Een beetje gelijk heeft Trump wel. Alle grote Amerikaanse media zijn op de hand van zijn rivaal, Hillary Clinton. De media doen hun best om Trumps achter­stand ten opzichte van Clinton nog groter te maken. „Het probleem is alleen dat de Repu­blikein de redacties zelf ook nog een handje helpt”, zegt historicus Michael Cohen, schrijver van diverse studies over naoorlogse presidentverkiezingen. „Door onhandige uitspraken te doen, wild om zich heen te slaan en mensen onterecht te beschuldigen. Koren op de molen van het Clintonkamp.”

Zondagmiddag liet Trump zijn aanhang door middel van een tweet weten dat niet alleen de verkiezingsstrijd oneerlijk verloopt, maar ook de uitslag gemanipuleerd wordt. Hij is ervan overtuigd dat de uitkomst nu al bepaald is. Met andere woorden: de stemming en de telling zullen niet eerlijk verlopen. „Het Clinton­kamp zal net zo lang rommelen totdat Hillary gekozen is.”

Cohen: „Trump probeert zijn aanhangers wijs te maken dat Hillary Clinton de overwinning gaat stelen. Dat is niet zonder risico. Daarmee trekt hij een wissel op het vertrouwen in de democratie.” De historicus vindt het „zeer kwalijk” dat Trump het zaad van twijfel kwistig strooit door met grote regelmaat Twitter­bombardementen uit te voeren. „Bijna elke tweet bevat suggestieve opmerkingen.”

Gevaarlijk spel

Nicole Hemmer, hoogleraar presidentiële studies aan de universiteit van Virginia, deelt die visie. „Trump speelt gevaarlijk spel. Door op voorhand twijfel te zaaien over de betrouwbaarheid van de uitslag creëert hij een broeierige sfeer. Terwijl de spanning soms toch al hoog oploopt. Als Trump verliest, is een gewelddadige uitbarsting een reëel gevaar.”

Overigens is het volgens Hemmer niet alleen de schuld van Trump dat er een gespannen sfeer is ontstaan. „De Clintons zijn bepaald ook niet het voorbeeld van transparantie.”

Dat de angst van Cohen en Hemmer voor geweld niet helemaal uit de lucht gegrepen is, ervoer Mike Pence, de running mate van Trump, tijdens een campagne­bijeenkomst in Newton. Na afloop kwam een vrouw op hem af die vertelde bereid te zijn naar de wapens te grijpen als Trump verliest. De sussende woorden van Pence hadden geen enkel effect. Met stemverheffing zei de vrouw: „Als Trump verliest, dan zal Hillary Clinton weten waarom we hier het recht hebben om wapens te dragen. Ik ben er klaar voor.”

Cohen: „Wanneer Trump doorgaat met olie op dit vuur te gooien, kan het uit de hand lopen. Bovendien heeft dat ook effecten op de langere termijn. Als Clinton wint, zal er permanent discussie blijven over haar verkiezing. Bovendien knevelt dat de Republikeinen in het Congres. Hoe kunnen ze met iemand samenwerken die volgens een deel van hun achterban het ambt gestolen heeft?”

Uniek

Hemmer zegt als historicus niet graag het woord ”uniek” in de mond te nemen, maar dat doet ze nu toch wel. „Wat Trump hier presteert, kennen we niet uit de geschiedenis. Toen Nixon in 1960 met een klein verschil van de stemmen van Kennedy verloor, respecteerde hij de uitslag. Hij belde Kennedy en zei hem vanaf dat moment te steunen. Toen het hooggerechtshof in 2000 met een stemverhouding van vijf tegen vier besloot geen hertelling te houden, legde Al Gore zich daarbij neer. „Hun aanhang wilde herrie schoppen. Maar zowel Nixon als Al Gore drukte dat direct de kop in.”

In een publieke reactie op Trumps uitspraken reageerde de meest vooraanstaande Republikeinse politicus, Paul Ryan, zeer kritisch: „Onze democratie gaat uit van de betrouwbaarheid van de verkiezingsuitslag. En ik vertrouw er volledig op dat de verschillende staten de verkiezingen eerlijk zullen laten verlopen.”

Trump reageerde onmiddellijk. Zijn boodschap: Ryan heeft geen enkel recht van spreken. Hij weet niet eens hoe hij de kandidatuur voor het presidentschap moet winnen.