Boeren en volkstuinders moeten niet zonder meer gewassen oogsten binnen 20 meter van bomen die ernstig zijn aangetast door eikenprocessierupsen, stelt het Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD) in een nieuw advies. Gezondheidsproblemen voor mens en dier dreigen.

Het aantal eikenprocessierupsen is op veel plaatsen in Nederland verdriedubbeld vergeleken met vorig jaar. Mensen kunnen hierdoor ontstoken ogen, rode bulten en heftige jeuk oplopen. Het inhaleren van brandharen –pakweg 700.000 per rups– kan ontsteking van neus, keel en luchtwegen opleveren.

Eenduidige richtlijnen voor het oogsten van gewassen zijn niet te geven, zeggen Henry Kuppen van het Kenniscentrum Eikenprocessierups en KAD-directeur Bastiaan Meerburg dinsdag. Elke situatie is anders, afhankelijk van boomhoogte, ernst van aantasting, windrichting en neerslag.

„Gebruik gezond boerenverstand”, adviseert Kuppen. Als vuistregel voor de gewenste afstand van het niet oogsten, neemt de boomziektespecialist de lengte van de boom. „Houd bij een aangetaste boom van 25 meter pakweg 25 meter afstand aan.”

Een spookbeeld is een nietsvermoedende consument die z’n tanden zet in een krop sla of een handvol frambozen vol brandharen van de eikenprocessierups. „Dat wil niemand meemaken.” De brandharen kunnen bij inname gezondheidsklachten veroorzaken, zoals een opgezwollen tong.

De kenniscentra beschikken over relatief weinig kennis van gezondheidseffecten. Meer onderzoek is nodig. „De effecten op het maag- en darmstelsel weten we bijvoorbeeld niet”, geeft Meerburg aan. „We hebben meer vragen dan antwoorden”, stelt Kuppen.

Zorgwekkend

De overlast neemt zorgwekkende vormen aan. „We hebben te maken met de vervelende effecten van een insect dat niet in de hand te houden is.” De kenniscentra willen daarom in beeld hebben hoeveel mensen zich bij een arts melden en hoeveel mensen arbeidsbeperkt raken.

De rupsen tasten woongenot aan, veroorzaken economische schade en maken gewassen onbruikbaar. Kuppen durft geen schatting te maken van de omvang van de schade. Op korte termijn is verbetering van symptoombestrijding noodzakelijk, op langere termijn een omslag bij boomaanplant.

Vooral het oosten van Nederland kent „een ongezonde soortverdeling” van bomen. „Overal zijn eiken aangeplant.” Terreinbeheerders, gemeenten en provincies moeten deze vervangen door andere. „Begin met jonge, omgewaaide bomen, niet met monumentale van 35 meter.”

Brandharen gericht bestrijden

De eikenprocessierups slaat soms onverwacht toe. Gezondsklachten vragen een gerichte aanpak.

• Plak een strip tape of plakband over de huid en trek de brandharen van de aangetaste plek. Spoel af met lauw water. Niet krabben!
• Föhn een besmette plek vóórdat bultjes door brandharen ontstaan. Sommige eiwitten verliezen daardoor hun allergene werking. Een föhn werkt niet meer als bultjes eenmaal zijn ontstaan. Pas op voor brandplekken!
• Was besmette kleren zo snel mogelijk. Liefst een beetje warm om de eiwitten van de brandharen van hun allergene effecten te ontdoen.
• Neem bij langdurige klachten contact op met de huisarts.