Trump rammelt aan de bestaande structuur van de rechtstaat

Hij bidt voor Donald Trump. En hij is blij met zijn prolifestandpunten. Tegelijkertijd roept hij op tot zelfrelativering als het gaat om oordeelsvorming rond de nieuwe Amerikaanse president. Henk-Jan van Schothorst: „Laten we hem vooral op inhoud beoordelen.”

Tot in de vroeg uurtjes van 9 november vorig jaar volgde Van Schothorst, oprichter van de Transatlantic Christian Council, het verloop van de Amerikaanse presidentsverkiezingen. „Ik was terneergeslagen bij de gedachte dat Hillary Clinton favoriet was. Toen Trump in enkele belangrijke staten won, veerde ik op. Ik heb gekeken tot de ochtend en gedankt dat Trump het was geworden.”

Met dat standpunt behoort Van Schothorst tot grofweg de helft van de gereformeerde gezindte die blij is met Trump als nieuwe president van de Verenigde Staten. Sommigen omschrijven zijn verkiezingsoverwinningen ronduit als „gebedsverhoring.” Vooral de standpunten rond prolifekwesties stemmen hen tot optimisme.

De andere helft bestempelt Trump als een hypocriet. Zijn materialistische levensstijl en omgang met vrouwen deugen niet. En ook aan zijn omgangsvormen valt het (hoog)nodige bij te schaven. Dus hoeft hij ook geen goede sier te maken door bij een gebedsontbijt aanwezig te zijn en zichzelf overtuigd christen te noemen, vinden zij.

Hoe komt het toch dat Donald Trump de gereformeerde gezindte polariseert? Ook Van Schothorst heeft dat verbaasd. Maar een verklaring daarvoor heeft hij niet per se. Wel een advies. „In het algemeen is het goed om bij een discussie eerst tot tien te tellen en er een nachtje over te slapen. Dat plaatst dingen al snel in een ander licht. Het is goed om aan enige zelfrelativering te doen voordat je direct in grote termen begint te spreken.”

Dat neemt niet weg dat de voormalige SGP-fractiemedewerker in het Europees Parlement wel degelijk een lans voor Trump breekt. „We moeten deze man op de inhoud en op zijn daden beoordelen, in plaats van hem direct in boude termen afschrijven. Ook hier geldt: wie zonder zonden is, werpe de eerste steen.”

Als het gaat om het beoordelen van de inhoud noemt ook Van Schothorst als eerste het prolifebeleid van de nieuwe president. „Trump heeft 600 miljoen dollar aan abortus gerelateerde hulp stopgezet. In Brussel wordt een speciale conferentie georganiseerd omdat men in de war is over wat Trump rond abortus doet. We zouden beter in de war kunnen zijn over het Europese abortusbeleid. Maar daar hoor ik niet zo veel verontwaardiging over. Iedereen springt alleen maar boven op Trump.”

Is ”pro life” dan het enige waar christelijk Nederland op aanslaat? „Nee, het gaat ook om de mensen die hij om zich heen heeft verzameld. Politici met ferme ethische standpunten. Als ik de toespraken beluister van de nieuwe Amerikaanse vertegenwoordigers bij diverse VN-instanties, dan denk ik: we hebben een nieuwe medestander.”

Los daarvan wijst Van Schothorst op het feit dat Europa van Trump kan leren. „Trump vertegenwoordigt het gevoel van de gewone man. Hij heeft geluisterd: wat voor problemen hebben die mensen nu werkelijk? Dat is toch wat een echte democraat moet doen? De burgers het gevoel geven dat ze weer worden gehoord.”

Rammelt Trump met zijn uitspraken over de rechterlijke macht en de media niet aan de rechtsstaat? „Die acties zijn niet verstandig. Maar was dat onder Obama werkelijk anders? Sinds mei vorig jaar passeerde hij op opvallend veel momenten het Congres. Onder andere met zijn decreet dat transgenders voortaan vrije toiletkeuze moeten hebben.

