Ook kinderen kwamen maandagavond om, bij de bloedige aanslag na het concert van de Amerikaanse tieneridool Ariana Grande in de Manchester Arena. „Als een terrorist mensen zwaar wil shockeren, treft hij kinderen. Dan is de verontwaardiging over zo’n aanslag extra groot. Iedereen heeft of kent immers kinderen”, aldus De Ruyver dinsdagmorgen in een eerste reactie op het nieuws over de terreuraanslag.

Crimineel verleden

Verbaasd is De Ruyver, verbonden aan de universiteit van Gent en oud-veiligheidsadviseur van de voormalige Belgische premier Verhofstadt, allerminst over de zoveelste onheilstijding. „Ik schrik niet van dit nieuws. Het lag in de lijn der verwachtingen. Ik denk ook aan de recente aanslag op 22 maart in Londen bij de Westminster Bridge, waar een terrorist inreed op mensen en waarbij zes doden vielen. Terreur is niet een fenomeen van vandaag of morgen. We zullen er jaren last van hebben. De wereld zit vol conflicthaarden, op tal van plaatsen worden vuurtjes gestookt en onderhouden. Dan denk ik onder meer aan mensen met een crimineel verleden, die niet meer aan het werk raken, die geen perspectief meer zien, zich tegen de samenleving keren en een ultieme daad willen stellen.”

De Ruyver wil voorzichtig zijn in het concreet duiden van de terreuraanslag in Manchester. „Islamitisch terrorisme is inderdaad een mogelijkheid. Maar we moeten oppassen om te snel met die vlag te zwaaien.”

Weliswaar was IS bij diverse recente terreuraanslagen in Europa betrokken, toch is het nog maar de vraag of bij menig aanslag de islamitische terreurorganisatie nu werkelijk een doorslaggevende rol speelde, stelt De Ruyver. „Bij nogal wat aanslagen bleken de daders ontaarde figuren te zijn met een crimineel verleden. Dan denk ik aan de daders achter de aanslagen op 22 maart 2016 in Brussel, aan de man die op 14 juli 2016 met een vrachtwagen in Nice inreed op een mensenmassa en ook aan de man die op 19 december 2016 met een truck een aanslag pleegde op de Kerstmarkt in Berlijn. Telkens betrof het doorgedraaide en ontaarde kerels die zich tegen de samenleving keerden.”

Maar die mannen hadden toch wel een link met islamitisch terrorisme?

„Het zijn vaak figuren uit de drugswereld en niet zozeer doorwrochte islamitische radicalen. Wel ging bijvoorbeeld de aanslagpleger in Nice een paar maanden voor zijn terreurdaad plotseling contacten aan in islamitische kring, hield hij zich bezig met islamitische uiterlijkheden en slaakte hij islamitische kreten. Kennelijk praatte hij zichzelf aan dat het leven voor hem niks meer voorstelde, dat hij een daad moest stellen door middel van een zelfmoordaanslag.”

Wraak

Op sociale media werd uit kennelijk radicaal-islamitische kring al opgetogen gereageerd op de aanslag in Manchester van maandagavond. „Het schijnt dat de bommen die de Britse luchtmacht liet vallen op kinderen in Mosul en Raqqa de weg naar Manchester hebben gevonden,” liet ene Abdul Haqq op Twitter weten.

Hoe beziet u zo’n reactie?

„Het ligt zo voor de hand dat sommigen zo reageren op zo’n aanslag. Dan wordt deze terreuractie als rechtvaardige wraak gezien. Het is nog maar de vraag of IS werkelijk achter deze aanslag zit. De IS-kapstok moeten we niet te snel voor de dag halen. Onderzoek moet nog uitwijzen of die terreurorganisatie achter deze aanslag zit.”

Migranten

Zonneklaar voor De Ruyver is wel dat de Britse samenleving, veel meer nog dan de Nederlandse en Belgische, een voedingsbodem biedt voor extremisten. „Een grote stroom migranten trok de afgelopen decennia naar Engeland. De Britse samenleving werd een smeltkroes. Van gigantisch veel mensen weet de overheid het bestaan niet. Velen kwamen op illegale wijze naar dat land. Ze worden dus niet gekend. We weten allemaal: Er kan een explosieve situatie ontstaan als mensen niet integreren en vervolgens in een moeilijke situatie komen, al dan niet versterkt door internationale ontwikkelingen.”

Cruciaal is dat veiligheids- en politiediensten goed zicht hebben op risicogroepen in de samenleving, benadrukt de Belgische terrorisme-expert. „Die diensten moeten weten wie naar het land komt, in welke milieus de risicogevallen zich bevinden. En dan is het zaak om kort op de bal te spelen. Steek daar zeer veel energie in. Zeker in de Belgische samenleving, vorig jaar opgeschrikt door de aanslagen in Brussel, weegt dit zwaar.”

Minstens zo belangrijk is dat de overheid ervoor zorgt dat burgers snel integreren in de samenleving, beklemtoont De Ruyver. „Zorg in gemeenschappen bijvoorbeeld voor positieve rolmodellen.”

Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan, weet de terreurdeskundige. „Onze moderne samenleving is vluchtig geworden. Mensen blijven minder lang in een bepaalde gemeenschap. Sociale controle neemt af. Dus is het voor de veiligheidsdiensten veel moeilijker dan pakweg veertig jaar geleden om een goede informatiepositie binnen een gemeenschap te verwerven.”