De eerste proeven zijn heel positief. Tien melkveehouders stelden daarvoor elk minimaal 3 hectare grasland beschikbaar. De ene helft werd met kunstmest bewerkt, de andere met een nieuw Achterhoeks product, de Groene Weide Meststof, dat stikstof en kalium uit dierlijke mest uit de eigen regio bevat. Verschil is er volgens onderzoekers van Wageningen Universiteit niet in grashoogtes en nitraatuitspoeling. De Groene Weide Meststof presteert even goed als kunstmest.

Gedeputeerde Drenth spreekt van een ”doorbraakproject”. „Er is eindelijk ruimte ontstaan om met Brussel en Den Haag een discussie te voeren over de belemmeringen in de mestwetgeving. Het doel is zo maximaal mogelijk dierlijke mest te gebruiken. Waarom zouden we met veel energie, met Gronings aardgas, kunstmest willen produceren en hier naartoe vervoeren als we voldoende stikstof en kalium in onze eigen dierlijke mest hebben zitten?”

Hergebruik

De nieuwe meststof wordt geproduceerd in de Groene Mineralen Centrale die sinds drie weken draait op het terrein van Groot Zevert Vergisting in het groene buitengebied van Beltrum. Varkensmest levert de voornaamste componenten. De Europese Unie, die strenge regels hanteert voor het benutten van organische mest, stond het experiment onder strikte voorwaarden toe.

Drenth verwacht veel rendement. „Het afvoeren van mest is nu nog een grote kostenpost. De aankoop van kunstmest eveneens. Hergebruik van mineralen en organische stof past bovendien in onze doelstellingen van een agrarische kringloop. Betere producten met minder grondstoffen, is het streven.”

De scheidingsfabriek die voor de meststof is ontwikkeld, haalt straks fosfaat, organische stof en water uit de mest. De fosfaat zal in geconcentreerde vorm worden geëxporteerd naar het buitenland. Het gezuiverde water komt in een riviertje, de Berkel, terecht. De organische stof wordt benut als bodemverbeteraar. Bedrijfsleider Arjan Prinsen: „Hier in Oost-Nederland is veel zandgrond. Die bodem kan mineralen minder goed vasthouden. Des te meer organische stof, des te beter het bodemleven, des te beter de gewassen groeien.”

Vergisting

Loon- en grondverzetbedrijf Groot Zevert is al langer milieubewust, vertelt Prinsen. „Vroeger brachten we varkensmest, dat voor 94 procent uit water bestaat, naar akkerbouwgebieden in Groningen. We gingen ons afvragen of dat wel de weg was: water over zo’n grote afstand verplaatsen.” Sinds 2004 wordt in Beltrum varkensdrijfmest vergist, nu ruwweg 100.000 ton per jaar. Dat levert 11 miljoen kuub biogas op, waarvan het merendeel rechtstreeks wordt geleverd aan de zuivelfabriek van Friesland Campina in Borculo.

Groot Zevert zag dat er met mest meer mogelijk was. „Maar het valt niet mee om partijen op één lijn te krijgen. Dat heeft ook met ammoniak-, nitraat- en mestregels te maken”, aldus Prinsen. Provincieambtenaar Van Moorsel kon bemiddelen: „Een boodschap van een individueel bedrijf komt bij het ministerie toch anders binnen dan wanneer ze via ons wordt aangedragen. Uiteindelijk willen het ministerie, Europa en de boeren hetzelfde: minder kunstmest, een sluitende kringloop, schoon grondwater, betere producten. Als dit project aantoont dat dat mogelijk is, komt hopelijk wettelijk de weg vrij om in de hele Nederlandse landbouw mineralen die zijn teruggewonnen uit dierlijke mest te gebruiken in plaats van kunstmest.”

Het project wordt dit jaar voortgezet met nieuwe proeven, nu ook bij maïstelers. Daarnaast gaan 45 veehouders de kunstmestvervanger toepassen.

„Boeren zijn bezig met duurzaamheid”

De provincie Gelderland ondersteunt meer initiatieven voor kringlooplandbouw en technische innovatie. Ook zijn er projecten voor „kortere ketens” (met directere lijnen van producent naar consument) en andere verdienmodellen.

„Je hoeft boeren vaak niet meer te overtuigen dat ze anders zouden moeten gaan werken voor duurzaamheid en een beter milieu, de sector is daar al serieus mee bezig”, is de ervaring van ambtenaar Bart van Moorsel. „De provincie probeert daar aan te sluiten waar de energie reeds aanwezig is. Soms helpen we met financiering, soms zijn boeren er vooral bij gebaat dat er experimenteerruimte wordt gecreëerd.”

Voor een kunstmestvrije Achterhoek deed Gelderland beide. Voor de scheidingsinstallatie en machines voor het toedienen van de Groene Weide Meststof droeg ze 290.000 euro bij.