Het dragen van bestuurlijke verantwoordelijkheid door SGP-fracties in een duaal bestel vereist heldere afspraken over de punten waaraan partijen gebonden zijn, maar vooral ook over de ruimte die partijen elkaar op de overige punten geven. Dit voorkomt dat deelname aan de coalitie leidt tot stemdwang of fractiediscipline. Dat betogen Gert van Leeuwen en Arnold Weggeman.

In het hoofdredactioneel commentaar van het RD op 27 maart werd ingegaan op de vraag in hoeverre de SGP met zijn vastomlijnde Bijbelse uitgangspunten bestuurlijke verantwoordelijkheid kan nemen. Aanleiding voor dit commentaar was het bericht dat de helft van de zeskoppige SGP-fractie van de gemeente Ede uit de fractie is gezet. De spanning tussen ideaal en werkelijkheid wordt in het commentaar herkenbaar geschetst. Het slot van het artikel kan echter misverstanden oproepen. Het beeld kan ontstaan dat –zodra een fractie afspraken heeft gemaakt over deelname aan een college– de fractie achter al de voorstellen van het college moet gaan staan.

Bij deelname van de SGP aan een College van B en W is de centrale vraag hoe de SGP-fractie haar opdracht kan vervullen om de beginselen van Gods Woord tot meerdere erkenning te brengen. Bijbelse normen en waarden zijn dan richtinggevend. Het is uiterst belangrijk hieraan aandacht te besteden tijdens de collegeonderhandelingen. Hierover mag geen misverstand bestaan. De verleiding bestaat om dit met wat algemene termen te benoemen vanwege de vrees dat dit anders teveel druk zal leggen op de onderhandelingen. Maar als hierover geen duidelijke afspraken worden gemaakt, is dit een tijdbom onder het collegeprogramma. Elke SGP-fractie zal een Bijbels geluid willen laten horen. Maar wat te doen als er besluiten genomen moeten worden over zaken die overtredingen van Gods wetten niet beteugelen, maar daar juist meer ruimte aan bieden? Als daarmee wordt ingestemd kan het wel voorkomen dat een seculiere partij zijn onbegrip daarover uitspreekt. Vaak liggen de zaken echter genuanceerder en daarom moet elk raadsvoorstel op zijn merites worden beoordeeld.

Constructieve houding

In de traditie van de SGP is het gewoonte elk voorstel constructief te behandelen. We zijn niet tégen een voorstel omdat we in de oppositie zitten.Elk voorstel wordt zorgvuldig gewogen op principiële en praktische punten. Maar we zijn ook niet vóór een voorstel omdat we in de coalitie zitten. In dat geval vindt dezelfde weging plaats, waarin uiteraard de coalitieafspraken die zijn gemaakt moeten worden meegenomen. Het verdient aanbeveling die coalitieafspraken tot de hoogst noodzakelijke punten te beperken. Dichtgetimmerde akkoorden breken vaak op. Een duaal bestel vraagt om de nodige bewegingsruimte tussen de partijen onderling, maar ook tussen de wethouder en de fractie. Het kan voorkomen dat een fractie tot een andere afweging komt dan de eigen wethouder. De wethouder heeft een eigen verantwoordelijkheid, de fractie ook.

Geloofwaardige politiek

Wanneer een raadsvoorstel voor het overgrote deel acceptabel is, maar op onderdelen niet, is er een aantal mogelijkheden. In de eerste plaats kan een stemverklaring worden afgelegd. Daarin kan worden verwoord dat een aantal onderdelen de instemming van de fractie niet heeft, maar na afweging van alle argumenten het voorstel toch wordt gesteund. Het kan echter niet zo zijn dat tijdens de stemverklaring veel principiële en praktische bezwaren worden genoemd, maar er vervolgens wel wordt voorgestemd. Dat zou ongeloofwaardig zijn.

Een andere optie is het indienen van een amendement of een motie. Die kunnen worden ingediend om een voorstel te verbeteren, maar ook om een principieel geluid te laten horen. Alhoewel van meet af aan duidelijk kan zijn dat het amendement of de motie niet wordt aangenomen, is in dat geval toch een uitstekend platform bewerkstelligd om een christelijke visie op een vraagstuk te berde te brengen. Vervolgens staat de fractie opnieuw voor de vraag of ze voor of tegen het raadsvoorstel moet stemmen. Dat zal per geval zorgvuldig moeten worden afgewogen.

Mag de fractie verdeeld stemmen? Voorop staat dat elke volksvertegenwoordiger zonder last of ruggespraak stemt. Dat laat natuurlijk onverlet dat de fractie alles in het werk stelt om met één mond te spreken. Verdeeldheid kan de geloofwaardigheid van een fractie aantasten. Het kan echter voorkomen dat na een zorgvuldige afweging een raadslid goed gemotiveerd tot een afwijkend standpunt komt. Laten we daar dan ook ontspannen en met respect mee omgaan en hiervoor de ruimte bieden. Kortom, participatie in een coalitie kan zeker wenselijk zijn. Belangrijk is echter dat de intenties van de verschillende partijen helder worden gecommuniceerd en dat partijen en fractieleden elkaar de nodige ruimte bieden. Stemdwang en fractiediscipline moet worden voorkomen.

De auteurs zijn respectievelijk SGP-raadslid in de gemeente Neder-Betuwe, en voorzitter van de SGP-fractie in Capelle a/d IJssel. De SGP maakt in deze gemeenten deel uit van de coalitie.