Dit voorjaar waren we op bezoek bij onze amishvrienden in de Verenigde Staten. Jaren geleden heb ik bij hen ingewoond voor mijn onderzoek naar duurzaamheid en waarden. De amish vormen een interessante gemeenschap omdat ze zo duidelijk kiezen voor waarden die voor hen belangrijk zijn en deze vertalen naar hun levenskeuzes. Ik heb dit in mijn proefschrift ”waardenweging” genoemd. Bij iedere vernieuwing die van binnenuit of van buitenaf op hun pad komt, nemen de amish de tijd om te onderzoeken wat het effect van deze vernieuwing op hun waarden is. Is er een positief effect, dan staan ze de vernieuwing toe. Bij een negatief effect wijzen ze de vernieuwing af. Maar meestal is er een grijs gebied, waarbij ze de vernieuwing gecontroleerd overnemen, op hun voorwaarden. Omdat ze dit als groep beslissen, houden ze zichzelf en elkaar aan de gekozen weg. Dat is de kracht van de gemeenschap.

Wat zijn nu die waarden van de amish? Mijn onderzoek richtte zich op duurzaamheid, maar milieuwaarden spelen slechts een minimale rol in deze gemeenschap. Het zijn andere waarden die ten grondslag liggen aan hun eenvoudige levensstijl met een aanzienlijk lagere milieudruk dan die van hun Amerikaanse buren. Eenvoud en de gemeenschap staan voorop. De eenvoud uit zich in meubels die een leven lang meegaan. In kleding die praktisch en sober is en wordt gedragen tot ze versleten is. Mode komt hooguit terug in een afwijkend stiksel of een net ander mouwtje. Daarvoor hoeft niet ieder jaar een nieuwe garderobe te worden aangeschaft. Voedsel verbouwen ze voor een groot deel zelf. Bij ons bezoek waren de groene asperges rijp en aten we soms wel twee maaltijden per dag met asperges. Amish hoeven niet iedere drie jaar een nieuwe auto. Gedurende hun volwassen leeftijd kopen ze gemiddeld drie keer een nieuwe koets. Amish zijn niet aangesloten op het elektriciteitsnet, wat aanzienlijk wat apparaten in huis scheelt. Wat belangrijk is, is dat ze deze keuzes direct koppelen aan hun geloof en waarden. Ze zijn van mening dat je als christen niet gefocust moet zijn op bezit en niet de aandacht op jezelf moet richten door dure, opzichtige kleding. Het gaat om wie je bent, niet om wat je hebt.

Daarbij komt de waarde van de gemeenschap om de hoek kijken. Iedere amish weet zich gedragen door de gemeenschap en vindt daarin zijn of haar identiteit. Je weet dat je altijd op die gemeenschap kunt terugvallen. In geestelijke en sociale, maar ook in materiële zin. Tegelijk heeft die gemeenschap een grote kracht. Dat ligt vooral ook in het gezamenlijk formuleren van wat je echt belangrijk vindt in het leven en om je daar ook aan te houden. In je eentje is het heel moeilijk om een levensstijl te kiezen die afwijkt van het normale. Maar als je die als gemeenschap kiest, kun je elkaar helpen om erbij te blijven. Om toch die afwijkende keuze te maken, omdat je weet dat het uiteindelijk veel beter past bij de waarden die je wilt nastreven.

Daar ligt ook de uitdaging voor ons. In de kerk zijn we erg huiverig om elkaar aan te spreken op onze levensstijl. Dat is privé, daar kom je niet aan. Toch zou het volgens mij heel goed zijn wanneer we als kerkelijke gemeenschappen de tijd nemen om te praten over hoe we onze waarden koppelen (of zouden willen koppelen) aan onze omgang met geld, tijd en materiële keuzes. Hoe maak je keuzes in je werk, ga je wel of niet vliegen, welke keuzes maak je op het gebied van voeding? Het zijn spannende gesprekken, omdat mensen bang zijn elkaar de maat te nemen. Maar als het gesprek begint vanuit waarden, krijgt het een andere kleur. Dan is het een gesprek over hoe je je geloof praktisch kunt vertalen en hoe je daarin je diepere verlangens naar wat echt waarde heeft ruimte kunt geven. Dat zijn waardevolle gesprekken. Het kan echter nog meer zijn. Je kunt commitment uitspreken naar elkaar en elkaar helpen je te houden aan wat je je hebt voorgenomen. Je hebt elkaar nodig om het vol te houden. Bij de amish leidt dit tot een eenvoudige levensstijl waarin mensen niet gericht zijn op iedere nieuwe gadget, maar tevreden zijn met wat ze hebben en gericht zijn op de ander. Dat dit ook een positief effect heeft op het milieu is mooi meegenomen. Maar zo gek is het natuurlijk niet. Wanneer je serieus christelijke waarden vertaalt in een leefstijl, kan het niet anders dan dat daarin de zorg voor de aarde en voor de ander zichtbaar wordt.

Dr. Martine Vonk werkt als lector ethiek en technologie bij Saxion.