Kom maar op met personeel, zegt binnenvaart
De binnenvaart kampt met een tekort aan gekwalificeerd personeel. Zo’n 20 tot 30 procent van de schippers en matrozen komt inmiddels uit het buitenland, zegt Michiel Koning, secretaris sociale zaken van het Centraal Bureau voor de Rijn- en Binnenvaart (CBRB).
„De instroom van vakbekwame mensen uit het beroepsonderwijs is onvoldoende om de totale behoefte te kunnen dekken”, aldus de zegsman van de brancheorganisatie. „Werkgevers hebben daarom de afgelopen jaren meer buitenlandse medewerkers aangenomen. Zij zijn voornamelijk afkomstig uit Polen, Tsjechië en Roemenië.”
Schipper Chris van Loon (55) uit Goeree-Overflakkee, sinds veertig jaar actief in de binnenvaart, herkent deze ontwikkeling. „Je ziet steeds meer Tsjechen en Polen aan het roer. Het zijn hardwerkende mensen, is mijn ervaring.’’
Veel mensen uit het voormalige Oostblok stromen door naar functies van kapitein of stuurman, constateert Van Loon. Wat vindt hij daarvan? „Daar vind ik in principe niets van. Het gaat erom dat mensen goed gekwalificeerd zijn.”
Niet alleen stuurlieden en kapiteins zijn volgens Van Loon nodig, ook matrozen. „Vooral die laatste groep is moeilijk te vinden.”
Michiel Koning van het CBRB zegt dat er de laatste jaren al hard gewerkt is om de instroom van vakbekwaam personeel te vergroten. „Dit is een vraagstuk voor werkgevers- en werknemersorganisaties samen. De afgelopen tien jaar hebben zij scholen al extra subsidie toegekend voor het begeleiden van leerlingen in de praktijk. Er was namelijk een hoog uitvalpercentage. Leerlingen zitten 80 procent van hun schooltijd op de vaart om het vak te leren. Het risico op eenzaamheid, zich niet thuis voelen in de bedrijfstak, is dan aanwezig. Daarom is een goede begeleiding heel belangrijk. Leerlingen hebben geregeld telefonisch contact met iemand van de opleiding. Inmiddels is het uitvalpercentage al teruggedrongen.”
Twee jaar geleden is bovendien een zijinstroomtraject ingevoerd voor volwassenen die een binnenvaartberoep in korte tijd willen leren. „Dit heeft al extra mensen opgeleverd”, zegt Koning. Of dit voldoende is om het tekort weg te werken, is de vraag.
Schipper Van Loon noemt zijn vak prachtig, „maar er zitten ook een paar nadelen aan. Je leidt een onregelmatig en nomadisch leven. Je bent overal en je weet niet waar je morgen bent.” En de mensen veranderen, constateert hij. „Vroeger werkte je om in je bestaan te kunnen voorzien. Of je je werk leuk vond, kwam op de tweede plaats. Dat is nu heel anders.”
Die veranderde houding –werk moet vooral leuk zijn– speelt een rol bij het tekort, maar feit is volgens de schipper dat het eigenlijk altijd moeilijk is geweest om mensen op de vaart te krijgen. „Vroeger was het gewoner om het beroep van je vader uit te oefenen. Tegenwoordig zijn er meer mogelijkheden, bijvoorbeeld om te gaan studeren.”
Van Loon wijst er wel op dat de binnenvaart de afgelopen jaren sterk geprofessionaliseerd is. „De grotere rederijschepen werken vaak met twee ploegen: twaalf uur op, twaalf uur af. En dat dan een week lang. De andere week is men vrij.” Bij zo’n constructie weet je beter waar je aan toe bent. „Je kunt dan voor je vrije week dingen plannen.”
De Zuid-Hollandse schipper werkt vooral in Nederland, België en een stukje Duitsland. Iemand die al veertig jaar vaart, moet het vak toch wel mooi vinden? „Vroeger heb ik weleens gezegd: Dit is geen leven. Maar ook: Dit is pas leven. Het zit er tussenin. In ieder geval is werken in de binnenvaart nooit saai.”
Al jaren geen cao meer voor schipper en matroos
De binnenvaart heeft sinds 2014 geen bedrijfstak-cao meer. Het aantal werkgevers is te klein geworden om een cao te kunnen vaststellen, zegt Michiel Koning van het CBRB. Wel hebben sommige rederijen een ondernemings-cao.
Voor de hele bedrijfstak is er een verplicht gestelde pensioenregeling. Volgens de loontabel 2017 van de binnenvaart verdient een matroos op een vrachtschip die jonger is dan 23 jaar tussen de 1070 en de 1245 euro bruto per maand. Is hij of zij eenmaal 23, dan is dat bedrag gestegen tot 1770 euro. Een kapitein verdient tussen de 2100 en de 2230 bruto – al naar gelang de grootte van het schip. Een schipper op een vrachtschip ontvangt 2017 euro. Boven op het salaris krijgt binnenvaartpersoneel toeslagen voor onregelmatige diensten en voor werken in het weekend. Het gaat daarbij om percentages van 16 tot 24 procent van het salaris.
