Ds. B. Wallet
Wat hebt u met SoW?
„Ik ben mijn leven lang bezig geweest met de eenheid en heelheid van de kerk. De weg van de Heilige Geest is de weg van heil, heling en genezing. In mijn eerste gemeente, Aagtekerke, had ik goed contact met mijn gereformeerde collega in Domburg, ds. G. J. van Butselaar. Driebergen en Utrecht waren een totaal andere wereld. Goede contacten met de gereformeerden had ik ook daar. In Utrecht zag ik eerst bijna alleen 65-plussers! Ik raakte er algauw verzeild in Samen op Weg. Ik ben altijd een beleidsmaker geweest, een man van structuren, zodat ik in Utrecht al snel voorzitter van de centrale kerkenraad werd. Daarna werd ik lid van het moderamen van de hervormde synode en voorzitter en raakte ik op landelijk niveau betrokken bij de Raad van Deputaten Samen op Weg, die belast was met de theologische doordenking en het stimuleren van het proces. Kortom, ik heb alles met Samen op Weg.”
Noem hoogtepunten van het SoW-proces die u persoonlijk hebt meegemaakt.
„Ik ben nooit een man van hoogtepunten en dieptepunten geweest. Daarvoor heb ik een te gelijkmatige natuur. Ik maak me hoogst zelden kwaad en ben weinig verdrietig. Het hoogtepunt voor mij is de zondagmorgen, waarop ik de liederen kan zingen samen met anderen in de gemeente. De geschiedenis van de gescheidenheid brengt een eigen theologie met zich mee. Maar als het gaat om hoogtepunten kan ik noemen de ”Verklaring van Overeenstemming” uit 1986 en de bepalingen van de kerkorde uit 1993. We zagen in dat de schetsen van de werkgroep toekomstige vormgeving tot een lappendeken dreigden te worden, waardoor er grondleggende bepalingen nodig waren. Ik kan wel zeggen dat er geen democratischer instelling is dan de christelijke kerk. Tot in alle punten en komma’s hebben we als werkgroep de commentaren van de ambtelijke vergaderingen bekeken. Op die manier is het tot veel bijstellingen gekomen.”
En dieptepunten.
„Ik kan geen bijzondere gebeurtenis noemen. Het SoW-proces is een zaak van stroom en tegenstroom. Het loopt als het ware door een woonwijk met allerlei drempels, waardoor de kans groot is dat de knalpijp de grond raakt. Dieptepunt is voor mij elke keer weer dat je je moet verdedigen tegen dingen waartegen je geen verweer hebt. Dat gebeurt wanneer de weerzin tegen SoW zo groot en de beeldvorming zo verkeerd en eenzijdig is, dat je niet met de tegenstanders kunt discussiëren. Dan word ik uitgedaagd om dingen te zeggen die ik niet wil zeggen.”
Stelling 1: SoW heeft zich ontwikkeld als een van bovenaf opgelegd proces.
„Dat is van dezelfde orde als dat je zegt: Ik ben in de Sahara geweest en kwam daar geen pinguïn tegen. Het SoW-proces is tientallen jaren een beweging van het grondvlak geweest. De synode heeft echter uiterst traag gereageerd op vragen van de basis, omdat zij er geen zin in had. Het proces kwam niet verder van de grond. Toen kregen we de kerkorde als model en die kerkorde geldt uiteraard voor de hele kerk. Dus de vraag is: Op welk moment stap je in? Als je de insteek van tien jaar geleden kiest, kun je misschien zeggen dat het van bovenaf opgelegd is, maar we zijn al dertig jaar met SoW bezig. De werkgroep kerkorde is trouw gebleven aan de uitgangspunten van 1986, die bepaalden dat er op plaatselijk vlak voor iedereen ruimte moet blijven. Er is voor geen enkele gemeente een reden om niet mee te gaan.”
Stelling 2: De hervormde synode en de beide SoW-partners peilen onvoldoende hoe diep de bezwaren zijn van verontruste hervormden.
„Er is uiterst zorgvuldig geluisterd, maar het verdrietige is dat het nooit genoeg is. De bezwaarden zijn pas tevreden als de hele kerk denkt zoals zij denken en de hele pluraliteit is uitgesloten. Die klacht dat hun bezwaren onvoldoende gepeild zijn, komt voort uit een waarheidsopvatting die gestempeld is door een ontbreken van een luisterbereidheid naar andere modaliteiten in de kerk. Men vergeet dat de Hervormde Kerk altijd een plurale kerk is geweest, vanaf Willem van Oranje. Men zegt dan wel: de kerk is pluriform in plaats van pluraal, maar in de rest van de wereld heet het gewoon: pluraal. De Hervormde Kerk heeft altijd vleugels gehad; dat is nooit anders geweest. De enige samenbindende factor in de Hervormde Kerk was de kerkorde. Het spreken over ”Geloven we in dezelfde God?” tijdens een synodevergadering in 1994 was geen succes. Het probleem is nu echter dat de mantel der liefde niet meer functioneert, waardoor de tegenstellingen veel meer naar buiten komen.”
Stelling 3: Als lokaal scheuren en breuken optreden, moet het proces als mislukt worden beschouwd.
„Nee, omdat we altijd geprobeerd hebben om de hele kerk mee te krijgen. Als je besluit je af te scheiden, dan moet je dat niet op rekening van het proces leggen, omdat er in de eerste plaats geen enkele reden toe is en in de tweede plaats ook geen enkel heil van te verwachten is. Ik zou de scheuring wel zeer betreuren, maar daarmee is het proces van eenwording niet mislukt. Mocht er tegengestemd worden, dan zijn we niet aan het einde van ons Latijn, en zullen we direct weer vergaderen en onmiddellijk handelingsbekwaam zijn.”
Hoe vult u de dag van 12 december in?
„Ik hoop op de hervormde synode te zijn en zal ook wel eens bellen hoe het er bij de lutheranen en gereformeerden aan toe gaat. Ik vind het wel heel spannend. Ik werk nu al zo lang met SoW, dat ik weet dat er van alles kan gebeuren en dat alles net anders kan gaan dan je denkt en wilt.”
Uw grootste wens, aan de vooravond van het besluit.
„Ik hoop dat elke synode voor de vereniging besluit en dat de bezwaarden zullen beseffen dat ze er echt bij horen. Ik heb de roep der bezwaarden gehoord. Het is onzeker in welke omvang zij zullen afhaken en of zij in staat zijn om een verband te vormen. Ik noem hun stap heilloos omdat ze voluit gereformeerd kunnen zijn in de PKN. Ik reken er niet mee en ik vertrouw dat het goed komt. Maar nogmaals: in SoW zijn de processen onvoorstelbaar en ik heb al zo veel leergeld betaald, dat ik niets meer kan voorspellen.”
