Voor het eerst in de geschiedenis beleggen de Gereformeerde Gemeenten een diakendag (zie kader). De hoofdlezing wordt uitgesproken door ds. C. van Ruitenburg, voorzitter van het deputaatschap diaconale en maatschappelijke zorg (DMZ).

In de studeerkamer van de pastorie in Krimpen aan den IJssel licht ds. Van Ruitenburg het initiatief toe: „Het diakenambt wordt onderschat. Het is niet zomaar een zaak van collecteren en geld tellen, want het gaat om een voluit geestelijk ambt. In veel kerken is het gebruikelijk dat een ambtsdrager eerst diaken wordt, daarna misschien ouderling. De omgekeerde volgorde komt zelden voor. Dat laat een onjuiste waardering van het diakenambt zien. Het ambt van diaken is niet minder, wel ánders dan het ambt van ouderling.”

Ds. Van Ruitenburg wijst op het formulier voor de bevestiging van diakenen. „In dat formulier staat dat de diaken van de bediening der armen zijn werk moet maken. Hij mag de armen en de ellendigen bijstaan in hun nood, niet als een maatschappelijk werker, maar als een door God geroepen drager van een geestelijk ambt. Hij komt dus niet alleen met uiterlijke gaven, maar vooral ook met de troostelijke redenen uit het Woord van God. Ook de diaken moet oog hebben voor het zielenheil van de ander.”

Kwetsbaren

Een van de thema’s die op de diakendag aan de orde komen, is de roeping van de diaken om uitvoering te geven aan het priesterlijke ambt van Christus. „In het Oude Testament was de offerdienst de taak van de priesters. Zij brachten offers voor verzoening, dankoffers en lofoffers. In het Nieuwe Testament heeft Christus deze offerdienst vervuld. Toch heeft het offer in de nieuwtestamentische gemeente nog steeds een plaats, als een gave uit dankbaarheid. De diaken mag deze offers verzamelen, beheren en uitdelen. Hij mag er de kwetsbaren in de gemeente mee helpen. Hij doet dit in navolging van Christus, de Dienaar bij uitstek, Die niet kwam om gediend te worden, maar om te dienen, Die rijk was, maar arm wilde worden. Om armen, kreupelen en blinden op te zoeken in hun nood, om zondaren zalig te maken.”

Dat andere kerkverbanden al jarenlang een diakendag kennen, heeft volgens ds. Van Ruitenburg niet meegespeeld. „We hebben vastgesteld dat het goed is om ons te bezinnen op het diakenambt. We willen met elkaar de kerkelijke betrokkenheid op dit ambt vergroten. Er zijn genoeg vragen te stellen. Wat houdt het diakenambt in? Welke taken horen er bij de diaconie? Hoe neem je als kerkenraad besluiten over diaconale zorg aan gemeenteleden? Wat is de rol van bijvoorbeeld het deputaatschap bijzondere noden bij het ondersteunen van diaconale projecten, ver weg en dichtbij?”

De verzorgingsstaat is verdwenen. De overheid schuift taken door naar de burgerlijke gemeente, naar de kerken. Het ambt van diaken is aan verandering onderhevig?

„Sinds de invoering van de wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) in 2007 komt er meer op de kerken af. De overheid trekt zich in dit opzicht meer en meer terug. De kerk komt iets meer in beeld, maar zou in de samenleving nog veel meer gezicht kunnen krijgen. Dat maakt dat het ambt van diaken aan het veranderen is.

Het is goed om te weten waar dan precies de verantwoordelijkheid van de kerk ligt. Dat vraagt toerusting en bezinning. De kerk kan niet de professionele hulpverlener zijn, dat is de taak van de kerk niet. Als er professionele hulp nodig is, bij maatschappelijke of psychische noden, zullen we doorverwijzen naar de professionele hulpverlening. Maar middenin deze geseculariseerde samenleving is er wel iets meer ruimte gekomen om de ander nabij te zijn met het Woord van God in de hand. Waar mensen om hulp vragen, wil de kerk helpen, maar dan met de Bijbel in de hand. De ander is niet alleen een behoeftig, kwetsbaar mens, maar allereerst iemand met een ziel voor de eeuwigheid.”

Op de diakendag wordt gesproken over de diaken als schatbewaker. Hoe ziet zo iemand eruit?

„In de uitoefening van zijn ambt bewaakt de diaken de gelden die hem zijn toevertrouwd. In dat opzicht spellen we het woord schatbewaarder met een kleine s. We kunnen het echter ook met een grote S schrijven. Dan bedoelen we dat de diaken de schat van het Woord bewaart en waakt over de zielen die aan zijn zorg zijn toevertrouwd. Ons leven staat in eeuwigheidslicht. Voor iedereen is het nodig om in Christus te zijn. Dat moet de boventoon in het diakenambt voeren.”

