Dinsdag schreven de hoofdofficier van justitie, de president van de rechtbank en de deken van de orde van advocaten van Amsterdam in een opiniestuk in De Telegraaf dat ze zich zorgen maken over de rechtstaat. De balans tussen de wetgevende, de uitvoerende en de rechtsprekende macht raakt volgens hen verstoord, waardoor officieren van justitie, rechters en advocaten minder goed hun werk kunnen doen. Ze wijzen erop dat togadragers worden bedreigd, rechterlijke uitspraken worden afgedaan als ”ook maar een mening” en politici met kritiek op rechterlijke uitspraken het vertrouwen van burgers in onafhankelijke en onpartijdige rechters ondergraven.

Dat is een signaal om serieus te nemen. We leven in een sterk gepolariseerde samenleving waarin opvattingen vaak haaks op elkaar staan en meningen niet altijd door feiten worden gedragen. In zo’n situatie is het belangrijker dan ooit dat er onafhankelijke en onpartijdige rechters zijn die een oordeel vellen op basis van wetten die democratisch zijn vastgesteld. Zodat niet het recht van de sterkste of van de rijkste geldt. De togadragers pleiten terecht voor een stabiele rechtsstaat waarin alle burgers toegang tot de rechter hebben, naar slachtoffers wordt geluisterd, verdachten eerlijk worden behandeld en rechterlijke uitspraken worden nageleefd. Het is de wapening in het beton van de democratie die behoedt voor willekeur en machtsmisbruik.

Als mensen zich niet meer gebonden voelen aan wetten en hun eigen inzichten tot norm verheffen, wordt in vrijheid samenleven onmogelijk

Maar dan is het ook belangrijk dat de burger vertrouwen heeft en kan hebben in de rechterlijke macht. Als mensen zich niet meer gebonden voelen aan wetten en hun eigen inzichten tot norm verheffen, wordt in vrijheid samenleven onmogelijk. Corruptie, discriminatie en intimidatie liggen dan op de loer.

Daarbij moet de rechterlijke macht ook de hand in eigen boezem steken. Politici mogen niet op de stoel van de rechter gaan zitten, maar het omgekeerde is evenzeer van belang. In 2019 ontstond er onrust rond de uitspraak in de Urgendazaak. De staat zou volgens de rechter meer moeten doen tegen de uitstoot van broeikasgassen. Volgens sommige politici en juristen was dat een politieke uitspraak. Er werd zelfs een debat over gevoerd in de Tweede Kamer. Die ruis moet van de lijn.

En laten rechters ook hun best doen om vonnissen beter uit te leggen, zeker als het gaat om politiek gevoelige uitspraken. Hier valt nog winst te behalen. Waarom kreeg milieuactivist Volkert van der G. bijvoorbeeld achttien jaar cel voor de moord op politicus Pim Fortuyn en werd Mohammed B. tot levenslang veroordeeld voor het doden van filmmaker Theo van Gogh? Vertrouwen in de rechtspraak kan er alleen zijn als rechters open en transparant zijn over de manier waarop ze tot een uitspraak zijn gekomen.

Hoofdredactie