„Die brand had niet gehoeven. Ik kan boos worden als ik lees dat die brand begon toen werklieden bezig waren met het afbranden van verfresten”, zegt Happé. Hij is monumentenadviseur bij de gemeente Hoorn en woonde dinsdag in Arnhem een congres bij over branden in monumentale gebouwen, zoals kerken.

Branden in kerken ontstaan bij onderhoudswerk. Daarom is bijvoorbeeld bij soldeerwerk alertheid geboden, benadrukt Happé. „Dan ontstaan vonken. Zorg dat je een emmer water naast je hebt staan.” Van belang is ook dat werklieden na afloop van bijvoorbeeld soldeerwerk aan het dak nog een halfuur een oogje in het zeil houden. „Je moet er rekening mee houden dat ook na een halfuur een smeulend vlammetje leidt tot brand”, zegt Happé, zo’n dertig jaar werkzaam in de monumentenzorg. Voor een landelijk project van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed werkt hij met anderen aan een ‘aanvalsplan’ voor onder meer monumentale kerken. Dat moet ertoe leiden dat kerkeigenaren zich beter wapenen tegen gevaren van brand.

Lees ook

Ramptoeristen welkom na kerkbrand

Ellende

Niet alleen deugdelijke brandslangen en brandmelders kunnen het verschil maken. Ook sprinklerinstallaties kunnen veel ellende voorkomen. Wel doemt een probleem op: een sprinklerinstallatie is prijzig, menige kerk heeft ’m niet. Daar komt bij: zo’n installatie kan het karakter van het monumentale pand aantasten, doordat leidingen bijvoorbeeld door een oude wandschildering moeten worden aangelegd.

Kerkbeheerders doen er goed aan een lijstje te maken van objecten die het bij een brand zo lang mogelijk ‘uithouden’, vindt Happé. Daar kan dan een reddingsplan op worden toegespitst. „Denk aan behoud van de preekstoel.”

Zeldzame Bijbels

Met een zogeheten gasblusinstallatie kan een relatief kleine en afgesloten ruimte worden gespaard, legt Happé uit. Zo’n ruimte is bijvoorbeeld een consistorie waar zeldzame Bijbels liggen of unieke schilderijen aan de muur hangen. „Die gasblusinstallatie trekt het zuurstof uit een ruimte, zodat het vuur dooft.”

Houd je kerk schoon, adviseert Happé. Zeker de kap – dus betimmering onder het schuine kerkdak. Die wordt bij brand vaak verwoest, ook al omdat het vuur uiteraard ‘omhoogkruipt’. „Die kap bestaat vaak uit houten onderdelen. Stof die zich in zo’n kap ophoopt, kan voeding zijn voor een brandhaard. Haal dat stof dus weg en voorkom dat ongedierte in de kap elektriciteitsdraden kapotvreet. Hou de spoeiers van een eventuele sprinklerinstallatie schoon en voorkom dat die dichtslibben door duivenstront.”

Bedrading

Het is de expert in monumentenzorg een doorn in het oog als eigenaren van kerken of andere monumentale gebouwen slordig omspringen met aanleg van elektriciteitsvoorzieningen. „Zó link is dat.” Op zijn telefoon laat Happé foto’s zien van situaties die hij aantrof: bedrading die houtje-touwtje oogt en zomaar kan leiden tot kortsluiting en dus brand. „Wees je bewust van de risico’s op dat gebied. Zorg dat je bijvoorbeeld stopcontacten niet overbelast”, zegt Happé. „Maak je in je kerk gebruik van brandende kaarsen, doet dat dan op een veilige manier.”

Zinnig is om, als dat mogelijk is, een kerk te compartimenteren. Zorg bijvoorbeeld dat brandwerende deuren voorkomen dat het vuur snel kan overslaan naar een ander vertrek, legt Happé uit. „Een dikke houten deur kan vuur 30 minuten tot een uur tegenhouden.”

Kerken die hun deuren openen voor bijvoorbeeld festivals moeten zich vergewissen van brandrisico’s , zegt Happé. „Wees je ervan bewust dat felle lampen die op één punt schijnen daar veel warmte, en dus brand kunnen veroorzaken. Wil je tijdens een concert in een kerk gebruik van misteffecten, bedenk dan dat die het zicht van brandweerlieden kunnen belemmeren.”