Enig idee wanneer president Trump jarig is? Of bondskanselier Merkel? Natuurlijk wordt hun verjaardag niet nationaal gevierd in de VS of Duitsland. Het nadeel van een president is dat deze doorgaans niet al te lang regeert. En daarmee het historische krediet ontbeert van een monarch die kan bogen op een eeuwenoude dynastieke traditie.

Het vieren van de verjaardag van de vorst kan uitgroeien tot een grote traditie. Hoewel, dat is niet vanzelfsprekend. De langstregerende monarch ter wereld, koningin Elizabeth II, is recent 93 jaar geworden. Dit kreeg niet veel aandacht. In België blijft de koningsverjaardag op 15 november primair beperkt tot een korpsmaaltijd binnen defensie. Hoe anders is dit in Nederland? Al op barre winteravonden zijn honderden Oranjeverenigingen avondenlang in touw om hun gemeenschap aanstaande zaterdag een geweldige feestdag te bezorgen. Niet alleen Zijne Majesteit is jarig; het hele land viert feest.

Nieuwe traditie

Historisch gezien kent Koningsdag niet eens een lange traditie. Halverwege de negentiende eeuw werd er steeds meer aandacht geschonken aan de verjaardagen van Willem III en Emma. Op 31 augustus 1885 vierde de kleine prinses Wilhelmina haar vijfde verjaardag. De hoofdredacteur van het Utrechts Nieuwsblad organiseerde een Prinsessefeest in het plaatselijke Oranjepark. Sindsdien werd jaarlijks haar verjaardag gevierd. Aan het eind van de zomer. Grote kans op mooi weer. Nog steeds zijn er Oranjeverenigingen die zomerse feestweken houden rond deze datum.

Aan het einde van de negentiende eeuw en in het begin van de twintigste eeuw werden overal Oranjeverenigingen opgericht. Eerst volgens de scheidslijnen van de zuilen; er waren protestantse en zelfs liberale comités. De Koninklijke Bond van Oranjeverenigingen, een fusiebond, telt ruim 300 aangesloten afdelingen.

Aubade

De formule van Koningsdag is ijzersterk. De avond ervoor al zijn er overal muziekfestijnen onder de noemer Koningsnacht. De verjaardag zelf begint in veel plaatsen met een aubade ofwel een groet aan de koning. Vanzelf vergezeld van het zingen van liederen. Daarna is er de ode aan de handelsnatie en de circulaire economie: de kleedjesmarkt voor kinderen. In de middag zijn er meestal (sportieve) gezinsactiviteiten. Koningsdag is werkelijk de enige vrije dag in dit land waarop Nederlanders massaal, ongeacht ras, geaardheid of geloof, ieder jaar met elkaar feest vieren. Zoals we op 4 en 5 mei ook in groten getale de oorlog herdenken en de vrijheid vieren.

Iedere plaats heeft zijn ‘eigen aardigheden’. In Stolwijk wordt door 300 schoolkinderen ’s morgens vroeg een lawaaioptocht gehouden om iedereen wakker te maken voor de aubade. In Linschoten is er dit jaar voor het eerst om 10.00 uur ”Koningskoffie”. In de Dorpstraat worden koffie en thee met een oranje tompouce geserveerd voor het hele dorp. Dit plaatselijke coloriet maakt Koningsdag zo speciaal.

Tradities vernieuwen. Twintig jaar geleden nog was Koninginnedag de langste werkdag die meesters en juffen hadden. Gingen hele scholen naar de aubade met aangeleerde volksliederen. In het Bleskensgraaf van mijn jeugd was de gemeentesecretaris zelfs voor één dag dorpsdirigent.

Inmiddels is Koningsdag een vrije dag. En zijn de Koningsspelen het nieuwe zaklopen. Sinds het aantreden van sportliefhebber Willem-Alexander hebben ruim een miljoen kids een jaarlijkse sportdag op de vrijdag voor zijn verjaardag. Goed idee van Richard Kraijcek, niet? De kleine groep republikeinen in dit land, altijd goed voor een zure reactie, noemde het al eens het „brainwashen van kinderen”. Ik zie het anders. De Koningsspelen zijn goed voor de samenhang. In Oudewater zorgden ze voor de eerste gemeentebrede sportdag, waarop alle kinderen van alle scholen genoten van samen sporten.

Nieuwe verbindingen

Zaterdag tussen 11.00 en 13.00 uur zullen ruim twee miljoen tv-kijkers genieten van het bezoek van Zijne Majesteit en ”De Familie” aan Amersfoort, de Keistad.

Deze week kreeg ik van de burgemeester een kijkje achter de schermen. Nu al tintelt de Utrechtse gastgemeente van de feestvreugde. Ik vroeg de projectleider naar de voordelen van dit prijzige evenement. „Het is niet alleen de stadspromotie”, zei ze. „Het mooiste is dat dit evenement nieuwe verbindingen in de stad tot stand brengt, wilde ideeën oproept en energie geeft. Dit heeft een blijvende positieve invloed op Amersfoort.” Samenbinden. Nederland laat het op Koningsdag zien. Onze koning is er goed in. Daarom: Oranje Boven!

De auteur is voorzitter van de Koninklijke Bond van Oranjeverenigingen en burgemeester van Oudewater.