Emotioneel vinden Willem-Alexander en Máxima het om weg te gaan van de Eikenhorst. Hun kinderen zijn er opgegroeid. Vijftien jaar hebben ze er gewoond. Eerst als prins en prinses, later als koning en koningin.

Het aanstaande koningspaar zou op „een gepast moment” verhuizen naar Huis ten Bosch, zei de Rijksvoorlichtingsdienst in 2013 op de avond dat koningin Beatrix haar aftreden aankondigde. Dat moment nadert snel: rond de kerstvakantie, vertelde de koning afgelopen zomer op het groene gazon van Villa Eikenhorst. Het was toen de laatste keer dat zijn gezin voor de jaarlijkse fotosessie poseerde bij de Wassenaarse woning.

De oplevering van het gerenoveerde Paleis Huis ten Bosch wordt eind dit jaar verwacht. Al met al kan de koning de verhuisdozen zo langzamerhand gaan inpakken.

Versleten

Huis ten Bosch stond een paar jaar in de steigers. Nadat prinses Beatrix in 2014 naar Lage Vuursche verkaste, moest er nodig wat gedaan worden aan asbest, waterschade en houtrot. Het paleis was als een huis waar dertig jaar niets aan veranderd is. Muren en plafonds vertoonden scheuren. Houtworm tastte het paneelwerk in de Japanse Zaal aan.

Stopcontacten waren niet geaard en de waterleidingen nog van lood. Schoorstenen brokkelden af, het dak lekte, ijzeren rioleringspijpen waren doorgeroest. Zwaar verouderde technische installaties vroegen om modernisering, net als de beveiliging. De bordestrap en de gevel waren toe aan een opknapbeurt. Evenals de tot op de draad versleten historische gordijnen in de Chinese Zaal en het behang dat daar was aangevreten door zilvervisjes.

Het Goudse bouwbedrijf J. P. van Eesteren, dat het project uitvoerde, sloopte oude plafonds en sanitair. Ook kreeg het rijksmonument aan het ’s-Gravenhaagse Bos tien liften, een keuken en nieuwe installaties voor elektra, water en klimaat.

Zonnepanelen

Gedoe was er over de verbouwingskosten. Eerst zou de renovatie 35 miljoen euro kosten. Later 59 miljoen. Vorig jaar kwam er nog eens 4,1 miljoen bij door bouwkundige tegenvallers. Tot grote ergernis van de Tweede Kamer.

Of de koning het gebouw nu zou gaan gebruiken of niet, deugdelijk onderhoud was sowieso nodig. Omdat Huis ten Bosch in de top 100 van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed staat, moet het Rijk het nu eenmaal goed onderhouden.

De koning zelf heeft geen invloed op de restauratie. De zeggenschap ligt bij de staat, als eigenaar van het paleis. Willem-Alexander krijgt alleen de beschikking over de woning. Voorzieningen voor privégebruik moet hij zelf betalen. De schatkist sponsort dus geen zwembad of fitnessruimte.

Wensen had Willem-Alexander wel: hij wilde zonnepanelen. Maar dat mocht niet; de wet verbiedt wijzigingen aan het uiterlijk van rijksmonumenten. GroenLinks en D66 vroegen Rutte vorige week de regels aan te passen, maar daar ging de premier niet in mee. Wel deed hij de toezegging dat er zonnecollectoren komen op het dak van Paleis Noordeinde.

Oranjezaal

Voordat de renovatie begon, mocht het publiek de beroemde Oranjezaal van het paleis bewonderen. Binnen no time waren de 25.000 –gratis– kaartjes vergeven aan mensen die er bijzondere schilderingen uit de Gouden Eeuw wilden zien. Amalia van Solms liet de tientallen doeken, panelen en gewelfschilderingen maken als eerbetoon aan haar overleden echtgenoot Frederik Hendrik. De stadhouder zelf heeft Huis ten Bosch nooit helemaal af kunnen zien. Kort voordat het gebouw opgeleverd werd, overleed de Stedendwinger.

Na Amalia van Solms had het paleis diverse bewoners van koninklijken bloede. Tijdens de Franse overheersing kreeg het Bataafse volk Huis ten Bosch in handen. Het gebouw deed dienst als museum van de schilderijencollectie van Frederik Hendrik. Al snel verloederde het statige pand.

In 1813, met de komst van het Koninkrijk der Nederlanden, veranderde dat. Er woonden weer regelmatig Oranjes, vooral in de zomermaanden. Koning Willem I bijvoorbeeld, en koningin Sophie na de scheiding van tafel en bed met Willem III. Wilhelmina verbleef er tijdens de Eerste Wereldoorlog, omdat het toen lastig was om naar Het Loo in Apeldoorn te gaan.

Ternauwernood overleefde het historische pand de Tweede Wereldoorlog. De bezetter had plannen om het paleis af te breken. Zover kwam het niet. Wel was een grondige restauratie nodig van het door de Duitsers zwaar gehavende gebouw.

Huwelijksaanzoek

Na de renovatie in de jaren vijftig gebruikte Juliana Huis ten Bosch voor officiële ontvangsten. Zij woonde op Soestdijk; opvolger Beatrix koos voor Huis ten Bosch. Net als Willem-Alexander dus.

Herinneringen liggen er voor hem genoeg in het Haagse Bos. De koning groeide er op als tiener. Op de bevroren vijver in de paleistuin vroeg hij Máxima ten huwelijk. Broer Friso overleed er in 2013.

Huis ten Bosch mag dan zijn woonpaleis worden; het is meer dan een privéwoning. De Wassenaarse vleugel herbergt weliswaar de woon-, slaap- en studeerkamers, in de Haagse vleugel bevinden zich gastenverblijven en in het centrale deel representatieve ruimten.

Straks zal Huis ten Bosch ook weer gebruikt worden voor officiële ontvangsten zoals audiënties en bijeenkomsten. Dat gebeurde in 2014 al, toen het koningspaar er regeringsleiders ontving die aan de Nucleaire Veiligheidstop deelnamen.

Waarschijnlijk zien we de koning, net als zijn moeder, straks zijn kersttoespraak houden in het paleis. En wellicht poseert hij met een volgend kabinet op de bordestrappen, zoals ook zijn moeder en grootmoeder deden.

Een blik in de privévertrekken zit er niet in. Toen de koning deze zomer vertelde dat zijn dochters mochten meedenken over de inrichting van hun eigen kamer, waagde een journalist het erop. Welke kleuren de meiden hadden gekozen, vroeg ze. Even keek het koningspaar elkaar vertwijfeld aan. Moest de hele wereld dit weten? „Geen roze en geen blauw”, antwoordde Willem-Alexander met een grijns.