Nobelprijs natuurkunde naar meten van zwaartekrachtsgolven
De Nobelprijs voor Natuurkunde 2017 is toegekend aan Rainer Weiss, Barry S. Barish en Kip S. Thorne, „voor hun doorslaggevende bijdragen aan de LIGO-detector en de detectie van zwaartekrachtgolven.”
Dat maakte het Nobel-comité van de Zweedse Academie van Wetenschappen dinsdag rond het middaguur bekend.
De winnaars van de Nobelprijs speelden een leidende rol in het bedenken van de LIGO-detector (van Laser Interferometer Gravitational-wave Observatory) die gebouwd werd om de zwaartekrachtsgolven te meten die Albert Einstein op grond van zijn algemene relativiteitstheorie al had voorspeld. De LIGO-detector slaagde er in 2015 voor het eerst in een directe waarneming te doen van een zwaartekrachtgolf.
Een zwaartekrachtsgolf is een minuscule rimpeling van de ruimtetijd die ontstaat door de botsing van bijvoorbeeld twee zwarte gaten. In dagelijks leven zal niemand merken dat een zwaartekrachtsgolf voorbij komt. De trilling van een passerende vrachtauto is al vele malen sterker, evenals het geruis van de branding van de zee.
Dat maakte het LIGO-project zo uniek. Het is het meest gevoelige apparaat om trillingen te detecteren dat de mensheid ooit heeft gebouwd.
Op 14 september 2015 namen beide LIGO-detectoren (in Livingston, Louisiana en Hanford, Washington in de Verenigde Staten) voor het eerst direct rimpelingen in de ruimtetijd, zogeheten zwaartekrachtgolven, waar. De wetenschappers van de zogeheten LIGO-Virgo Collaboration (LVC) maakten hun baanbrekende ontdekking op 11 februari 2016 bekend. Deze eerste meting van zwaartekrachtgolven was een mijlpaal in de natuurkunde en astronomie.
Sindsdien zijn er nog drie keer zwaartekrachtgolven van twee botsende zwarte gaten gedetecteerd. De meest recente van deze detecties, op 14 augustus 2017, is voor het eerst met drie detectoren tegelijk gedaan, namelijk de twee LIGO-detectoren en de geüpgradede Advanced Virgo bij Pisa in Italië die vanaf 1 augustus 2017 is aangesloten bij de LIGO-detectoren. De Advanced Virgo detecteerde op 14 augustus de eerste zwaartekrachtgolven.
Rainer Weiss is emeritus hoogleraar in de natuurkunde van MIT; Kip Thorne is emeritus Richard P. Feynman professor van theoretische fysica van Caltech. Beide hoogleraren hebben in de jaren 80 van de vorige eeuw het LIGO in de Verenigde Staten voorgesteld als een manier om zwaartekrachtgolven te detecteren. Weiss en Thorne speelden samen met Barish, Linde Professor of Physics, emeritus van Caltech, een leidende rol in het bedenken van de technologie om zwaartekrachtgolven te detecteren.
Lees ook:
Zwart gat prikkelt de fantasie.
Bestaan Einsteins zwaartekrachtsgolven echt?
