoudiger geworden. Dankzij internet en betere communicatiemiddelen komen we gemakkelijker aan gegevens. Tegelijk is het werk moeilijker geworden, omdat het christendom steeds minder geïnstitutionaliseerd is. Toch merken we dat de meeste kerken er veel aan doen om hun ledenaantallen te noteren en door te geven. Als we cijfers publiceren, proberen we altijd aan de voorzichtige kant te blijven. Bijvoorbeeld wat betreft de geruchten over de enorme groei van ondergrondse kerken, zoals in Iran.”
Er zijn meer christenen in Afrika en Azië dan in Europa. Wat betekent dit voor het christendom als geheel?
„Dit is een van de grote vraagstukken voor het hedendaagse wereldchristendom. Het christendom is in demografisch opzicht verschoven naar het zuiden, maar het theologisch onderwijs is dat niet. Hetzelfde geldt voor de financiën en het zendingswerk, hoewel ook daarin langzaamaan een verschuiving is te zien. Dat betekent dat er een grote onevenwichtigheid bestaat in de middelen die christenen tot hun beschikking hebben. Dit is een situatie in de wereldkerk die moeilijk te doorbreken is.”
De gemiddelde christen is een vrouw uit het zuiden. Welke plaats nemen zulke vrouwen in de kerk in?
„Dat varieert sterk per land en context. Culturele verschillen zie je terug in de kerk. Over het algemeen hebben veel christelijke vrouwen met onderdrukking te maken gehad, ook binnen de kerken. Neem Papoea-Nieuw-Guinea, dat in 1900 voor 4 procent christelijk was. Vandaag de dag is dat 96 procent. De overgrote meerderheid van de vrouwen heeft er seksueel of gendergerelateerd geweld meegemaakt. Hetzelfde geldt voor Fiji. Maar overal waar de kerk groeit, doen vrouwen veel van het kerkelijk werk.”
Bijna negen op de tien hindoes, boeddhisten en moslims kennen persoonlijk geen enkele christen. Wat betekent dat voor de groei van het christendom?
„De wereld wordt in religieus opzicht steeds verscheidener. Die diversiteit wordt echter vaak belemmerd door een gebrek aan contact met of angst voor mensen met een andere religie. Dat leidt tot gettovorming van religieuze en etnische gemeenschappen.
De belangrijkste reden waarom mensen zich tot het christendom bekeren, is een persoonlijke relatie met een christen. Als die er niet is, lijkt het onwaarschijnlijk dat het christendom zal blijven groeien – buiten de natuurlijke groei door geboorten.”
Hoe ontwikkelen christendom en islam zich?
„Christenen en moslims vertegenwoordigden in 1800 samen een derde van de wereldbevolking. Nu is dat ongeveer 57 procent en naar verwachting zal dat na 2050 meer dan 66 procent zijn. De relatie tussen christenen en moslims zullen daarom in toenemende mate een belangrijk onderwerp worden in de lokale, nationale en internationale verhoudingen.”
„Zendeling vaak naar christelijk land”
Zendelingen komen tegenwoordig overal vandaan en gaan overal naartoe. Toch ontvangen landen met een grotendeels christelijke bevolking meer zendelingen dan landen met een niet-christelijke meerderheid. Zo is negen op de tien inwoners van Brazilië christen, maar werken er in het Zuid-Amerikaanse land zo’n 20.000 zendelingen. In Bangladesh wonen bijna evenveel mensen, maar die moeten het doen met 1000 zendelingen.
Tegelijkertijd sturen landen met weinig christenen (zoals Japan, Algerije en Mongolië) nog steeds zendelingen uit, terwijl andere landen met veel christenen –zoals in Oost-Europa– dat vrijwel niet doen. „Kerkelijke traditie, regeringspolitiek en financiële middelen beïnvloeden het vermogen van een groep christenen om zendelingen te sturen.”
Een eeuw geleden kwamen de meeste zendelingen uit West-Europa en Noord-Amerika. In 2020 is de uitzending van buitenlandse missionarissen gelijkmatiger over de continenten verdeeld, hoewel Europa en Noord-Amerika per miljoen christenen nog steeds méér mensen uitzenden dan de meeste landen in het zuiden. Een groot deel van de groei van de zendingsbeweging heeft plaatsgevonden binnen de eigen landsgrenzen. Dit geldt in het bijzonder voor India en Nigeria.
