Zes vragen en antwoorden over de Irandeal
De Irandeal werd in 2015 gesloten met het doel Teheran te laten stoppen met het ontwikkelen van een kernwapen. Wat is de achtergrond en wat is de inhoud van de overeenkomst? Zes vragen.
Waarom kwam de Irandeal in 2015 tot stand?
Allang was bekend dat Iran nucleair onderzoek deed. Teheran beweerde dit te doen voor civiele en medische doelen. Rond 2000 ging de internationale gemeenschap daar aan twijfelen. Er werden geheime locaties met kerninstallaties ontdekt. Daaruit werd de conclusie getrokken dat het land in staat was een kernbom te ontwikkelen. Dat leidde ertoe dat de VN-Veiligheidsraad in totaal zes resoluties aannam en uiteindelijk sancties oplegde. Toen in 2009 bleek dat Iran desondanks doorging met zijn kernwapenprogramma dreigde de Amerikaanse president Obama met luchtaanvallen. Israël overwoog zelfs een kernbom in te zetten. In 2013 begonnen de VS geheime onderhandelingen, die twee jaar later tot een akkoord leidden.
Wat werd er bij de Irandeal afgesproken?
Iran zou zijn nucleair programma uitsluitend gebruiken voor civiele en medische doeleinden. Het land beloofde nooit kernwapens te zullen ontwikkelen of aanschaffen. In ruil hiervoor werden de sancties geleidelijk afgeschaft.
Wie sloten dit akkoord?
Naast Amerika zetten ook de vier andere permanente leden van de VN-Veiligheidsraad hun handtekening onder de overeenkomst. Dat waren Rusland, China, Frankrijk en Engeland. Verder ondertekende Duitsland, de belangrijkste handelspartner van Iran, de overeenkomst. Op een later moment zetten ook de andere leden van de VN-Veiligheidsraad hun handtekening onder het verdrag.
Wat zijn de kritiekpunten op het verdrag?
Het grootste kritiekpunt van Trump en een aantal experts is dat er in het verdrag te veel grote mazen zitten waardoor Iran de mogelijkheid houdt om –op den duur– kernwapens te ontwikkelen. Zolang het land beschikt over splijtstof, zoals uranium of plutonium, is het in principe daartoe in staat. De productie van plutonium werd geblokkeerd; die van uranium niet helemaal. Iran moest die splijtstof voor 98 procent van de hand doen.Ook bleef een derde van de centrifuges waarin deze stof wordt verrijkt, in bedrijf.
Tweede kritiekpunt is dat het verdrag een beperkte looptijd heeft. Sommige afspraken gelden voor acht, andere voor vijftien jaar. Derde punt is dat de controles die het internationaal atoomagentschap IAEA uitvoert onvoldoende garanties bieden. De controleurs worden niet overal door Iran toegelaten. Dat schept onzekerheid.
Is door de terugtrekking van de VS het verdrag geheel vernietigd?
Dat is niet zonder meer waar. De andere ondertekenaars zeggen zich te blijven houden aan de afspraken met Teheran. Inmiddels heeft de Iraanse regering duidelijk gemaakt de samenwerking met hen te willen continueren. China heeft in een reactie op Trumps besluit gesteld geen reden te zien om het verdrag op te zeggen. Rusland volgt ook die lijn maar heeft wel uitge- sproken dat het de samenwerking met Iran zal verstevigen als andere landen de afspraken opzeggen.
Wat betekenen de sancties?
De sancties die de VS nu weer opleggen, hebben niet alleen effecten voor het Amerikaanse bedrijfsleven, maar ook voor buitenlandse bedrijven die zakendoen met Iran. Wel krijgen ondernemingen zes maanden de tijd om bestaande contracten af te wikkelen. De grootste groei van export naar Iran kwam ten goede aan Europese bedrijven. Wanneer deze Europese bedrijven ook handelsbelangen in de VS hebben, zullen de sancties hen treffen.
