Kevin White (55) wijst naar de bovenste rij van zijn boekenkast. „Deze boeken moet ik allemaal nog doorspitten.” Tussen de boeken over christendom langs de Zijderoute en religie in Centraal-Azië staan foto’s van White op christelijke sportkampen in zijn eerste jaren in Kazachstan.

Een groep jongemannen uit Almaty komt elke zondagavond bij de Amerikaan over de vloer. Hij maakt spaghetti, met veel knoflook, en de jongens smullen daarvan. De eerste jaren in Kazachstan fungeerde White met name als basketbalcoach: het coachen bracht hem in contact met veel jongemannen en bood hem de mogelijkheid hun het Evangelie te verkondigen. Inmiddels ligt zijn focus meer op het uitdragen van de waarde van het joods-christelijke wereldbeeld in de maatschappij. Sinds kort is White werkzaam bij de Kazachse academie voor wetenschappen, als hoofd van het departement voor nestoriaanse studies. Daarmee is hij verantwoordelijk voor de ontwikkeling van opgravingen die aantonen dat een groot deel van de Kazachse bevolking vroeger christelijk was.

Wat raakt u zo in het werken met jonge Kazachen?

„Ik ben zelf tot geloof gekomen toen ik negentien jaar oud was. Ik was agnostisch en geloofde niet echt in God. Ik zag hoe de aanvoerder van ons voetbalteam radicaal tot geloof kwam, en ik was geïnteresseerd. Ik coach nu zo af en toe nog bij basketbal. Dan kan ik investeren in jonge mensen, hen adviseren, over hen vaderen en daardoor ook het Evangelie met hen delen.”

Wanneer besloot u om de omschakeling te maken van coachen naar het uitdragen van het joods-christelijke denken?

„Ik ontdekte hoe corruptie de maatschappij lamlegde. De voorzitter van de Kazachse basketbalbond, waar ik een tijdje heb gewerkt, liet een jonge basketballer in elkaar slaan omdat deze een contract niet wilde ondertekenen. Ik besloot om hem tijdens een lunch daarmee te confronteren. De voorzitter gaf toe dat hij opdracht had gegeven tot de mishandeling. Hij zei dat hij er trots op was: „Een man moet doen wat hij moet doen.” Sindsdien word ik uitgespuugd door de nationale basketbalbond.

Maar ik merkte ook dat het probleem dieper lag: westerse overheden proberen democratie, kapitalisme, vrije markt en ontwikkeling ingang te laten vinden in landen als Kazachstan. Maar ze vertellen er niet bij dat het alleen werkt als mensen geloven in een hogere wet. Dat is het fundament van het Westen: het is gebouwd op het joods-christelijk geloof en de ideeën van Luther en Calvijn. Daarom is er een positieve atmosfeer voor economische ontwikkeling in het Westen.

In Kazachstan ontbreekt die. Vandaar de corruptie, de mentaliteit van ieder voor zich, het recht van de sterkste. Wie de meeste steekpenningen heeft of de beste contacten binnen de overheid wint de rechtszaak. In voormalige Sovjetstaten heerst nauwelijks besef van een hogere wet. Het is zoals Dostojevski zei: „Als er geen God is, kun je doen wat je wilt.” Als er geen God is, is er geen hogere wet, en geldt daadwerkelijk het recht van de sterkste. Dat schaadt de economieën van alle landen die deel waren van de Sovjet-Unie. Daarom is Kazachstan een moeilijke plek om te leven en ik vind het belangrijk om dat duidelijk te maken.”

Kunt u met een voorbeeld laten zien hoe dit de economie schaadt?

„Jazeker, een vriend van mij investeerde zo’n 40.000 dollar in een bedrijfje dat uitgroeide tot een waarde van zo’n half miljoen dollar. Twee ambtenaren van de overheid bedreigden hem en namen hem voor 40.000 dollar zijn bedrijf af. Binnen een jaar was het bedrijf failliet: ze hadden geen idee hoe ze het moesten runnen. Iedereen raakte zijn baan kwijt en misschien wel het belangrijkste: de getalenteerde jonge ondernemer verliet Kazachstan en heeft nu een succesvol bedrijf in het Amerikaanse Silicon Valley.”

U bent ook hoofd van het departement voor nestoriaanse studies. Hoe kwam u erbij om dat te gaan doen?

„In 2016 werden er voor het eerst opgravingen gedaan in Kazachstan. Er werden verschillende voorwerpen gevonden die lieten zien dat in het gebied dat nu Kazachstan, Kirgizistan en Oezbekistan is, een grote groep nestoriaanse christenen woonde. Vanwege mijn schrijfwerk werd ik gevraagd als hoofd van het project: vooral om het project te ontwikkelen. Ik ben geen archeoloog, dus ik vraag me soms af wat ik hier doe. Er was echter niemand anders die het op zich wilde nemen en ik vond het een te mooie kans voor christenen in Kazachstan om te laten schieten.”

Hoe verandert uw werk de manier van zending bedrijven in Kazachstan?

