In het dorp in de Achterhoek vinden tijdens de Tweede Wereldoorlog veel mensen een goed heenkomen. Eén op de vijf bewoners is een onderduiker. Ook verblijven er honderden ontheemde Scheveningers.

Eigenlijk is het pand waar het museum in is gevestigd het meest bijzondere object, zo zegt Brethouwer. „Het was tijdens de oorlog het woonhuis van een jonge, rijke notabel. Een deel van het huis was gevorderd voor de Ortscommandant. Op zolder was plek voor onderduikers die niet in Duitsland wilden werken. In de kelder konden twintig mensen schuilen bij luchtalarm. En er kwamen verzetsmensen in het huis bijeen.”

Het museum gaat vooral in op de onderduikers in Oost-Nederland. „We verbreden ons aandachtsgebied de komende jaren naar het landelijke beeld. Het zou goed zijn als er een wetenschappelijk landelijk onderzoek komt naar het onderduiken vanuit sociaal-maatschappelijke context van de tijd.” Het museum krijgt jaarlijks zo’n 25.000 bezoekers. „De laatste jaren komen er ook steeds vaker Duitse scholen op bezoek.”

Het meest bijzondere voorwerp in het museum is het model van een vliegtuig, dat de jonge onderduiker Joop Levy in 1943 op zijn achtste verjaardag kreeg. „Zijn neef Johnny en een Russische piloot die een dorp verderop ondergedoken zaten, hadden het gemaakt.” Allen overleefden ze de oorlog. Levy werd later voorzitter van Yad Vashem.

Een ander bijzonder voorwerp is een half-verbrande bestekbak. „Die kwam uit het huis van verzetsleider Jan Wikkerink. Zijn huis werd door de nazi’s in brand gestoken.” Ook noemt Brethouwer de cape en kap van een Scheveningse evacué. Ze gaf de kledingstukken aan een jonge onderduiker die op die manier tijdens een razzia in de kerk verkleed als vrouw kon ontsnappen. De directeur wijst ook op de laatste brief die verzetsleidster Helena Kuipers-Rietberg aan haar kinderen schreef. Kuipers overleefde de oorlog niet.

Deel 1 in een korte serie over oorlogsmusea.