De ambassadeur in Parijs stelde vrijdag op de Franse televisie het zelfbeschikkingsrecht ter discussie van de landen die ooit deel uitmaakten van de Sovjet-Unie. Die „hebben geen echte status in het internationaal recht”, zei hij. Onder meer zijn gastland Frankrijk en Estland, Letland en Litouwen, die zich net als Oekraïne in de jaren 90 losmaakten van Moskou, vonden de uitlatingen onacceptabel. Ook in Moldavië en Oekraïne is verontwaardigd gereageerd. EU-buitenlandchef Josep Borrell kondigde aan dat de unie Beijing „krachtig” om opheldering zou vragen.

Naast het ministerie kwam ook de Chinese ambassade in Frankrijk zelf terug op de uitlatingen. Het zou niet gaan om een politieke verklaring, maar om de „persoonlijke opvattingen” van de ambassadeur. De mensen zouden niet te veel achter de woorden moeten zoeken, volgens een verklaring van de ambassade. Aanvankelijk werd de volledige tekst van het interview gedeeld op het Chinese berichtenplatform WeChat, maar een paar uur later was die weer verwijderd.

EU-bronnen houden er rekening mee dat Beijing ambassadeur Lu Shaye de commotie aanrekent. „Het wordt interessant om te zien wat er komende tijd met hem gebeurt”, zegt een hoge EU-diplomaat.

Borrell overlegt maandag met de buitenlandministers van de EU in Luxemburg. De uitkomst „zal zeker een krachtige stellingname zijn om zo de opvatting van de Chinese regering over de soevereiniteit van voormalige Sovjetstaten te verduidelijken”, zei hij bij aankomst.

De hoogste diplomaat van de EU zei al voordat Beijing terugkrabbelde dat hij erop rekende dat die niet China’s officiële standpunt weergeven. Volgens EU-diplomaten hebben de uitlatingen „veel emotie” losgemaakt. De Baltische landen voelen zich in hun bestaan bedreigd. Terwijl China gewoon diplomatieke banden met hen heeft aangeknoopt en ze dus in de praktijk heeft erkend, redeneren ze. Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken benadrukt ook dat Beijing een van de eerste regeringen was die officiële betrekkingen aanging met oud-Sovjetstaten.

De Europese buitenlandministers spreken maandag langer door over China, want de EU is bezig zijn houding jegens de steeds assertievere grootmacht aan te passen, zegt Borrell. Op hun volgende top in juni buigen de EU-leiders zich daarover.