Een groepje mannen hangt rond een kraanwagen die net een halve zeecontainer omhoog takelt. De container huisvestte een winkeltje, zoals er op dit terrein in Almaty zoveel stonden. Na de val van de Sovjetunie diende het kapitalisme zich hier aan in de vorm van een woud aan illegale scheepscontainers, kraampjes en pakhuizen. Het groeide uit tot de grootste markt van Kazachstan. Vooral bij de oudere generatie was deze zogenoemde baracholka, Russisch voor bazaar, populair. Het prijsverschil in vergelijking met de binnenstad was het ongemak van de drukke en krappe markt meer dan waard.

Maar nu krijgt de baracholka een compleet nieuwe vorm: op het terrein is een gloednieuw handelsgebouw verrezen. Eromheen staan nieuwe, nette, winkeltjes. De oude containers en kraampjes maken plaats voor parkeerplaatsen. Daar moeten straks de klanten van de nieuwere, grotere, maar bovenal modernere warenhuizen hun wagens kunnen stallen.

Ze kunnen het nieuwe winkelgebied bereiken over een royale vierbaansweg, met ook nog eens twee aparte rijbanen voor bussen. De oude bazaar was ontsloten door een nauwe tweebaansweg.

Brand

Regelmatig brandden de afgelopen jaren delen van de markt af. Afgelopen november was het weer raak en ging een verouderd pakhuis in rook op. De teloorgang van vele opgeslagen meubels, huishoudartikelen en keukengerei betekende het faillissement voor veel kleine winkeliers.

„Aangestoken”, luidt het vermoeden van Zjanagul Alichanova, die op de bazaar werkt in een winkeltje met kinderkleding uit Polen. „Het is duidelijk dat de overheid een einde wil maken aan de informaliteit van de markt. Ze wil dat iedereen netjes belasting betaalt en daarom moet iedereen een officiële geregistreerde eigen kraam hebben. Zo is het controleerbaar.”

Voor de overheid valt er veel te winnen. In een tien jaar geleden verschenen rapport schatte de Wereldbank de omzet van de baracholka op zo’n 1,5 miljard euro per jaar. Er zouden zo’n 250.000 mensen van leven, direct of indirect.

Zolang de winkeleigenaars geen belasting betalen, zal de overheid niet stilzitten, denkt Alichanova. „De Kazachse overheid tracht altijd te profiteren over de ruggen van de bevolking.”

Waarde

De overheid lijkt af te willen van de baracholka, denkt ook Dana Sholk. Ze is een Amerikaanse studente die onderzoek deed naar de bazaar. Ze vindt het zonde dat de markt in de aloude vorm verdwijnt. Volgens Sholk wordt de baracholka niet op waarde geschat. „Ambtenaren zien die niet als een plek voor echte handel. Maar in feite klopt dat niet: mensen die hier werken zijn juist echte ondernemers.”

Het is belangrijk dat deze mensen worden aangemoedigd om hun kleine bedrijfjes uit te breiden, vindt Sholk. „Als de overheid de handel wil moderniseren moet ze niet proberen de bazaars te sluiten, maar moet ze de registratieprocedures en logistiek verbeteren voor kleine en middelgrote bedrijfjes.”

Voor de winkeleigenaars betekent de modernisering vaak het eind van hun bedrijf: De prijzen zijn in de moderne pakhuizen hoger dan de oude bazaar, waardoor veel klanten afhaken. De gouden decennia voor de baracholka lijken voorbij. Het dalend aantal klanten en de stijgende prijzen zijn voor veel winkeleigenaren de genadeklap.

Dit is het tweede deel in een drieluik over Kazachstan.