Dat was een eigen interpretatie van de wetgeving, buiten de volksvertegenwoordiging en de rechter om. Daarmee zette hij in feite op dezelfde manierde rechtsstaat onder druk, zij het in minder robuuste taal.”

Trump was overigens zeker niet de favoriete kandidaat voor Van Schothorst. „Er waren in de aanloop naar de verkiezingen bij de Republikeinen veel goede politici van wie ik graag gezien had dat zij het zouden worden. Maar toen de keuze eenmaal die tussen Clinton en Trump was, ben ik blij dat Hillary Clinton het niet is geworden.”

Amerikaanse én Nederlandse christenen verklaarden tijdens de campagne dat zij niet zouden stemmen omdat het een kiezen tussen twee kwaden was. Daardoor zouden zij in gewetensnood komen. Van Schothorst vindt dat geen optie. „Door niet te kiezen laad je ook een verantwoordelijkheid op je.”

Wat zou Van Schothorst tegen Trump zeggen als hij hem zou bellen? Na enige aarzeling: „God zegene u. En de Verenigde Staten van Amerika. Hoe kan ik u als vertegenwoordiger van de Transatlantic Christian Council helpen om de goede zaak te dienen? Hoe kan ik helpen om de bescherming van het leven, het gezin en de vrijheden te beschermen?”

Bidden voor de president en hem vooral op inhoud beoordelen

Amerikadeskundige Hans Krabbendam moet weinig hebben van het gedrag en het beleid dat de Amerikaanse president Donald Trump tot nu toe heeft laten zien. Maar hij is niet helemaal negatief: „Mijn algemene indruk is dat hij werk maakt van zijn verkiezingsbeloften. Dat is altijd een nobel streven.”

Met zijn gedrag tijdens de verkiezingscampagne en zijn optreden in de eerste weken van zijn presidentschap heeft Trump niet alleen de grenzen opgezocht, maar ze ook overschreden, vindt Krabbendam, tot voor kort onderdirecteur van het Roosevelt Institute in Middelburg.

„Hij opereert alsof hij de CEO van een groot bedrijf is. Dat is echt een ander soort metier. De staat is geen bedrijf. Dat zijn twee totaal gescheiden kringen. Hij heeft tot nu toe ook niet veel tekenen van een bekwame politicus vertoond. Hij is nauwelijks bereid om zich aan te passen. Daarmee begeeft hij zich op erg glad ijs. Bovendien creëert hij het risico van een constitutionele crisis en instabiliteit. Dat wordt nog een heel spannend proces.”

Dat Trump zich als leider van de Verenigde Staten op deze manier zou manifesteren, had Krabbendam „in zekere zin wel verwacht.” „Hij lijkt er een eer in te scheppen om een president van buitenaf te zijn. Het Amerikaanse systeem laat ook toe dat je buiten het politieke establishment om kandidaat kunt worden. De Amerikaanse partijen functioneren op een heel andere manier dan hier. Wat me wél verbaast, is dat hij dat onafhankelijke gedrag al zo snel laat zien. Je zou verwachten dat hij zich na zijn verkiezing wat terughoudender zou opstellen. Anderzijds is het nog te kort dag om te beoordelen of de bestaande correctiemechanismen hem uiteindelijk in de juiste richting zullen duwen.”

Te kort dag of niet, de Amerikakenner vindt de huidige ontwikkelingen wel gevaarlijk. „Dit kan bijna niet goed aflopen. Trump wil de staat terugdringen en rammelt aan de bestaande structuur. Tegelijkertijd is hij een zakenman en een volhouder. Hij deinst er niet voor terug om er rechtszaken tegen aan te gooien en hij heeft diepe zakken. Dat kan dus nog lang duren.”

Vooral de recente uitspraken van Trump over de „zogenaamde rechterlijke macht” nadat de rechter zijn inreisverbod voor moslims had opgeschort betitelt Krabbendam als zorgwekkend. „Een verstandige president mag dat soort uitlatingen gewoon niet doen.”

