Preventie van zelfdoding is gebaat bij begripvol luisteren en samen hulp zoeken
Elke dag overlijden er in Nederland vijf mensen door zelfdoding. In de leeftijdsgroep tussen de 10 en de 20 jaar ging het vorig jaar om 81 personen. Dat is een stijging van 70 procent ten opzichte van 2016, toen 48 jongeren een eind aan hun leven maakten. Zelfdoding is bij deze tieners de belangrijkste doodsoorzaak, meer dan kanker of verkeersongevallen.
Achter deze kille cijfers gaan 81 aangrijpende verhalen schuil. Verhalen die slechts met moeite gedeeld worden met elkaar, want zelfdoding roept onmiskenbaar het gevoel op van falen. Falen van de persoon zelf, die misschien al jaren geen idealen meer had en geen andere uitweg zag. Maar ook van de omgeving: de ouders, de school, de kerk. Daar overheerst vaak het gevoel van schuld. Hoe bestaat het dat we dit niet aan zagen komen? Hadden we haar nu maar niet alleen gelaten! Waarom heb ik zijn appje niet serieus genomen?
Behalve schaamte is er het ongemak om te praten over persoonlijke gevoelens. Het weer en het werk, de vakantie en de auto zijn dankbare onderwerpen, maar het is veel moeilijker om af te steken naar de diepte. Negatieve gevoelens bespreken is alleen mogelijk als de maskers afgaan, en dat maakt mensen kwetsbaar.
Toch is dat invoelende gesprek een sleutelbegrip als het gaat om zelfdoding. Dat geldt in de eerste plaats voor het voorkómen ervan. Zwijgen is geen optie. Veel jongeren die denken aan suïcide, voelen zich eenzaam, ongehoord, niet gewaardeerd, alsof niemand interesse in hen heeft. Het stellen van die gevoelige vraag („Denk je weleens: voor mij hoeft het niet meer?”) is al moeilijk, luisteren naar het antwoord is nog lastiger. Al te snel vult iemand het antwoord voor de ander in of velt er zijn oordeel over. Begripvol luisteren en samen hulp zoeken kan al veel opluchting geven.
Zwijgen is ook geen optie in de media. Een ongeschreven regel in de journalistiek is dat media terughoudend berichten over concrete gevallen van zelfdoding omdat het kan leiden tot imitatiegedrag. Dat is terecht, zeker als die berichtgeving mensen op ideeën kan brengen of de indruk wekt dat zelfdoding de oplossing voor hun problemen is. Daar staat tegenover dat het belangrijk is te informeren over de mogelijkheden om hulp te vinden. In dat licht bezien is het onbegrijpelijk dat media zo positief schrijven over voltooid leven en dat er niet meer weerstand is tegen populaire filmseries die zelfmoord romantiseren. Dat die verboden zouden moeten worden, is geen vraag meer voor wie beseft dat er elk moment duizenden mensen rondlopen met gedachten aan suïcide.
Zwijgen is ook geen optie voor nabestaanden. Ook zij lopen vaak vast, raken soms in een uitzichtloos moeras. Hun leed, boosheid, gebrokenheid is nauwelijks te peilen. Laat bij hen de goedbedoelde woorden maar thuis, ook voor hun geestelijke vragen. Wie zo’n situatie van dichtbij meemaakt, laat het wel uit zijn hoofd om een hard geestelijk oordeel te vellen. In dat geval is zwijgen beter, zoals bij de vrienden van Job.
