Altijd omrijden. Dat scenario ziet familie Van den Top voor zich als ProRail het pad over het spoor blokkeert met betonblokken. Een pad dat bijna pal voor hun huis ligt. Het dreigement van sluiting hangt nu in de lucht: het risico op ongevallen is te groot, zegt de spoorbeheerder.

In de 35 jaar dat ze aan de Poelakkerweg in Lunteren wonen, is er naar hun weten geen ongeluk gebeurd, zegt Margriet van den Top. Met haar man drinkt ze deze zonnige najaarsmiddag een biertje in de achtertuin.

Zelfs vanuit de tuinstoel horen ze de bellen goed rinkelen. Elk kwartier. Maar die bellen zijn niet van het beruchte pad over de rails. Dat heeft geen tingelende bellen, rode knipperlichten en neerdalende hefbomen. Het geluid komt van de bewaakte overweg nog geen honderd meter verderop. Dus vlak bij het overwegje dat dicht moet.

Je zou denken: doe niet zo moeilijk, neem dan die overweg honderd meter verderop. Zo simpel is het niet, verzekeren de twee bezwaarde bewoners. Wie over de bewaakte overweg rijdt, moet verplicht rechtdoor rijden, en mag dus niet meteen linksaf slaan, hun eigen straatje in. Een rondje om is zo’n 500 meter extra.

Het gaat om woongenot, zegt ze. „Ik wil gewoon met de auto direct mijn straat in kunnen rijden.” Over het enkelspoor, dat voor het huis aan de Poelakkerweg ligt, rijdt de Valleilijn op het traject tussen Amersfoort en Ede.

Hefboompje

Duizend euro zegde ProRail dertien bewoners dit jaar toe, als zij hun recht wilden afstaan om de overweg te gebruiken. Elf zouden er akkoord zijn. Vorige week zei ProRailtopman Pier Eringa dat hij niet meer gaat wachten op inspraakprocedures waarin bewoners bezwaar kunnen maken. De gevaarlijkste overwegen zonder bomen en bellen moeten dicht.

Voor ongeveer een kwart van de 113 onbewaakte overwegen wacht dat scenario dit jaar nog. „Als er weer een ongeluk gebeurt, willen wij niet het verwijt krijgen dat we niks doen”, aldus Eringa.

Zij zijn ook voor veiligheid, verzekeren de Van den Tops. „Ze kunnen toch gewoon een hefboompje plaatsen?” Ze kent straten die nog gevaarlijker zijn. En scholen in Lunteren oefenen hier met verkeerslessen, dus kinderen leren er volgens haar veilig oversteken.

Dorpskarakter

Bij overbuurman Peter Zuurbier van de Zandkampweg gaat het niet alleen om gemak, maar ook om de geschiedenis van het smalle pad over de treinrails. Hij vertelt over meneer Dinger, een notaris die begin vorige eeuw in een villa aan de Lunterse Dorpsstraat woonde. In 1907 werd de spoorlijn aangelegd. Dingers werknemers werkten aan de andere kant van het spoor en moesten een eind lopen voor ze konden oversteken. Daarom regelde de notaris met de Spoorwegen dat er een overpad kwam.

Bewoners kregen het ”recht van overpad”, dat netjes werd vastgelegd in een juridisch document. Dat recht hebben ze nog altijd. „En daar kan ProRail niet zomaar aan voorbijgaan”, vindt Zuurbier. „We leven in een rechtsstaat, waarin ieders rechten worden gerespecteerd.”

Als de overweg eenmaal wordt afgesloten, gaat die nooit meer open, vreest Zuurbier. De onbewaakte oversteekplaats hoort volgens hem bij het dorpskarakter van Lunteren. Dingers erfenis is hem als omwonende tot op de dag van vandaag dienstbaar.

Zuurbier wijst op de parkeerplaats aan de zijkant van zijn woning. Zijn twee kleine auto’s passen er prima, maar een wagen van groot formaat kan er niet meer draaien. En draaien zal in het smalle straatje wel nodig zijn als de overgang dichtgaat, want dan kan hij nog maar langs één kant zijn straat uit.

