Oudejaarsdag nodigt uit tot dit soort filosofische oprispingen. Ze verhullen één ding: mensen verschillen. Ook in de manier waarop ze ver­leden, heden en toekomst beleven.

Zo herken ik me helemaal niet in de openingszin. De onzekerheid van de toekomst is voor mij geen probleem: ze is een kans. Het gestolde verleden heeft mij weinig te zeggen. Het kost me moeite te bedenken wat ik gisteren heb gedaan, laat staan dat ik nog zou weten wat voor weer het was. Er zijn ook mensen die van stap tot stap terug kunnen gaan in de tijd. Ze kunnen –zeker als ze alleen zijn– gedachten en gebeurtenissen haarfijn reconstrueren.

Bij mij kan het zo zijn dat ik een intensief gesprek heb gehad met iemand en een maand later die persoon in eerste instantie gewoon niet meer herken! Heel vervelend. Gênant. Het voelt een beetje asociaal. Andere mensen weten van jaren geleden nog hoe iemand eruitzag, welke kleren hij of zij droeg, waarover het gesprek ging of welke gevoelens er waren. Mensen verschillen.

Fysiek gecentreerd

Ik ben deze verschillen een stuk beter gaan begrijpen door de theorie van Human Dynamics. In deze theorie wordt onderscheid gemaakt tussen mentaal, emotioneel en fysiek gecentreerde mensen. Vooral de fysiek gecentreerden zijn goed in tijd. De tijd zit in hun lijf. Ik sprak ruim een jaar geleden iemand die de dag en zelfs het uur dat zijn vader was overleden ieder jaar weer voelde, wat hij ook deed op dat moment. Zijn lichaam gaf het aan.

Fysieke mensen ervaren de werkelijkheid als één geheel. Dat heet systemisch denken: alles is met alles verbonden. Daarbij horen ook verleden, heden en toekomst. Fysieke mensen hebben vaak belangstelling voor (lokale) geschiedenis, voor genealogie of voor kaarten en plattegronden. Op landkaarten is immers ook alles met alles ver­bonden. Ze kunnen zich vroege herinneringen uit de kindertijd voor de geest halen met veel zintuigelijke details. Soms kunnen ze ervaringen gewoon opnieuw beleven van minuut tot minuut. Als een film.

Ze pikken veel dingen op uit hun omgeving en verwerken die tot één geheel. Als je deze mensen pardoes vraagt om er eens even uit te breken en mee te gaan wandelen of fietsen, zijn ze geneigd nee te zeggen. Alles voor vandaag en morgen had al een plek. Binnen in hen ligt de puzzel klaar. Ik heb mensen gesproken die diep in zich het programma voor de komende maanden al voor zich hebben. Als je dit soort mensen onverwachts vraagt een opdracht uit te voeren, ligt alles weer een beetje in de war. Immers alles is met alles verbonden. Wat ze dan nodig hebben, is tijd. Ze hebben ruimte nodig om het nieuwe gegeven te verwerken, en als de puzzel binnen in hen weer klopt, als het nieuwe stukje ingepast is, komen ze bij je en zeggen: „Ik denk dat het toch wel lukt.”

Als er in het nieuwe jaar een nieuwe klus moet gebeuren: vraag deze mensen niet meteen aan de slag te gaan. Ze gaan wel aan de slag, maar niet naar de bouwmarkt. Ze zitten op de bank. En als hun vrouw vanuit de keuken roept: „Zou je nu niet eens beginnen”, zijn ze al lang begonnen. Ze zien langzamerhand de hele aanpak voor zich. Tot in detail. En dan gaan ze naar de Gamma. Maar dan hebben ze ook hun spullen en kan alles volgens plan worden uitgewerkt. Iedere keer als ik opnieuw zuchtend naar de bouwmarkt fiets, omdat ik gewoon was begonnen, met de flair van ”we zien wel waar we uitkomen”, ben ik hartgrondig jaloers op deze systeemdenkers.

Geen bijzondere dag

Voor fysieke mensen is 1 januari trouwens niet zo’n bijzondere dag. Ze denken niet in hokjes. De tijd breekt niet af op 31 december om op 1 januari weer op te starten. Nieuwjaar is geen nieuw begin. Het verleden en de toekomst vormen een doorlopend geheel. Ze beseffen meer dan wie ook dat het noodzakelijk is het verleden te begrijpen om het heden te snappen en om plannen voor de toekomst te kunnen maken

Ik ga het komende jaar opnieuw proberen hun meer recht te doen, als ze er weer mee aankomen dat er al eerdere beleidsstukken zijn. Waarop voortgebouwd moet worden. „Kán worden”, zeg ik dan een beetje geïrriteerd, omdat ik het maar gedoe vind, het verleden er steeds bij te halen. Een blok aan mijn been. Iedere dag is weer anders. Een nieuw parcours van 24 uur vol sprankelende kansen.

Reageren? welbeschouwd@refdag.nl