De diaken mag daarom geen vreemdeling zijn van het leven der genade. „Niemand heeft het recht onbekeerd te zijn. Een dominee niet, een ouderling niet, een diaken niet, een gemeentelid niet. Toch willen we benadrukken dat van een diaken zeker enige godsvrucht verwacht mag worden. Als de diaken er zelf iets van mag kennen dat God in Christus aan zijn arme ziel heeft willen denken, wil hij dat ook graag delen met zijn naaste.”

Welke gaven moet een diaken hebben?

„Het gaat in het ambt niet allereerst om menselijke gaven, maar een goede diaken zal wel hulpvaardig zijn, betrouwbaar, bewogen met het welzijn van de naaste. Je moet sociaal en financieel weten hoe sommige zaken in elkaar steken. Het ambtsgeheim dient zorgvuldig te worden bewaard. Zulke dingen moeten wel een beetje ín je zitten. Het welzijn van de ander moet je aan het hart gaan.”

We leven in een welvaartsstaat. Is er financiële nood in de gemeente?

„Er zijn genoeg gezinnen die nauwelijks in de primaire levensbehoeften kunnen voorzien. Dat mag op huisbezoeken best meer aandacht hebben. In veel gevallen zal het niet echt zichtbaar zijn als mensen nauwelijks de eindjes aan elkaar kunnen knopen. De ambtsdragers moeten op huisbezoek daar wel een beetje voelhorens voor hebben, want mensen zullen er niet gauw vanuit zichzelf mee komen. Het geeft toch een stuk schaamte om daarmee voor de dag te komen. Dat betekent dat het initiatief voor diaconale hulp vaak ligt bij de ambtsdragers.”

Diaconaal geld is geld dat door de gemeente is opgebracht, zegt ds. Van Ruitenburg. „Dat legt een grote verantwoordelijkheid bij de diaconie. Hoe gaan we met gemeenschapsgeld zo zorgvuldig mogelijk om? Hoe geven we dat uit? Aan welke gezinnen verlenen we hulp en hoe kun je dat het beste doen? Soms heb je te maken met mensen die niet met geld kunnen omgaan. Dan is het beter om in natura te helpen, om eens een boodschappenpakket langs te brengen, om de rekening van de nieuwe wasmachine te betalen, of de reparatie van de auto, als die auto in het gezin onmisbaar is.”

Is er een Bijbels kader te geven voor diaconale hulp?

„Bijbels diaconaat is het met een bewogen hart omzien naar de naaste, de ander met troostelijke redenen bijstaan in zijn nood, en dat alles met het oog op iemands zielenheil. We moeten samen het leven door, maar we moeten er ook eens weer uit.”

Gereformeerde Gemeenten houden eerste diakendag

De deputaatschappen diaconale en maatschappelijke zorg (DMZ) en bijzondere noden (BN) van de Gereformeerde Gemeenten houden vrijdag voor het eerst een landelijke diakendag. Het programma (met een middag- en een avondgedeelte) bevat een hoofdlezing van ds. C. van Ruitenburg, voorzitter van DMZ, over ”Het diakenambt, een onderschatte roeping?” Aansluitend zijn er workshops over onder meer ”Een levend dankoffer” door ds. Samir Yacco uit Damascus, ”Diaconaat zonder geld” (door Bert de Wit, evangelist in Guinee), ”Diaconaat en gemeentopbouw” (door Maarten Dekker, namens deputaatschap Israël en student aan de Theologische School), de zorg voor kwetsbaren in de gemeente (door Bert Regterschot van zorginstantie Helpende Handen), zorg voor jongeren (door Jan de Waard van DMZ) en ziekenbezoek (door ds. G. J. van Aalst, predikant te Klaaswaal). De diakendag wordt gehouden in de Bethelkerk van de gereformeerde gemeente te Tricht-Geldermalsen.

Ds. C. van Ruitenburg

C. van Ruitenburg werd op 18 december 1963 in Hendrik-Ido-Ambacht geboren. In het maatschappelijk leven werd hij verkoopleider, in Hendrik-Ido-Ambacht diende hij als diaken en daarna als ouderling. In 2009 werd hij toegelaten tot de studie aan de Theologische School van de Gereformeerde Gemeenten in Rotterdam. Op 11 september 2013 werd hij bevestigd tot predikant in Krimpen aan den IJssel. Sinds 2018 is ds. Van Ruitenburg voorzitter van het deputaatschap DMZ (diaconale en maatschappelijke zorg) van de Gereformeerde Gemeenten. Hij is gehuwd en vader van negen kinderen.