„Het heeft absoluut een enorm effect. In tegenstelling tot het individualistische Westen, waar het niet zo belangrijk is wie iemands voorouders waren, zijn voorouders in het oosten van het grootste belang. In Kazachstan moet elke Kazach weten hoe zijn stamboom eruit ziet, zeven generaties lang; dat is heel belangrijk. En omdat de Kazachen al sinds hun ontstaan als volk islamitisch waren, wordt bekering tot het christendom gezien als cultureel verraad.

Maar wie waren deze Kazachen? Ze stamden af van verschillende stammen: Kereit, Naimanen, Ongut, Oeigoeren. In de achtste eeuw heetten ze Karluken. De archeologische opgravingen laten zien dat deze stammen in Kazachstan nestoriaans-christelijk waren. En dat geeft christenen veel vrijmoedigheid. Ze weten dat ze geen cultureel verraad plegen: het is een legitieme stap om christen te worden.”

Wat kan Europa leren van de islam in Kazachstan?

„Het heeft een reden dat het christendom in Centraal-Azië ophield te bestaan. De Zijderoute bloeide op toen er religieuze vrijheid en tolerantie kwam. Waar vrijheid was, was politieke stabiliteit. Toen de islamitische Mongolen intolerant werden, ontstond er vervolging en hele steden werden uitgemoord. Vanaf toen ging het bergafwaarts.

Christus zei dat het Koninkrijk van God niet zozeer in deze wereld hoeft te worden gevestigd, maar veel meer in het volgende leven. Daarom is de rol van de kerk om lief te hebben, de wereld te dienen en een licht te zijn. De islam heeft een ander mandaat: om het koninkrijk van Allah op deze aarde te vestigen met het zwaard. De islam is altijd met geweld gevestigd, dat was al in de tijd van Mohammed zo.”

Wat kan Europa leren van de gevolgen van de Sovjet-Unie in Kazachstan?

„Het Westen gaat de verkeerde kant op. Het afbreken van de joods-christelijke waarden in de cultuur en het demoniseren daarvan, zeker in Amerika, is erg gevaarlijk. Ik ben erg blij dat ik in Kazachstan woon. De ideologie van de Sovjet-Unie heeft gefaald. Niemand hier van onder de dertig is een communist. Er is een nieuwe openheid om terug te gaan naar het Evangelie. We moeten geduldig zijn, want er leven nog veel Sovjetideeën en er is een hoop wantrouwen jegens religie. Maar ik zie verbeteringen in Rusland, Kazachstan en in de hele voormalige Sovjet-Unie.”

Wat heeft u te zeggen tegen de kerk in Nederland en Europa?

„Wees op uw hoede. Het Westen speelt met vuur als het de joods-christelijke wortels marginaliseert. Het volgende dat weggegooid wordt, zijn de mensenrechten. Maar ik wil ook zeggen tegen de kerk: Blijf sterk en blijf het geloof uitdragen. Bid voor de landen van de voormalige Sovjet-Unie dat ze zich keren tot Christus.”

Levensloop Kevin White

Kevin White werd geboren in de Amerikaanse staat Ohio en groeide op in een gezin dat hem adopteerde. Hij kwam op negentienjarige leeftijd tot geloof terwijl hij een lerarenopleiding volgde aan de University of the Cumberlands in Kentucky. Hij werkte tot zijn vertrek naar Kazachstan in het jeugdrecht. In 1999 besloot White een discipelschap-trainingsschool te doen van Jeugd met een Opdracht (JmeO), en de zending trok hem erg. Hij sloot zich in 2003 aan bij een christelijke ngo in Kazachstan.

Terwijl zijn rug door het vele basketballen verslechterde, nam zijn interesse in het joods-christelijke denken toe. White werd geïnspireerd door de boeken van Chuck Colson, een adviseur van voormalig president Nixon die na het Watergateschandaal in de gevangenis tot geloof kwam en boeken schreef over christelijke waarden in de politiek. White startte de website pravdaforum.com, waarop hij schrijft over het belang van het christendom voor de maatschappij. Ook is hij sinds 2017 projectleider van de zoektocht naar archeologisch materiaal over de nestoriaanse geschiedenis van Kazachstan (nestorianstudies.org).

Vervolging in Kazachstan

Kazachstan stond in de jaren negentig, vlak na de val van de Sovjet-Unie, open voor missionaire activiteiten. Met de komst van de radicale islam damde de overheid de religieuze vrijheid in het land echter steeds verder in. Het registreren van kerken is bemoeilijkt en agenten van de Kazachse geheime dienst wonen wekelijks diensten bij. Ook zijn invallen in kerken en arrestaties van gemeenteleden geen uitzondering.

Officieel geldt er in Kazachstan religieuze vrijheid, maar er zijn restricties en de situatie is volgens White „alarmerend.” De wetten worden niet overal op dezelfde manier uitgevoerd, verklaart White. „Als je in een regio bent waar een lokale leider besluit de kerk te vervolgen, dan kan hij dat doen.”

Er is veel meer culturele vervolging onder de grofweg 15.000 christenen in Kazachstan dan onder de rest van de bevolking: mensen worden gepest door buren of vrienden of door familie verstoten.