Heel wilde dingen van de net aangetreden Amerikaanse president verwacht Krabbendam op de korte termijn overigens niet. „De geruststellende gedachte is dat de rechterlijke macht in de Verenigde Staten nog altijd een robuust instituut is, ondanks de uitspraken van Trump. En er is altijd nog de mogelijkheid van een afzettingsprocedure.”

Tot die tijd kan er echter veel gebeuren, waarschuwt de wetenschapper. „Het is heel bedenkelijk dat Trump bezig is het systeem te destabiliseren en voortdurend probeert grenzen over te gaan. Ik kan zijn beleid niet anders dan in zwarte termen afschilderen. Hij heeft vrijwel alleen negatieve plannen. Hij wil zo’n beetje alles van zijn voorganger terugdraaien. Daar zit geen positieve visie achter.”

In Nederland en ook ver daarbuiten leiden de persoon en het optreden van Trump tot enorme polarisatie. Je bent vóór of tégen Trump, een tussenweg is voor een forse categorie niet mogelijk. En dus leidt dat tot verdeeldheid. Dat verbaast Krabbendam niet. „Dat is altijd zo geweest. Dat komt doordat de Verenigde Staten voor veel mensen één groot projectiescherm vormen. Dat is een bekend gegeven in de amerikanistiek. De VS staan voor alle verlangens, idealen en droombeelden die burgers in Nederland en veel andere landen hebben. Dat geldt net zo goed voor de gereformeerde gezindte. Amerika geeft inspiratie voor veel wat in Nederland niet mogelijk is. Dat zegt iets over de verwachtingen die we van de Verenigde Staten hebben.”

„Amerika biedt daarom vaak aanleiding om daar met veel morele lading over te spreken. Of dat projectie of juist identificatie is? Het is meer een selectieproces, met uitkomsten die vaak tegenover elkaar staan. Amerika geeft hoop, of roept afschuw op. Je wijst de Verenigde Staten radicaal af, of je omarmt het land.”

Die tweedeling in gevoelens van hoop en gevaar in de gereformeerde gezindte als het om Trump gaat, herkent Krabbendam helemaal. „Tegelijkertijd verbaast het me nog steeds dat de supporters voor Trump zo sterk vertegenwoordigd zijn onder refo’s.”

Qua persoonlijkheid en levenswijze zou Trump juist afstand moeten scheppen, vindt Krabbendam. „Voormalig presidentskandidaat Mike Huckabee zei altijd: Karakter doet ertoe. Trump zakt op alle maatstaven door het ijs. Hij heeft mensen compleet afgebrand. Zijn huwelijksleven is dubieus. Daarom kan ik die sympathie niet verklaren. Zijn prolifestandpunt kan een argument zijn. Maar blijkbaar spelen andere ethische argumenten geen rol meer.”

Het gevaar van Trump wordt onderschat

Welke argumenten worden er gebruikt door christenen die tegen Trump zijn?

• De levensstijl van Trump is niet in overeenstemming met Bijbelse opvattingen over soberheid.

• De ethische opvattingen van de nieuwe president zijn niet eenduidig.

• De omgangsvormen van Trump, met name tegenover vrouwen, missen elk fatsoen.

• Het isolationistische Amerikaanse beleid vormt een gevaar voor Europa.

Het gevaar van Trump wordt overdreven

Welke argumenten worden er gebruikt door christenen die voor Trump zijn?

• Trump laat al direct zien dat hij een prolifebeleid voorstaat.

• Als de keus gaat tussen Hillary Clinton en Trump, verdient Trump hoe dan ook de voorkeur.

• Trump moet niet op zijn persoon, maar op zijn daden worden beoordeeld.

• De nieuwe president heeft mensen om zich heen verzameld met goede ethische opvattingen.

serie Tweedracht onder christenen

Veel actuele grote thema’s verdelen niet alleen de brede samenleving, maar ook de gereformeerde gezindte. Deze serie achterhaalt de oorzaken van deze tweedracht onder christenen in een drieluik over achtereenvolgens de islam, president Trump en vluchtelingen. Vandaag deel 2: waarom het nieuwe Amerikaanse staatshoofd voor scheiding zorgt.