De eilandbestuurders willen een gebeurtenis voor het voetlicht halen die volgens hen te veel in het vergeetboek is geraakt. De Britse zeemacht vernietigde op 19 augustus 1666 een fors deel van de Nederlandse koopvaardijvloot, die op de rede van Vlieland voor anker lag. Een dag later staken de Engelsen over naar het volgende eiland en brandden West-Terschelling vrijwel helemaal plat.

Robert Holmes

De aanvallen hadden plaats tijdens de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog (1665-1667). Die was een gevolg van conflicten tussen beide landen over hun koloniale bezittingen. In 1664 hadden de Britten Curaçao en Nieuw-Amsterdam op de Nederlanders veroverd. De Engelsen maakten ook zo’n 200 Nederlandse koopvaarders buit. De Engelse admiraal Robert Holmes –voormalig kaapvaarder– pikte enkele forten op de West-Afrikaanse kust in, maar de Nederlandse vlootvoogd Michiel de Ruyter nam ze terug.

Vervolgens begon de Engelse koning Karel II zich ook nog te bemoeien met het feit dat de Republiek der Nederlanden zijn Eerste Stadhouderloze Tijdperk (1650-1672) meemaakte: Karel zag graag dat Willem III stadhouder werd, maar hij wilde vooral dat het Nederlandse volk daar erg verdeeld over zou zijn, zodat Engeland de dominante handelsnatie van de wereld kon worden.

Conflictstof genoeg. De oorlog speelde zich vrijwel geheel op zee af. Niet helemaal; dat zouden de Terschellingers merken.

Pestepidemie

De Nederlandse positie was gunstig op het moment dat de ramp het Waddengebied trof: de vloot was sterk uitgebreid, Engeland werd in 1665 geteisterd door een pestepidemie en de financiële situatie van de Britten was wankel. Admiraal De Ruyter boekte het ene succes na het andere en de Republiek bleek eensgezinder dan de Engelsen dachten.

Na de Nederlandse overwinning in de Vierdaagse Zeeslag (11-14 juni 1666) leek Engeland verslagen, maar de Engelsen wisten toch een vloot op te tuigen voor een Tweedaagse Zeeslag (4 en 5 augustus), die voor de Nederlanders minder gunstig verliep. En toen was daar de verrassing bij Vlieland.

Ds. Den Heussen

Kort na de ramp schreef de Vlielandse predikant ds. F. den Heussen ”Gedachtenisse van D’Engelsche Furie op de Vliestroom en der Schelling. Met eenige stichtelicke bedenkingen over deselve”.

Er is nu een fotografische herdruk op klein formaat te koop waarvan alle 250 exemplaren genummerd zijn. Ook Vlielander Jan Houter en historicus Anne Doedens verzorgden een heruitgave van het boekje. Doedens en Houter schreven eerder het standaardwerk ”1666: het Vlie Brandt”.

Vanaf de veerboot van en naar Vlieland is volgende week vrijdag bij de Richel een visualisatie van de brandende schepen te zien die drieënhalve eeuw geleden voor het eiland ten onder gingen. Op Vlieland wordt dan een monument onthuld, op Terschelling verzorgt de marine een show.

Zwarte roetlaag

In West-Terschelling is de brandlaag van 1666 nog steeds aanwezig: een 8 tot 15 cm dikke zwarte roetlaag in het witte duinzand, zo’n 0,8 tot 1,5 meter onder de grond. Vorige maand is die brandlaag permanent zichtbaar gemaakt via een glazen plaat voor Museum ’t Behouden Huys in de Commandeurstraat.