Oud-hoofdredacteur bagatelliseert invloed RD
Het was wel degelijk het RD dat op nationaal niveau een bevindelijk gereformeerde gemeenschap bewerkstelligde.
In het Reformatorisch Dagblad (12-1) gaf dr. C. S. L. Janse aan het merkwaardig te vinden dat ik in het pas verschenen boek ”De krant en het pand” deze krant opvoer als de instantie die de bevindelijk gereformeerde gemeenschap vormde. „Zo belangrijk is een krant nu ook weer niet”, vindt hij.
Het is vreemd dat de oud-hoofdredacteur van het RD, die ik tijdens mijn onderzoek als een rechtlijnig man heb leren kennen, zich zo bagatelliserend uitlaat over de invloed van de krant. In 1981 concludeerde hij namelijk op grond van onderzoeksresultaten dat de krant grote invloed had op het denken en doen van mensen.
Haast nog merkwaardiger is zijn stelling dat de achterban van de krant er al was voordat de krant verscheen. Deze achterban zou gevormd zijn door de SGP. Janse weet echter als geen ander dat de achterban van de SGP tijdens het ontstaan van de krant niet een op een overeenkwam met de doelgroep die de oprichters voor ogen stond. De verschillende confrontaties die zich in de beginperiode voordeden, spreken wat dat betreft voor zich.
Gesloten deuren
Om zijn mening te onderbouwen, haalt Janse de bijdrage van John Exalto in het boek ”Mannen van Gods Woord” aan. Aan het einde van de desbetreffende uiteenzetting relativeert Exalto echter sterk de vormende waarde van de SGP ten gunste van het RD, door te wijzen op het feit dat discussies binnen deze partij grotendeels achter gesloten deuren plaatsvinden, in tegenstelling tot de krant. „Bovendien zijn lang niet alle bevindelijk gereformeerden politiek geëngageerd maar lezen ze vrijwel allemaal wel deze krant”, zo schrijft hij.
Het feit dat er voor de komst van de krant in ons land contouren zichtbaar werden van een volksdeel dat met terugwerkende kracht bevindelijk gereformeerd genoemd zou kunnen worden, wil nog niet zeggen dat er sprake was van een gemeenschap. In 1968 constateerde directeur Piet Kuijt van De Driestar (iemand die het kon weten) dat dit niet het geval was. Het „gereformeerde volk” in Nederland was volgens hem op dat moment „geen geheel”: „het is verbrokkeld, het past niet in elkaar. (…) Er is geen integratie. (…) We moeten in deze tijd van onvoorstelbare verwarring wel wat belijning zoeken in belijden en leven. Ander gaat ieder zijn eigen weg.” Het was het RD dat op nationaal niveau als geen andere organisatie integratie en belijning bewerkstelligde.
Alleen via media
Dat het niet zo merkwaardig is om het RD als de instantie te zien die op landelijk niveau de bevindelijk gereformeerde gemeenschap gevormd heeft, bewijst ook een van de invloedrijkste studies in de geesteswetenschappen. In zijn boek ”Imagined communities” gaat historicus Benedict Anderson uit van de vrij logische gedachte dat elke gemeenschap boven dorpsniveau alleen via media tot stand kan komen.
Wat het artikel van Janse in ieder geval wel duidelijk maakt, is dat hij de metafoor van de zuil als een beschrijving van de werkelijkheid ziet. Het beeld van een gesloten blok van SGP, RD en reformatorische scholen is aantrekkelijk in zijn eenvoud, maar doet geen recht aan de historische werkelijkheid. Historicus Peter van Dam waarschuwt ervoor dat deze denkwijze kan leiden tot „een hardnekkige vorm van tunnelvisie”.
De auteur is docent aan het Hoornbeeck College en schrijver van ”De krant en het pand”.
