Stella Artois, Hoegaarden, Westmalle, Chimay en zeker tien andere Belgische biermerken maken rond Place McAuliffe uitbundig reclame, maar de Amerikaanse tank op het plein trekt eerder de aandacht. De granaat die de Sherman uitschakelde, boorde in de linkerkant een gapend gat. Hoe het met de inzittenden afliep, laat zich raden.

Een bronzen buste maakt het monument compleet. Het toont het gezicht van een ereburger van Bastogne, brigadegeneraal McAuliffe, die weigerde de stad over te geven. „Nuts”, kregen Duitse officieren te horen, een Amerikaanse krachtterm die heel netjes met „vlieg op” valt te vertalen.

Later werd zijn befaamde repliek op het ultimatum ten onrechte in verband gebracht met een lokaal gebruik uit de negentiende eeuw waarbij een landknecht rond Kerst zijn jaarcontract probeerde te verlengen. Kon de ongehuwde knaap een deal met de boer sluiten, dan trakteerde hij zijn verloofde op een portie noten. Uit de herdenking van de belegering in ’44 en de viering van de ”Notenbeurs” ontstond een nieuwe gewoonte: de laatste bruidsparen van het jaar strooien in december vanaf het balkon van het stadhuis noten naar het publiek.

Bezet, bevrijd, opnieuw bezet. Dat was de tragiek van Bastogne. Op 10 september 1944 begroetten de burgers de ”liberators”. Geen van hen kon vermoeden dat het ergste nog moest komen. In Hitlers brein ontsproot namelijk het plan om via de Ardennen naar de haven van Antwerpen door te stoten. Drie maanden later, op 16 december, barstte het Von Rundstedt-offensief los. Het moment van de overrompeling -door historici beschouwd als een van de laatste stuiptrekkingen van het nazistische regime- was goed gekozen. Mist en bewolking hielden de geallieerde vliegtuigen aan de grond. Het Duitse moreel was hoog, de brandstofvoorraad echter te klein om de operatie tot een succes te maken.

Om de Führer niet helemaal in z’n hemd te laten staan, stortten zijn bevelhebbers zich op Bastogne. Het belangrijke wegenknooppunt werd op 20 december omsingeld. Behalve de burgers zaten 18.000 Amerikaanse airbornes als ratten in de val.

Het verloop van de veldslag staat gebeiteld in het Amerikaanse monument op de heuvel van Mardasson, terwijl in het naastgelegen Bastogne Historical Center filmfragmenten een impressie geven van hoe de strijd zich in sneeuw en slik voltrok.

De attractie ligt er bijna dertig jaar en prijst zichzelf als ”het mooiste oorlogsmuseum ter wereld”. Een tikkeltje overdreven. De stichter, Guy Franz Arend, realiseerde zijn geesteskind weliswaar met hulp van de generaals die elkaar voorheen bestreden, maar het is een wat statische uitstalling van uniformen, wapens, legervoertuigen en attributen als busjes antiluispoeder, scheerkwasten en stukjes Camay-zeep (”The soap of beautiful women”).

Hoe de burgers onder de strijd gebukt gingen, beleeft de bezoeker pas mee in het plaatselijke seminarie. Het klooster in het stadscentrum, dat tijdens het beleg als voedseldepot diende, biedt onderdak aan de tijdelijke tentoonstelling ”Ik was 20 in ’45 in Bastenaken”. Kinderen lopen langs een kapot geschoten piano en stappen over vernielde meubelstukken. Ooggetuigen vertellen ondertussen via video-interviews hun belevenissen. Aangrijpend is de zaal met witte grafzerken. Beeldschermen tonen familiekiekjes van de gesneuvelden, waardoor de stenen een ’gezicht’ krijgen.

De tol van het Ardennenoffensief was hoog. Onder de bevolking waren zo’n 3000 doden te betreuren. Aan Amerikaanse zijde lieten 10.000 militairen het leven of werden vermist. Het aantal Duitse slachtoffers was waarschijnlijk even hoog. Op het oorlogskerkhof van Recogne, net onder de rook van Bastogne, liggen 6897 Germanen begraven.

Werner en Heinz Weise ’vieren’ vaders 95e geboortedag door een bloemstukje neer te leggen. Toen een kogel het leven van de 35-jarige militair op oudejaarsdag 1944 afsneed, waren zij net 3 en 1 jaar. Voor hen bleef hij de grote onbekende.

Ik was 20 in ’45 in Bastenaken’ is tot en met 30 november 2005 te zien in het Séminaire de Bastogne, Place en Piconrue 4-6. Info: www.20ansen45.org.

Dé koek van Bastogne
Wie bij bakkers in Bastenaken naar Bastogne-koeken vraagt, wordt bijna niet voor vol aangezien. „O, u bedoelt die speculoosjes? Die kunt u bij de Spar kopen.”

Nee, ze presenteren liever een koekje van eigen deeg: ”le baiser de Bastogne”. Oftewel, ”het kusje van Bastogne”. Ook lekker, overigens.