Ook de roeping van zendelingen is veranderd. Honderd jaar geleden waren veel zendelingen betrokken bij scholen, ziekenhuizen en andere sociale projecten. Rond 1950 werden veel van deze instellingen overgedragen aan mensen uit het land zelf. In die tijd kwamen er veel buitenlandse zendelingen die kerken stichtten en „evangelisatiekruistochten” hielden. Aan het begin van de 21e eeuw werden protestantse zendelingen steeds meer betrokken bij sociale projecten, variërend van micro-ondernemingen tot onderwijs. „Wat echter niet is veranderd, zijn de enorme gevaren van de missionaire onderneming. Elk jaar worden er verschillende christelijke zendelingen tijdens hun werk gedood. Die zendelingen kunnen tegenwoordig even goed Koreaans zijn als Brits, lid van een Afrikaanse onafhankelijke kerk als rooms-katholiek.”
Iedere dag 246 christelijke martelaren
Er komen jaarlijks zo’n 90.000 christenen om het leven vanwege hun geloof. Dat zijn er 246 per dag. Zijn zulke cijfers over het aantal martelaren betrouwbaar?
Het Center for the Study of Global Christianity geeft al meer dan dertig jaar schattingen van het aantal christelijke martelaren per decennium. Martelaren zijn volgens het Amerikaanse onderzoeksinstituut mensen die in Christus geloven en vanwege hun levensovertuiging door andere mensen om het leven worden gebracht. Met andere woorden: het gaat om „gelovigen in Christus die voortijdig hun leven hebben verloren, in situaties van getuigenis, als gevolg van menselijke vijandigheid.”
De onderzoekers schatten dat er in de eerste tien jaar van deze eeuw 900.000 christenen zijn gedood vanwege hun christelijke levenswandel. „Dit betekent dat er jaarlijks gemiddeld 90.000 christenen de marteldood sterven.”
Dit aantal wordt volgens hen „veel geciteerd en net zo breed bekritiseerd.” De belangrijkste methode die door anderen wordt gebruikt, is het samenstellen van lijsten van individuele christenen die „specifiek zijn gedood omdat ze christen waren.” Maar massamoorden, waaronder genocides, brengen ook christelijke martelaren voort, aldus het Center for the Study of Global Christianity. „In de Democratische Republiek Congo, waar tal van legers en rebellen trachten het land en de mensen te beheersen, is het grootste deel van de bevolking christen. De meesten die worden gedood, leiden per definitie een getuigend leven, waardoor hun dood martelaarschap wordt.”
Aantal gereformeerden groeit langzaam – en andere cijfers
Enkele cijfers en conclusies uit de World Christian Encyclopedia:
Ongeveer een derde van alle mensen noemt zich christen. Het aandeel christenen op het totaal van de wereldbevolking daalde tussen 1900 en 2000 van 34,5 procent naar 32,4 procent. Naar verwachting groeit dat aandeel naar 35 procent in 2050.
De meeste christenen wonen in Afrika. Aan het begin van de twintigste eeuw was 1,7 procent van alle christenen Afrikaan; in 2050 is dat waarschijnlijk 39 procent.
Hoeveel kerken zijn er? Er bestaan wereldwijd zo’n 45.000 christelijke denominaties.
Hoe staat de gereformeerde traditie ervoor? De categorie ”gereformeerden en presbyterianen” nam toe van 35,7 miljoen in 1970 naar 65,4 miljoen in 2020, een gemiddelde groei van 1,22 procent per jaar. Ter vergelijking: charismatische christenen kenden een jaarlijkse groei van 4,92 procent. In 1900 waren er wereldwijd minder dan 1 miljoen pinksterchristenen. In 2050 zijn dat er waarschijnlijk 1 miljard.
De wereld wordt religieuzer. In 1970 hing 81 procent van de wereldbevolking een religie aan. In 2050 is dat 91 procent.
De islam groeit sneller dan het christendom, maar blijft vooralsnog kleiner. Op dit moment is 24,3 procent van de wereldbevolking moslim; in 2050 is dat 28,7 procent. Het christendom groeit in deze periode waarschijnlijk iets langzamer: van 32,2 naar 35 procent.
Van de bevolking van het Midden-Oosten was in 1900 zo’n 13 procent christen. In 2020 is dat 4 procent.
