„Jij gebruikt ook nazimethoden”, zei Erdogan zondag in een toespraak in Istanbul in de richting van de Duitse bondskanselier Merkel. „Bij wie? Bij mijn Turkse broers en zussen in Duitsland.”

Zo’n beetje alle politici in Duitsland hebben op de uitval van Erdogan gereageerd, behalve de bondskanselier zelf. De vicevoorzitter van Merkels CDU, Julia Klöckner, vroeg zich af of de Turkse president „nog wel bij zinnen” is. De zondag officieel gekozen SPD-leider (en Merkels uitdager) Martin Schulz sprak van een „onbeschaamdheid.”

De kwestie gaat over de blijvende Duitse aarzeling om Turkse politici ruimte te geven hun 1,4 miljoen kiezers toe te spreken voor het referendum. Op 16 april kiezen Turken over de overstap van een parlementair naar een presidentieel stelsel. Dat laatste wil Erdogan graag. Europa vreest dat hij dan echter nog autocratischer wordt.

Ruim een week geleden escaleerde dezelfde kwestie in Nederland. Vlak voor de verkiezingen besloot de regering-Rutte tot de ongebruikelijke stap om de landingsrechten van de Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Cavusoglu, in te trekken. En zijn collega van Familiezaken, Kaya, werd urenlang in haar auto vastgehouden bij het consulaat in Rotterdam.

Het stilzwijgen van Merkel past helemaal bij haar stijl. Een escalatie zoals in Nederland zal zij tot het uiterste proberen te voorkomen. Bovendien heeft ze op 9 maart in de Bondsdag eerdere naziverwijten van Erdogan al „ongepast” genoemd.

Het ongemak tussen Duitsland en Turkije is niet nieuw. In redevoeringen voor Duitse Turken bestempelde Erdogan „assimilatie” aan de Duitse cultuur meermalen als een „misdrijf.”

Zaterdag heeft hij zich ongetwijfeld ook gestoord aan de 30.000 Koerden die in Frankfurt demonstreerden. En de uitlatingen van het hoofd van de Duitse inlichtingendienst, Bruno Kahl, dat er geen aanwijzingen zijn voor de betrokkenheid van de Gülenbeweging bij de mislukte staatsgreep in juli, zal hem ook niet vrolijk hebben gestemd.

Toch is alle tegenspraak die hij krijgt, koren op Erdogans molen. Zijn boodschap is dat Turken in West-Europa worden vernederd. De gebeurtenissen in Nederland en Duitsland illustreren dat volkomen. Tegenover de kilte van Rutte en Merkel kiest hij voor warme woorden zoals „broers en zussen.” Dit is een perfecte voedingsbodem voor het Turkse nationalisme. In de weken naar 16 april zal Erdogan dit daarom nog weleens herhalen.