Herdenking Grebbeberg: geen paasfeest zonder lijdenstijd, geen bevrijdingsfeest zonder herdenken
Geen paasfeest zonder de lijdensweken, geen bevrijdingsfeest zonder herdenken van de gevallenen. Die boodschap klonk donderdagavond tijdens de nationale militaire dodenherdenking op de Grebbeberg in Rhenen.
Aan elke lantaarnpaal tussen Rhenen en het militaire ereveld hangt een vlag halfstok. In stilte volgt de stille stoet van lantaarnpaal naar lantaarnpaal de militair die zijn roffel laat horen op de omvloerste trom. Voorop lopen prinses Margriet en haar man prof. mr. Pieter van Vollenhoven, samen met hun zoon prins Pieter-Christiaan. Van Vollenhoven is al jaren een vaste bezoeker van de herdenking. Prinses Margriet de laatste jaren ook.
Links en rechts van de leeuwen bij de entrée van de begraafplaats staan militairen in het gelid. Links de Fanfare Bereden wapens, rechts twee goudkleurige vaandels –ze vertegenwoordigen de koning– en drie lange rijen militairen.
Als de plaatsvervangend commandant der landstrijdkrachten Wijnen het vaandel heeft gegroet en met andere hoge militairen zijn positie heeft ingenomen begint de ceremonie. De vogels fluiten hun lentelied. De 4000 tot 5000 aanwezigen kijken in stilte toe.
Aalmoezenier majoor F. E. Prinsen wijst erop dat Nederland in de weken tussen Pasen en Pinksteren leeft. „Deze tijd van feest is voorafgegaan door de goede week. Voordat Pasen iets gaat betekenen moet je weten wat er aan voorafging.”
Zo is het ook bij de herdenking van 4 en 5 mei, stelt de rooms-katholieke geestelijke. „Om de bevrijding te vieren, moet eerst de oorlog in herinnering worden geroepen. Dat gebeurt door herdenkingen, films, boeken, verhalen.”
Zij wijst erop dat het aantal mensen dat de Tweede Wereldoorlog nog heeft meegemaakt, steeds kleiner wordt. Des te belangrijker is het dat Nederland de verhalen over de oorlog levend houdt.
De vader van Prinsens stiefvader vocht op de Grebbeberg, vertelt zij. „Hij heeft er nooit over gesproken.” Dat heeft zijn leven gestempeld, en ook dat van haar stiefvader. „Die was bijna zeventig voor hij voor het eerst hier de Grebbeberg bezocht.”
Ze geeft de toehoorders wijze lessen mee. „Leef je voor het hier en nu?”, vraagt Prinsen. Ze besluit: „Vrijheid zegt je niets als je niet weet wat onvrijheid is.”
De fanfareleden zetten de instrumenten weer aan de mond. De melodieën van verschillende geestelijke liederen klinken tijdens de ceremonie. Voor het eerst in jaren is er geen plaats voor het christelijke gemengde koor uit Rhenen in de plechtigheid.
Drie scholieren dragen gedichten met diepen gedachten voor, over de vraag of de mens in oorlogstijd wel verstand heeft en dat hoop doet leven.
De trompettist zet het signaal taptoe infanterie in. Zijn tonen luiden de twee minuten stilte in. Duizenden mensen zwijgen. Geen wanklank. Alleen een hondje keft. Het rood-wit-blauw wappert in de wind. De stilte van een begraafplaats. Alleen de merels zingen.
Het Wilhelmus wordt goed meegezongen. Vers 1 en 6.
Een lange rij kransen wordt aangedragen en voor het monument gelegd. De woorden ”Den vaderlant ghetrouwe” verdwijnen achter de kransen van hoge militairen, de Utrechtse commissaris van de Koning en anderen. De burgemeester van Rhenen legt samen met schoolkinderen een krans.
Bijzonder is de aanwezigheid van de honderdjarige Britse majoor Kenneth George Mayhew (18 januari 1917), een veteraan uit de Tweede Wereldoorlog. Maar wat nog bijzonderder is: een van de weinige dragers van de Militaire Willems-Orde, de hoogste dapperheidsonderscheiding voor militairen die Nederland kent. Zijn hoge leeftijd weerhoudt hem er niet van zelf mee te lopen als een krans namens de dragers van de orde wordt gelegd.
Het vaandel treedt weer uit, zoals dat heet, en verlaat het terrein. De ceremonie is voorbij. Honderden belangstellenden slingeren achter prinses Margriet en de andere hoge gasten langs de rijen grafstenen. Sommigen staan hier en daar even stil bij een graf. Het mooiste eerbetoon.
Alles is rustig verlopen. Voor de plechtigheid is wel iemand aangehouden, zo meldt de lokale nieuwssite Grebbekrant. De politie arresteerde de man voor verboden wapenbezit. „De persoon had zich verdacht gedragen in de menigte. Nadat de persoon was aangesproken door de politie werd een wapen aangetroffen. Wat de intenties van de persoon waren is vooralsnog onbekend. De persoon is overgebracht naar het bureau voor ondervraging”, aldus Grebbekrant.
