De Kamer debatteert maandag over een initiatiefnota van zijn hand. De inkomens in de land- en tuinbouw staan continu onder druk, schetste Geurts maandagmorgen voorafgaand aan het debat. Boeren krijgen onvoldoende geld voor hun waar. Ondertussen lopen ze wel hoge risico’s. En zijn ze afhankelijk van een handjevol inkooporganisaties voor de afzet van hun producten.

De continuïteit van de sector loopt daardoor gevaar, stelt hij. „Ik hoor dat ouders hun kinderen adviseren geen boer te worden. Gedreven potentiële opvolgers kiezen dan een ander pad.”

De gevolgen zijn groot. „Dit raakt het voortbestaan van onze voedselproductie en van het onderhoud van ons landschap. Onze boeren zijn de beste van de wereld. Zij produceren ons eten. Als zij massaal naar het buitenland worden gejaagd, worden we voor onze voedselzekerheid en -veiligheid afhankelijk van regio’s zoals Azië en Zuid-Amerika. Dat mag niet gebeuren.”

Geurts heeft daarom een nota geschreven met voorstellen om de positie van boeren, tuinders en vissers te versterken en belemmeringen voor een rechtvaardige beloning weg te nemen.

Wat bedoelt u met een „rechtvaardige beloning”?

„Dat we uitbuiting van onze voedselproducenten moeten voorkomen. Door de dominante positie van supermarkten en hun inkooporganisaties krijgen boeren geen eerlijke, want te lage prijzen voor hun producten. Op korte termijn levert dat wellicht lagere consumentenprijzen op. Maar uiteindelijk leidt dat tot een kaalslag onder producenten: een structureel te laag inkomen kunnen zij niet volhouden. Dan zullen de prijzen in de winkels juist stijgen.”

U wilt een voedselscheidsrechter aanstellen. Maar hoe helpt die boeren aan een goede prijs?

„Die toezichthouder kan de dialoog aangaan met supermarkten over bijvoorbeeld redelijke contractvoorwaarden en tijdige betalingen. Bovendien kunnen boeren die benadeeld worden, hun zaak eenvoudig en goedkoop aan hem voorleggen.”

Die scheidsrechter moet toezien op de naleving van een gedragscode eerlijke handel voor supermarkten. Is zo’n code niet kwetsbaar?

„Die code krijgt een verplichtend karakter. Hij regelt dat supermarkten niet achteraf contractvoorwaarden kunnen wijzigen, commerciële risico’s neerleggen bij de leverancier of een contractuele relatie op een oneerlijke manier beëindigen.”

U bepleit dat agrariërs hun krachten bundelen in producentenorganisaties. Dat kan toch al?

„Op papier lijkt het goed geregeld, maar in de praktijk leeft er veel onzekerheid. Dat moet veranderen. Ons mededingingsbeleid is niet duidelijk over krachtenbundeling. Het wordt hoog tijd dat de Autoriteit Consument en Markt meer helderheid geeft over de uitzonderingsmogelijkheid voor de landbouw op het kartelverbod. Meer zekerheid over hun samenwerkingsmogelijkheden geeft landbouwproducenten een sterkere positie tegenover inkooporganisaties.”

Waarom roept u boeren niet ertoe op hun aanbod te beperken? Dan stijgen de prijzen vanzelf.

„Aanbodbeperking in geval van crisis door de sector zelf kan een geschikt instrument zijn om overaanbod te voorkomen. Maar ik ben zeer terughoudend om de overheid hierin een rol te geven. Voor je het weet, wordt het middel misbruikt en zijn boeren daar de dupe van.”

Staatssecretaris Van Dam (Landbouw) roept boeren ertoe op te stoppen met bulkproductie en te kiezen voor onderscheidende en innovatieve producten. Daar kunnen ze toch meer aan verdienen?

„Ik vind dat de overheid een zeer beperkte rol moet hebben in het sturen op wat boeren produceren. Daarvoor zijn vraag en aanbod in een vrije markt bepalend. En je ziet dat supermarkten vragen om standaardproducten die in grote hoeveelheden kunnen worden geleverd.”

Het kabinet lijkt niet van zins om uw voorstellen over te nemen.

„Het is dramatisch dat dit VVD-PvdA-kabinet niets wil doen voor boeren. Ik ben al meer dan twee jaar bezig om iets te doen aan de scheve marktverhoudingen tussen boeren enerzijds en supermarkten anderzijds. Door schaalvergroting, het gebruik van inkooporganisaties en de toename van huismerken groeit de macht van supermarkten. Aan die disbalans moet iets worden gedaan. Ik stop niet voordat me dat is gelukt. De aanhouder wint.”

Wat als de Kamer uw pleidooien evenmin ondersteunt?

„Als er geen meerderheid komt voor een voedselscheidsrechter, ga ik werken aan een wet. Ik blíjf opkomen voor een goed inkomen van boer, tuinder en visser.”