De bellen klingelen. Niet veel later passeert de blauwe Connexxiontrein. Nee, met een rechtszaak dreigt Zuurbier nog niet, zoals zijn overbuurvrouw Van den Top. Liever zoekt hij „met zijn allen een goede oplossing.” Binnenkort komt ProRail op bezoek.

Keukentafel

De spoorbeheerder wist bewoner Rik van Harn al te overtuigen aan de keukentafel. Van Harn houdt ook van nostalgie. „Dit vind je volgens mij nergens meer, een onbewaakte overweg midden in een dorp. In Groningen zie je nog wel dat de bewoners van één woning het overpad mogen gebruiken.” Maar niet voor dertien omwonenden. „Dat recht ligt voor altijd vast, al verkoop je je huis honderd keer.”

De veiligheid van iedereen gaat volgens Van Harn echter boven zijn eigen rechten. „Ik heb een prima gesprek gehad met ProRail. Het is jammer dat het overpad dichtgaat, maar ik ben het ermee eens. Levensgevaarlijk als iemand een keer oversteekt zonder op te letten.”

Dat ProRail geen duizenden euro’s uitgeeft voor een slagboom, begrijpt hij wel. „Het is zo duur dat ze er niet eens over willen nadenken, vertelden ze mij. Vanuit hun gezichtspunt logisch voor zo’n paadje.”

ProRail: Alle reden overweg Lunteren te sluiten

Er is „alle reden” voor ProRail om de onbewaakte spoorwegovergang in Lunteren te sluiten. Dat stelde ProRail-zegsman Aldert Baas dinsdag desgevraagd.

De ProRail-woordvoerder vindt het goed te verdedigen om de onbewaakte overgang in het Veluwse dorp op te heffen. „Op 76 meter van deze overweg ligt een andere overweg met bomen en bellen. Omwonenden kunnen redelijkerwijs deze overweg als alternatief gebruiken.”

Bewoners in Lunteren zeggen dat de bewuste onbewaakte overweg –tussen de Poelakkerweg en de Zandkampweg– per 1 november dichtgaat, of ze het daarmee eens zijn of niet. Kan de ProRail-zegsman dat bevestigen? „We zijn hier nog over in voorbereiding en stemmen dit af met de rechthebbenden en de gemeente.”

Vele tonnen

Het plaatsen van bomen, bellen en lampen op een onbewaakte overweg kost „vele tonnen”, zegt Baas. „Bovendien is de veiligste overweg een opgeheven overweg. Ook op overwegen met bomen en bellen kunnen ongelukken gebeuren.”

Baas stelt dinsdag dat onbewaakte spoorovergangen als in Lunteren „niet meer van deze tijd” zijn. Dat soort overwegen heten Niet Actief Beveiligde Overwegen (NABO’s). Die hebben dus geen bomen, bellen en lampen.

Omdat er ook maar weinig NABO’s in Nederland te vinden zijn, is niet iedere verkeersdeelnemer daarmee bekend, legt Baas uit. „Dat maakt dit soort overwegen bij uitstek levensgevaarlijk. Op de snelweg zijn dit soort gevaarlijke kruispunten allang uit den boze. Daar zijn enkel nog ongelijkvloerse kruisingen. Op het spoor lopen we achter.”

Stiller

Het overgrote deel van de NABO’s bevindt zich in het noordoosten van Nederland. „Deze overwegen liggen op baanvakken waar voorheen minder frequent treinen reden en waar relatief weinig wegverkeer was. Dit is tegenwoordig niet meer zo. Treinen rijden vaker, op hogere snelheid, en zijn stiller geworden.”

ProRail wil de huidige 113 onbewaakte overwegen het liefst dit jaar nog sluiten, zegt Baas. „We zijn in overleg met alle betrokken gemeenten.” ProRail vindt dat er nu niet genoeg vaart zit achter het sluiten van de NABO’s. „We willen voorkomen dat we straks moeten constateren dat er weer een ongeluk gebeurde, terwijl maatregelen voor het oprapen lagen.”

Dit jaar vonden op onbewaakte overwegen twee aanrijdingen met dodelijke afloop aan, zegt de ProRail-woordvoerder. „En vrijwel dagelijks zijn er meldingen van bijna-aanrijdingen. Die meldingen hebben grote impact voor machinisten. Ook kan er vertraging optreden.”