Het midden van het monument schijnt de plaats te zijn waar Paulus voor het eerst in Berea de boodschap van de Zaligmaker verkondigde. Het heet de ”bima”. Dat woord duidt in een synagoge op het podium tussen de ark en de gemeente waar mannen het Oude Testament voorlezen en uitleggen. Stond hier ooit de synagoge waar Paulus sprak? Of vormt dat woord ”bima” slechts een aanduiding voor het monument?t Monument
Het gedenkteken verbeeldt aan de linkerzijde het gezicht dat Paulus in Turkije kreeg. Een man zei: „Kom over in Macedonië en help ons.” De zee is zichtbaar. Het schip ligt klaar. Aan de rechterkant preekt hij in Berea voor een kennelijk zeer toegewijd gehoor. Dat klopt. Lukas vertelt dat de mensen van Berea edeler waren dan die in Thessalonica. Zij ontvingen het Woord „met alle toegenegenheid.”

In het midden van die afbeelding aan de rechterkant staat Paulus zelf, orerend en met een nimbus, een stralenkrans om het hoofd. Zo beelden rooms-katholieken en orthodoxen niet alleen Christus uit, maar ook alle heilig verklaarde volgelingen van de Zaligmaker, alsof zij meer zijn dan zondaren. Hoe het ook zij: Paulus heeft een Schriftrol in de hand. Dat zullen de oudtestamentische profeten zijn.

Een luisteraar gebaart met zijn hand. „Dit is duidelijk. Paulus heeft gelijk.” De toehoorder heeft een soort gebedsmantel om. Hij staat kennelijk model voor de Schriftgeleerden, net als twee andere toegewijde luisteraars. Een van hen slaat beide handen voor zijn mond. „Vreselijk wat er gebeurd is, daar in Jeruzalem. Ze hebben de Messias gekruisigd. En Hem niet geloofd.”

We komen een paar goedlachse, luid sprekende Amerikanen tegen bij het monument. „U komt uit Nederland? Ja, dat kennen we wel.” En ze proberen de woorden Kröller-Müller Museum uit hun mond te krijgen. Nee, ze zijn niet speciaal op Paulusreis. Maar zo’n monument trekt natuurlijk altijd mensen. „Weet u soms het archeologisch museum te vinden? Niet? Jammer dan.”

Synagoge
Na een stukje wandelen door Berea denken we een stuk van de oude stadsmuur te zien. Er is niet veel van over. Turken en aardbevingen lijken sowieso niet veel van het oude stadje heel te hebben gelaten. Als we, om het restant beter te zien, wat gaan klauteren via ingangen die niet voor ons bestemd zijn, blijkt het steen een restant van een antieke Byzantijnse toren.

Ineens komt er een man op ons af. We zetten ons schrap. We verwachten een bestraffing. Maar hij blijkt vriendelijk. „Ik ben hoogleraar in Thessalonica”, zegt hij, desgevraagd. We kunnen echter niet aan de weet komen in welke wetenschap hij zich bekwaamt en wat hij doceert. Hij wijst voorkomend de weg -alle Grieken zijn vriendelijk- naar de synagoge, die veel ouder is dan die van Thessalonica aan de Syngrou.

Een bordje wijst naar de wijk Barbouta. Al rondwandelend komen we erachter dat ze hier leefden. Ook Berea lag aan de Via Egnatia. Er was sprake van handel. Dus er woonden Joden. Tot 1944. Nazi’s vermoordden ook de Joden uit Berea. Nu staat daar nog in een oud en lagergelegen stadsgedeelte de keurig gerestaureerde synagoge. Maar toch: als een leeg monument. En tegelijk vol emotie en herinnering.

We zien geen mezoeza. Er prijkt geen bordje op de gesloten deur. Wel zit er een groot, oud sleutelgat in. Als we door de knieën zakken, kunnen we binnen kijken. Het gebouw heeft een planken vloer. Met één oog vallen ook een paar Joodse symbolen te onderscheiden. Er is een galerijtje. Lage, ronde kelderraampjes gedogen een blik naar binnen. Het lijkt of er een synagoge op een synagoge is gebouwd.

Bij een gerestaureerd huis tegenover de sjoel hangt een rode sok aan een rek. Daar woont nog iemand. Dit is echt de oude, Joodse wijk. Honderd meter verder lopen we tegen een gerestaureerd pand aan met op de muur een korte Hebreeuwse tekst en het jaartal 5619. Daar huist nu het International institute of traditional architecture. Zulke panden staan er meer.

Doop
Langs Paulus’ monument stroomt een beekje. De synagoge staat tamelijk dicht bij het gedenkteken. Hetzelfde riviertje loopt ook door de Joodse wijk. Paulus zou er de eerste bekeerlingen kunnen hebben gedoopt. Het is aannemelijk dat de apostel in deze buurt heeft rondgelopen. Beter dan stil te staan bij de vraag of er op de plek waar nu een synagoge staat misschien vroeger ook al een stond, is de lessen uit Paulus’ prediking ter harte te nemen.

Zaterdag 28 juni is in Rome het Paulusjaar van start gegaan. Aanleiding daarvoor is het veronderstelde 2000e geboortejaar van de apostel. Het Paulusjaar loopt tot juni 2009.
Dit is het laatste deel van een vierdelige serie over plaatsen waar Paulus is geweest.