De noodtoestand was het antwoord van de regering op aanhoudende demonstraties van twee bevolkingsgroepen: de Oromo en de Amhara, waarbij volgens waarnemers de afgelopen maanden zeker 500 doden vielen. Mensenrechtenorganisaties als Human Rights Watch schrijven die zonder meer op het conto van de Ethiopische veiligheidsdiensten, die grof geweld gebruikt zouden hebben bij het neerslaan van de protesten. Onder de noodtoestand zijn alle demonstraties verboden en is de rust in het land weergekeerd.

Daar staat echter wel iets tegen­over, zeggen critici. Ze wijzen op de opsluiting van honderden mensen en verregaande beperkingen voor media. Bovendien zouden de grondoorzaken van de protesten zo onder het tapijt zijn geveegd. Regiodirecteur Michelle Kagari van Amnesty International in Oost-Afrika sprak vorige week de vrees uit dat het slechts „een kwestie van tijd” is voordat er een nieuwe golf van onlusten losbarst.

„Geef ons tijd en ruimte om aan de vragen van de bevolking tegemoet te komen”, reageert Teshome Toga, ambassadeur voor de Benelux, de Baltische staten en de Europese Unie, op de Ethiopische ambassade in Brussel. „We staan open voor verbeteringen.”

De protesten zijn in westerse media steevast omschreven als „vooral vreedzaam.” Maar dat gaat er bij Toga niet in. Om te beginnen wijst hij er fijntjes op dat burgers in Ethiopië, „net als hier in Brussel”, een vergunning moeten hebben voor een demonstratie. Wat volgens hem niet het geval was.

Daarnaast zouden zich bij de protesten „extremistische elementen” hebben gevoegd die uit waren op geweld. En dan waren er nog de verwoestingen van verschillende buitenlandse bedrijven, waaronder enkele Nederlandse. „Ook dat is niet vreedzaam”, constateert Toga droogjes.

De diplomaat wil wel geloven dat „sommigen” vreedzame protesten wilden, maar voor hem is duidelijk dat de extremistische elementen hebben gewonnen.

„Extremistische elementen” zijn voor Toga figuren die niet de eenheid, maar de desintegratie van Ethiopië willen bewerken. „Het is een feit dat mensen klachten en zorgen hebben, bijvoorbeeld over de economie. Daar moet aan worden tegemoetgekomen. Maar het is heel gevaarlijk als mensen de eenheid van het land willen ondergraven.”

Is het extremistisch om kritiek op het systeem te hebben?

„Ja, omdat we staan voor de diversiteit van ons land en niet kunnen toestaan dat mensen de eenheid willen verbreken. Daarmee gaan ze in tegen de grondwet.”

Mensen met zorgen en kritiek zijn tegen de eenheid?

„Dat is een verkeerde conclusie. Het gaat om extremisten die zich richten tegen de fundamentele principes van onze grondwet. Discussies zijn niet taboe, ook niet over de staatsinrichting als zodanig. Maar je mag niet onze basiswaarden ondergraven.”

Waarom zouden de demonstranten dat willen?

„Dat moet u aan hen vragen. Maar het is een goede vraag. We hebben in Ethiopië 25 jaar van ontwikkeling achter ons. Veel mensen zijn erop vooruitgegaan, er is een stevige economische groei. Nu is het imago van Ethiopië beschadigd. Waarom?”

Wat zit er achter de demonstraties?

„Er spelen verschillende dingen. De eerste protesten braken uit in november 2015 en keerden zich tegen een masterplan van (de hoofdstad, MW) Addis Abeba voor de omliggende gebieden. Enkele gebieden zouden daardoor verbonden worden met de stad, en dus ook alle voorzieningen krijgen, zoals elektriciteit, stromend water en openbaar vervoer.

De intentie was ontwikkelingsgericht, maar het hele plan werd in hoge mate gepolitiseerd door elementen buiten het land.

De tweede golf protesten brak uit in de staat Amhara, en cirkelt rond kwesties als identiteit en land. Het zijn zaken die heel goed opgelost kunnen worden.

Daarmaast leven er vragen rond ontwikkeling en lopen mensen aan tegen corruptie. Dergelijke zaken erkent de Ethiopische regering en proberen we op te lossen.”

Er zouden bij het neerslaan van de demonstraties 500 doden zijn gevallen.

„We doen onderzoek naar het aantal doden en de oorzaak ervan, maar er staat nog niets 
vast. Gaat het om 500 doden, 
300, 100? We weten het niet en ik zou willen vragen te wachten tot de onderzoeken zijn afgerond. Maar laat duidelijk zijn: elke dode is er één te veel.”

Er leeft vooral onvrede omdat een kleine minderheid van etnische 
Tigray de dienst uitmaakt in het land, terwijl de grote bevolkingsgroepen van de Oromo en de 
Amhara het nakijken hebben.

„Het een voorstelling van zaken die de extremisten verkondigen en zeer gevaarlijk is. Onze grondwet uit 1995 gaat uit van respect voor alle culturen vanuit de overtuiging dat we elkaar nodig hebben en moeten aan­vullen. De regio’s hebben in Ethiopië verregaande autonomie, inclusief het recht om een politiemacht op te zetten. De regering bestaat uit een vierpartijencoalitie, waaronder partijen van de Oromo en Amhara. We hebben een geschakeerd parlement.”

Maar de Tigray hebben de sleutelposities in handen.

„Dat klopt, maar heeft met de geschiedenis te maken. Tigray waren na de verdrijving van (oud-dictator, MW) Mengistu de meest competente krachten. Voor de topfuncties is nu eenmaal een minimum aan competentie vereist. Maar als er opvolging nodig is, staan de functies open voor mensen uit alle regio’s.

Intussen is het ook goed om te constateren dat het in Ethiopië onder het bestuur van de afgelopen jaren goed is gegaan. Mensen zouden zich af moeten vragen hoe het komt dat Ethiopië er zo mooi voorstaat.”

De regering heeft beloofd hervormingen door te voeren. Is dat geen impliciete erkenning dat dergelijke maatregelen nodig waren?

„Nee, we zeggen niet dat het systeem niet deugde. Het is een democratisch stelsel en de huidige regering is op democratische wijze verkozen. We hopen echter dat ons kiesstelsel door hervormingen nog effectiever wordt en willen meer draagvlak creëren.”

De Nederlandse onderneming Esmeralda Farms besloot Ethiopië na de rellen te verlaten. Is het nog veilig om in Ethiopië te ondernemen?

„Die verwoestingen waren verschrikkelijk dom. Zelfs als de demonstranten een gerechtvaardigde zaak zouden hebben, dan nog helpt destructie niet. We hebben meer dan zeventig politieke partijen, er is geen enkele reden om de wapens op te nemen.

We zijn blij met de vele Nederlandse bedrijven die in Ethiopië actief zijn. Er is ons veel aan gelegen ze te behouden en weten ons verantwoordelijk voor de veiligheid van de buitenlandse ondernemers. Die les hebben we geleerd. Ik denk echter dat er geen reden tot paniek is. Er is een noodtoestand van kracht en de rust is weergekeerd.”